با تشدید تحریم ها و اظهارات ایران در مورد بستن تنگه هرمز همزمان با قتل یکی دیگر از دانشمندان اتمی ایران، تنش بین کشورهایی که تلاش می کنند ایران را از برنامه های اتمی اش بازدارند، با این کشور بالا گرفته است.
علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران، به ایرنا گفت که بازرسان سازمان ملل می توانند به ایران بیایند و مسئله اتمی ایران را می شود از طریق گفتگو حل کرد.
مشکل ایران و آمریکا و انگلستان معمولا با اشاره به زمان های دور و زمان نخست وزیری محمد مصدق آغاز می شود که در سال 1953 با کودتائی ساقط شد. اما حتی اختلافات تاریخی هم نباید در گذشته بماند، مشکلات امروز به اندازه کافی زیاد هستند که بتوانند انسداد دیپلماتیک بین کشور ها بوجود بیاورند.
دولت ایران اصرار دارد که برنامه های اتمی اش صلح آمیز است و قصد دستیابی به سلاح اتمی را ندارد، اما آمریکا و اروپا معتقدند که چنین نیست. غرب بعد از گزارش ماه نوامبر آژانس بین المللی انرژی اتمی که در آن نوشته شده بود که نگرانی های فزاینده ای درمورد برنامه های اتمی ایران وجود دارد، تحریم های شدیدی را برای ایران در نظر گرفته است.
برای اینکه اوضاع خراب تر بشود، ایران تهدید کرد که تنگه هرمز را خواهد بست و در پی آن یک مانور ده روزه در خلیج فارس برپا کرد و همزمان اعلام کرد که غنی سازی اورانیوم را آغاز کرده است.
کریم سجادپور، پژوهشگر موسسه کارنگی، می گوید: “تهدید های ایران به این دلیل نیست که از توان نظامی بالایی برخوردار است، بلکه برای این است که مردم هنوز نمی دانند حکومت ایران توسط بازیگران منطقی اداره می شود یا نه.”
او معتقد است که بودجه نظامی ایران کمتر از دو درصد بودجه نظامی آمریکا و کمتر از یک چهارم بودجه نظامی عربستان است. اما این فقط غرب نیست که همه چیز را غلو می کند.
سجاد پور می گوید: “پارانویای حکومت ایران دارد تبدیل به یک جور پیشگوئی می شود.”
موضعگیری خصومت طلبانه
جمهوری اسلامی ایران سابقه اظهارات مبارزه جویانه زیادی دارد اما در ماه های اخیر این قبیل اظهارت کم تر شده است. سردار محمد رضا نقدی، فرمانده بسیج، گفته بود که بسیج برای بدست آوردن بهانه برای پایان دادن به صهیونیسم، لحظه شماری می کند.
در ماه دسامبر، یک پهباد آمریکایی در ایران سقوط کرد و تصاویر آن درحالیکه پرچمی به دو آن کشیده بودند که روی آن نوشته شده بود: “آمریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند”، از تلویزیون دولتی ایران پخش شد.
اما دردسر برای ایران ایجاد شده بود. در ماه سپتامبر 2010، نیروگاه بوشهر مورد حمله ویروس استاکس نت قرار گرفت.
در عین حال تعدادی انفجار مرموز در نقاط حساس ایران اتفاق افتاد. در ماه اکتبر 2010، انفجار در یک پادگان نظامی در لرستان چند نفر کشته شدند و دولت اعلام کرد که این اتفاق تصادفی بوده است.
یک انفجاردیگر در ماه نوامبر منجر به کشته شدن 17 نفر در یک انبار اسلحه در نزدیک تهران، شد. در همان ماه، یک انفجار در نزدیک اصفهان اتفاق افتاد و با وجود اینکه دولت این انفجار را انکار کرد، سرویس های کمک رسانی این انفجار را تایید کردند.
اگرچه نیروی دریایی آمریکا در هفته های گذشته دوبار ملوان های ایرانی در آب های خلیج فارس نجات داده بود اما ایران حضور آمریکا را در خلیج فارس تحمل نمی کند.
مجموعه قتل ها، مفقود شدن دانشمندان و در یک مورد پیدا شدن دانشمندان، فضای بسیار مرموزی را بین آمریکا و ایران و اسرائیل ایجاد کرده است.
ایران به سهم خودش، شهروندان کشور های دیگر را دستگیر می کند و به اتهام جاسوسی محکوم به اعدام می کند، مثل امیر حکمتی، ایرانی متولد آمریکا، کارمند سابق ارتش آمریکا که اولین آمریکایی است که بعد از متهم شدن به جاسوسی و محاربه به اعدام محکوم شده است.
فراز صانعی، محقق بخش خاورمیانه و آفریقای دیدبان حقوق بشر، در مورد حکمی می گوید: “این حکم کاملا سیاسی است.”
او در ادامه می گوید: “مقامات ایرانی با زندانی کردن حکمی بدون اینکه وی ماه ها به وکیل دسترسی داشته باشد یا بتواند با خانواده و سفیر سوئیس در ایران که حافظ منافع آمریکا در ایران است، دیداری داشته باشد، نشان می دهد که آنها او را از حقوق اولیه اش محروم کرده اند، او باید به قید وثیقه آزاد باشد و منتظر دادگاه منصفانه ای بماند.”
گرفتار میان اسلحه و نیروهای نظامی
رضا مرعشی، مدیر تحقیقات موسسه نایاک، معتقد است که دو موضوع بر ژئوپولیتیک منطقه خاورمیانه تسلط دارند. اول، ایران عملا بین نیروهای نظامی آمریکا محاصره شده است. آمریکا نه فقط در عراق و افغانستان حضور دارد بلکه در سایر کشورهای منطقه هم نفوذ دارد. آنها 15 مقر از 17 مقر نظامی منطقه را در اختیار دارند به همین دلیل غیر منطقی نیست که ایران از ابزار تهدید استفاده کند.
او در ادامه می گوید: “اما موضوع مهم تر این است که آمریکا و ایران دیدگاه های متفاوتی نسبت به مهندسی منطقه دارند. ایران حاضر نیست مثل عربستان و اردن و مصر در زمان مبارک در قالب متحدان آمریکا قرار بگیرد. آمریکا هم خاطره خوشی از روابط با کشور های منطقه به جا نگذاشته است. به همین دلیل ایران از وارد شدن به چنین رابطه ای سر باز می زند.
ارتش آمریکا هنوز در عراق و افغانستان هستند و سه کشور متحد آمریکا در منطقه- هندوستان، پاکستان و اسرائیل- صاحب سلاح اتمی هستند.
همچنین آمریکا تعداد زیادی اسلحه به کشور های همسایه ایران فروخته است که آخرین شان معادل 3.38 میلیارد دلار موشک به امارات متحده عربی، 11 میلیارد دلار جت و تانک به عراق و 30 میلیارد دلار سخت افزار و جنگنده اف- 15 به عربستان بوده است.
خان، تحلیلگر امنیتی موسسه تحلیلی نظامی خاور نزدیک و خلیج فارس، معتقد است که جنگ آمریکا در عراق و افغانستان به نتیجه مطلوب نرسیده است و باعث تنش بیشتر بین آمریکا و ایران شده است.”
تنش در منطقه بین رقبای بازار نفت بیشتر شده است. صادق زیبا کلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران به الجزیره گفت است که مسئله این نیست که آیا کشور های دیگر می توانند جای ایران را در بازار نفت پر کنند یا نه. مسئله این است که آمریکا با تحریم ایران، حکومت را وادار می کند که دست به اقدامات و تصمیمات شتابزده نظیر بستن تنگه هرمز بزنند.
زیبا کلام گفت تحریم ها به مثابه درخواست برای تغییر حکومت است.
وی گفت: “گر به ایران اجازه ندهید که نفت اش را در بازار نفت به فروش برساند، انگار که گفته اید جمهوری اسلامی ایران باید سقوط کند.”
سجاد پور به الجزیره گفته است که مهم ترین نگرانی ایران هر نوع براندازی فرهنگی و سیاسی که منجر به یک انقلاب مخملی بشود است که سلاح اتمی نمی تواند از مانع از آن بشود.
بعلاوه، خان به الجزیره گفته است که ادراک ایران از مفهوم تهدید فقط اسرائیل نیست بلکه کشور های عرب منطقه و شورای همکاری خلیج فارس هم برای ایران تهدید محسوب می شوند.
خان گفت: “درک ایران از تهدید، ابتدا رویارویی نظامی با آمریکا و از لحاظ سیاسی، رویارویی با عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس است.”
آیا سلاح اتمی برای ایران فایده ای دارد؟
خان می گوید که از نگاه امنیتی، سلاح اتمی برای دفاع است. اما ممکن است ایران تهاجمی تر عمل کند و ثبات منطقه و حتی کشور هایی مثل عربستان سعودی را به خطر بیاندازد تا به سلاح اتمی برسد.
همچنین، هرچه دولت های خارجی بیشتر بخواهند با استفاده از تحریم ها ایران را از برنامه های اتمی اش بازدارند، شانس کمتری در جلب افکار عمومی ایران دارند.
مرعشی می گوید: “بیش از هرچیز دیگری، این تحریم ها و قتل های مخفیانه هستند که می توانند مردم را به دولت نزدیک کنند. ایرانی ها بشدت ناسیونالیست هستند و از لحاظ سیاسی بسیار فهمیده هستند و قادر هستند به دو موضوع همزمان فکر کنند. آنها می گوید که ما دولتی که می زند، می کشد و زندانی می کند، خوشمان نمی آید اما از اینکه کشور های خارجی دانشمندان هسته ای ما را بکشند خوشمان نمی آید، ما دلمان نمی خواهد که آمریکا بگوید هدف تحریم ها مردم ایران نستند بلکه دولت است درحالیکه همیشه این مردم هستند که در نهایت صدمه می خورند و سیاستمداران که باید هدف تحریم ها باشند در آسایش زندگی می کنند.”
الجزیره، 12 ژانویه
