غلامرضا آقازاده از جمله مسئولان کم حاشیه نظام است. طی این سال ها وی به عنوان یک مدیر اجرایی در سیاستگذاری ها نقش کم رنگی داشته به همین علت در تمامی دولت های جمهوری اسلامی در سطوح مدیریتی کلان انجام وظیفه کرده است. وی در سه دولت خاتمی و احمدی نژاد ریاست سازمان انرژی اتمی را داشته است. سازمانی که فعالیت های آن لااقل 8 سال است از تیترهای مهم خبری در رسانه هاست.
غلامرضا آقازاده، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روز پنجشنبه ۲۰ فروردین (۹ آوریل) در مراسمی به مناسبت ”روز فناوری هسته ای” در کارخانه یو سی اف اصفهان گفت” “که با افتتاح کارخانه FMP اصفهان، چرخه تولید سوخت هسته ای ایران تکمیل شده است.” او گفت: “این کارخانه توانایی تولید سالانه ۳۰ تن سوخت غنی شده با غنای حد اکثر ۵ درصد را دارد که می تواند در رآکتورهای آب سبک تحت فشار، مانند رآکتور دارخوین به کار گرفته شود.” به گفته او کارخانه تازه افتتاح شده در اصفهان می تواند در آینده سوخت هسته ای مورد نیاز برای تولید ۲۳۶۰ مگاوات برق هسته ای را تأمین کند که در برنامه پنجم توسعه ایران در نظر گرفته شده است.
آقازاده همچنین گفت: “امروز در نطنز حدود هفت هزار سانتریفیوژ نصب شده است و تعداد سانتریفیوژهای این تأسیسات طی برنامه پنج ساله به پنجاه هزار خواهد رسید.” لازم به ذکر است که نیروگاه اتمی بوشهر بهمن ماه سال گذشته با سوخت مجازی راه اندازی شده است.
غلامرضا (محمد) آقازاده کیست؟
غلامرضا آقازاده سال 1327 در خوی (آذربایجان غربی) و در خانواده ای مذهبی متولد شد. پدرش بازاری و مادرش خانه دار بود. کودکی وی در خوی و ارومیه گذشت. دوران نوجوانی بیشتر فعالیت های مذهبی داشت و تمایل به انجمن حجتیه داشت. سال 1345 و پس از اخذ دیپلم در رشته ریاضی وارد دانشگاه تهران شد و در سال 49 در رشته ریاضی کارشناسی خود را دریافت کرد. از این پس وی با حسینیه ارشاد و جلسات شریعتی آشنا می شود، هرچند خلق و خوی رادیکال تری داشت. او سپس در جلسات کانون توحید شرکت کرد و با میرحسین موسوی آشنا شد.
آقازاده سپس در همان دانشگاه تحصیل مهندسی علوم کامپیوتر را شروع کرد و در سال1354 لیسانس خود را در رشته علوم کامپیوتر از این دانشگاه اخذ کرد. با تشکیل جمعیت مسلمانان مبارز به آن پیوست و فعالیت سیاسی خود را تشکیلاتی کرد. آقازاده سپس برای تحصیلات تکمیلی به آمریکا رفت، و در آنجا به عضویت کنفدراسیون دانشجویان در آمد و علیه رژیم شاه به فعالیت پرداخت. وی هرچند قصد ادامه تحصیل داشت، اما نتوانست و کمی قبل از رویداد انقلاب 57 برای پیوستن به انقلابیون به ایران بازگشت.
آقازاده و میرحسین، دوقلوهای به هم چسبیده
پیش از انقلاب از فعالین مذهبی مخالف رژیم بود و پس از انقلاب در سال 1358 به مدیریت داخلی روزنامه جمهوری اسلامی رسید. وی سپس مسئول اموال ضبط شده از دوره پهلوی را برعهده گرفت. میرحسین موسوی که همزمان سردبیری ارگان حزب جمهوری اسلامی را برعهده داشت، سال 1359 در دولت محمدجواد باهنر به وزارت امور خارجه منصوب شد. آقازاده نیز به وزارت امور خارجه رفت و به عنوان معاون وزیر در امور اقتصادی و سرمایه گذاری آغاز به کار کرد. کمتر از یک سال و نیم پس از آن، آقازاده به عنوان وزیر مشاور در امور اجرایی در کابینه ی میرحسین مشغول به کار شد.
فراموش نمی کنیم هنگامی که میرحسین موسوی نخست وزیر شد، براساس تفاهماتی علی اکبر ولایتی و محمد غرضی وزارتخانه های خارجه و نفت را اختیار کردند. پس از آن غرضی و آقازاده تا سال ۶۸ پشت به پشت وزارت نفت را اداره کردند تا دولت سازندگی به مسند امور نشست. آقازاده اواخر سال 60 مسئولیت فروش نفت ایران در بازارهای خارجی را برعهده گرفت. در همان دوره سرپرستی ستاد بسیج اقتصادی را نیز عهده دار شد. آقازاده در سال 1364 در دومین دولت میرحسین موسوی به عنوان وزیر نفت برگزیده شد. قابل ذکر است که طبق خاطرات آقای رفسنجانی، ملاقات بهزاد نبوی و ریاست وقت مجلس شورای اسلامی (هاشمی) برای تثبیت آقازاده نقش موثری داشت.
ابقای آقازاده در دولت هاشمی
غلامرضا آقازاده که در دولت موسوی جانشین سید محمد غرضی شده بود، نشان داد که برخلاق سلف خود علاقه مندی بیشتری به حوزه نفت دارد. به همین علت بود که او 12 سال بر صندلی وزارت نفت ایران تکیه زد. چهار سال در دولت دوم موسوی و هشت سال در دوران سازندگی هاشمی رفسنجانی. هاشمی رفسنجانی ۸۰ درصد اعضای کابینه را حفظ کرد و برای وزیر نفتش شرط گذاشت که اولاً تولید نفت را که در جنگ آسیب جدی دیده بود، به تولید اوایل انقلاب (حدود شش میلیون بشکه) برگرداند و ثانیاً گاز را جایگزین نفت نماید. همچنین قرار گذاشته شد که پتروشیمی هم توسط آقازاده توسعه یابد. با این شروط حوالی تیر ۶۸ آقازاده به عنوان وزیر نفت دولت سازندگی معرفی شد.
آقازاده پس از دوم خرداد
پس از تجربه وزارت در دو دولت هاشمی رفسنجانی و با روی کارآمدن دولت خاتمی، آقازاده پس از 16 سال از حوزه مدیریت در نفت، گاز و پتروشیمی کشور کنار گذاشته شد، اما سمتی هم عرض انتظار وی را می کشید. وی از سوی رئیس جمهور منتخب در سال 1376 به عنوان معاونت ریاست جمهوری در امور انرژی اتمی و ریاست سازمان انرژی اتمی برگزیده شد.
آقازاده در دولت احمدی نژاد
با پیروزی احمدی نژاد در انتخابات سال 84 در ادامه تکمیل سمت های دولت جدید در هفتم شهریورماه احمدی نژاد با صدور حکمی ضمن اشاره به سابقه علمی و اجرایی غلامرضا آقازاده، وی را مجددا به سمت معاون رییس جمهوری و رییس سازمان انرژی اتمی ایران منصوب کرد. انتصاب مجدد آقازاده به سمت ریاست سازمان انرژی اتمی پس از آن اعلام می شد که احمدی نژاد در تعیین اعضای دولت خود، علی لاریجانی را به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب کرده که همزمان سرپرست مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی داشت.
آن زمان از لاریجانی به عنوان شخصی اصولگرا با عقایدی نزدیکتر به محمود احمدی نژاد یاد می شد، در حالیکه غلامرضا آقازاده، که عضو کابینه اکبر هاشمی رفسنجانی و دولت محمد خاتمی بوده، قاعدتا شخصی با گرایش های سیاسی معتدل تر به حساب می آمد. بدین جهت در محافل سیاسی شایعه بود که آقازاده بزودی از بدنه دولت کنار گذاشته خواهد شد، اما سیر رویدادها خلاف این امر را نشان داد.
اواخر بهمن ماه سال 85 نیویورک سان درباره آقازاده نوشته بود: “غلامرضا آقازاده رییس آژانس انرژی اتمی ایران از سال 1997 تا کنون تنها عضوی از گروه مدیران فنی هسته ای ایران است که این همه مدت در مسند بوده است. وی به کار خود به عنوان یک ماموریت مقدس می نگرد و سازمان خود را برای دستیابی به فناوری تولید پلوتونیوم و اورانیوم به منظور تسریع در بازگشت مهدی بسیج کرده است.” یکی از معاونان شورای امنیت ملی درباره ابقای آقازاده گفته بود که سیاست هسته ای جنبه جناحی ندارد و مورد تائید تمامی جناح هاست، بنابراین مدیران و مسئولان با سیاست جناحی جابجا نخواهند شد. یادآوری این نکته ضروری است که هرچند رئیس سازمان انرژی اتمی معاونت رئیس جمهوری نیز هست اما عمدتا مسئولیت های تشکیلاتی و فنی اداره این سازمان را برعهده دارد و مسئول سیاستگذاری با حوزه های شورای امنیت ملی و رهبری انقلاب است.
زندگی و فعالیت های دیگر
آقازاده متاهل و حاصل ازدواجش 4 فرزند است. همچنین غیر از فعالیت به عنوان معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی، عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام است و در کمیسیون زیربنایی و تولیدی مجمع فعالیت دارد. او به زبان انگلیسی مسلط و به زبان عربی آشنایی دارد.
کارنامه آقازاده در دوران مدیریت نفت
ساختمان روزنامه جمهوری اسلامی، یکی از محل های اجتماع مدیران بعدی انقلاب 57 بود. کاظم زاده اردبیلی و آقازاده نیز از همین دست مدیران بودند که یا در کلاس های ایدئولوژیک این روزنامه شرکت داشتند و یا سمت های مشخصی در روزنامه داشته اند. او مانند اکثر کارکنان روزنامه جمهوری اسلامی، مسلمانی با اندیشه چپ بود. از لحاظ اندیشه او همه گاه در کنار میرحسین موسوی قرار می گرفت به همین علت در هر منصبی که موسوی برعهده می گرفت، معاونت یا یکی از پست های مهم زیر مجموعه را به آقازاده می سپرد. آقازاده آنچه را که غرضی بجای گذاشته بود تحویل گرفت.
صنعت نفت تحت تاثیر جنگ بسیار آسیب دیده و توان تولیدی ایران رو به کاهش بود. در چهار سال اول او ادامه دهنده سیاست تعیین شده وزارت نفت توسط نظام و هیأت دولت بود. بر اساس این سیاست، ایران یک- تعیین میزان تولید و صادرات نفت خام، متناسب با نیازهای ارزی، دو- حداکثر بهره برداری از پالایشگاه‌های نفتی و اجرای طرح‌های توسعه پالایشگاهی برای تأمین نیازهای داخلی و تنوع بخشیدن به بازار، سه- پایین نگه داشتن بهای سوخت نفتی در داخل کشور و چهار- سیاست تولید پایین، قیمت های بالا را پیگیری می کرد.
می توان گفت که در آن چهار سال ایران بدترین و تلخ ترین تجارب درآمدهای نفتی خود را پشت سر گذاشت. در سال 65 و 67 این درآمد به ترتیب 6 و 7.5 میلیارد دلار بود. آقازاده در پایان سال 68 ظرفیت تولید نفت ایران را به 3 میلیون و 200 هزار بشکه در روز رساند. علت آن نیز استفاده از حداکثر ظرفیت های خالی مانده از سال های قبل بود. اما این ظرفیت تولید پس از هشت سال دوران سازندگی ثابت ماند تا وقتی که زنگنه وزیر نفت دولت اول خاتمی این رقم را به 4 میلیون بشکه در روز نزدیک کرد.
نمی توان گفت آقازاده در حوزه نفت مدیر موفقی بوده است، اما تیمی که در وزارت نفت در کنار وی گردآمده بودند عملاً او را در اتخاذ تصمیم ها و جهت گیری های وزارت نفت یاری می رساندند. حسین کاظم پور اردبیلی، یکی از بچه های روزنامه جمهوری اسلامی که چند سال سفیر ایران در ژاپن بود، اواخر دهه شصت به وزارت نفت رفت. تقریباً در طول شش سال آخر دوره وزارت آقازاده، کاظم پور اردبیلی به عنوان وزیر در سایه نفت ایران محسوب می شد و عمده تصمیم های مهم را او می گرفت. به اعتقاد کارشناسان آقازاده تنها به عنوان یک مدیر فنی می تواند نقش بازی کند و اتخاذ تصمیم ها نباید بر عهده او گذاشته شود. در سال 76 او به ریاست سازمان انرژی اتمی منصوب شد. تاکنون او تنها در کارهای مدیریتی فنی انرژی اتمی به بازی گرفته شده است.
ارتباط شهرام جزایری و آقازاده
آقازاده در اردیبهشت سال 81، به همراه آقازادگانی چون مهدی مقتدایی، محمد دری نجف آبادی، محمد رستگاری، ناصر واعظ طبسی و افرادی همچون هادی خامنه ای، طه هاشمی و محسن رفیق دوست بخاطر روابط مشکوک اقتصادی با شهرام جزایری به دادگاه احضار شد. او از جمله متهمینی بود که در دادگاه حاضر شده و از وی بازجویی به عمل آمد. هرچند دادگاه برای او قرار تامین صادر کرد، اما همان روز نهم اردیبهشت به دفتر کارش در ساختمان انرژی اتمی بازگشت و هیچ گاه در خصوص ارتباطش با جزایری و نوع اتهامش سخنی نگفت. البته دادگاه نیز چون دیگر چهره های بانفوذ و کلیدی نظام، پس از مدتی وی را به فراموشی سپرد. او متهم بود که 250 میلیون تومان از شهرام جزایری دریافت کرده است، که به دلیل دفاعیاتش و عدم سوء نیت در دریافت پول از سوی شعبه اول دادگاه عمومی تهران تبرئه شد.
مختصری درباره نیروگاه بوشهر
نیروگاه اتمی بوشهر یک هزار مگاواتی و از نوع آب سبک است که در 15 کیلومتری جنوب شهر بوشهر قرار دارد. عملیات ساخت این نیروگاه در سال 1974 میلادی با کمک یک شرکت آلمانی آغاز شد، اما پس از پیروزی انقلاب طرف آلمانی از ادامه همکاری سر باز زد. در 25 اوت 1992 میلادی تهران و مسکو موافقتنامه همکاری های هسته ای را امضا کردند. بر این اساس روس ها از هشتم ژانویه 1995 عملیات تکمیل نیروگاه بوشهر را برعهده گرفتند. قرار بود که این نیروگاه 10سال قبل به بهره برداری برسد، اما اکنون بعد از این همه تاخیر در مراحل نهایی تکمیل است. روسیه همچنین از روز 16 دسامبر 2007 تحویل سوخت هسته ای به نیروگاه را آغاز کرد و عرضه سوخت بر اساس توافقنامه بین دولتی روسیه و ایران و تحت کنترل آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام شد.
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در خصوص اینکه چه میزان تاسیسات بکار رفته در نیروگاه اتمی بوشهر ایرانی، چه مقدار روسی و چند درصد آلمانی است، می گوید: “همان طور که می دانید بخش اعظم تجهیزات مورد نیاز در نیروگاه بوشهر در همان سالهای آغازین در بنادر آلمان و ایتالیا باقی ماند و حجم قابل توجهی از آن به ایران منتقل نشد، لذا تجهیزات اتمی این نیروگاه به ما نرسید. در حال حاضر 24 درصد تجهیزات استفاده شده در نیروگاه بوشهر آلمانی، 36 درصد آن ایرانی و 40 درصد آن روسی است. عمده اتفاقات هسته ای ایران در زمان ریاست آقازاده بر سازمان انرژی اتمی اتفاق افتاده است.
مهمترین اتفاقات پرونده هسته ای ایران در زمان مدیریت آقازاده
آقازاده در دوران مدیریتش بر سازمان انرژی اتمی از سیاستگذاری ها به کنار بوده و بیشتر مشغول رایزنی با روس ها برای راه اندازی نیروگاه بوشهر و بستن قرارداد ساخت 19 نیروگاه اتمی دیگر بوده است. او را نمی توان مدیر موفقی در این صنعت دانست چرا که راه اندازی نیروگاه بوشهر تاکنون بیش از 10 سال به تاخیر افتاده و به قول کارشناسان انرژی اتمی زمان انقضای تاریخ مصرف نیروگاه اتمی بوشهر نزدیک می شود در حالی که از قِبَل آن امتیازات منفی در کیسه منافع ملی ریخته شده است. در این مدت ایران سه قطعنامه تحریمی از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد به دلیل فعالیت های مشکوک اتمی اش دریافت کرده است.
اما مهمترین اتفاقات پرونده اتمی ایران نه از سال 1997 یعنی زمان آغاز ریاست آقازاده بر سازمان انرژی اتمی، بلکه از سال 2001، با افشا شدن فعالیت های هسته ای نظامی ایران به وقوع پیوسته است. موافقت با بازرسی بی قید و شرط و امضای پروتکل الحاقی در سال 2003، تعلیق داوطلبانه در سال 2004، از سر گیری غنی سازی در سال 2005، تصویب دو قطعنامه 1696 و 1737 علیه ایران در شورای امنیت تبعات تولید صنعتی اورانیوم در سال 2006؛ تصویب قطعنامه تحریمی 1747 ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل علیه ایران در سال 2007، ارائه یک بسته پیشنهادی از سوی ایران برای حل و فصل کردن بحران هسته ای ایران در سال 2008 و سرانجام پیش راه اندازی نیروگاه بوشهر و تکمیل تولید چرخه سوخت هسته ای در سال 87 و سال جاری از دیگر رویدادهای مهم در زمان ریاست آقازاده بر سازمان انرژی اتمی است.
کوتاه از زندگی آقازاده متولد 1327 در شهرستان خوی دیپلم ریاضی 1345 لیسانس ریاضی 1349 لیسانس علوم کامپیوتر 1354 سفر به آمریکا 1354-55 بازگشت به ایران 1357 مدیر داخلی روزنامه جمهوری اسلامی 1358 معاون وزیر امور خارجه در امور اقتصادی و سرمایه گذاری 1359 معاون نهاد نخست وزیری از سال 1360 تا 1364 وزیر مشاور در امور اجرایی از سال 1361 تا 1364 مسئول فروش نفت ایران در بازارهای خارجی از سال 1360 تا 1364 وزیر نفت از سال 1364 تا 1376 رئیس سازمان انرژی اتمی از سال 1376 تا کنون سرپرست ستاد بسیج اقتصادی در زمان جنگ مسئول ضبط اموال خانواده پهلوی در سال های اول پس از انقلاب عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
