شورای نگهبان مصوبه مجلس شورای اسلامی درباره استمرار صلاحیت نمایندگان فعلی در انتخابات آتی مجلس را مغایر با قانون اساسی دانست و رد کرد؛مصوبه ای که هنگام تصویب در مجلس هم از سوی برخی نمایندگان مغایر با قانون اساسی اعلام شده و نایب رئیس مجلس هم گفته بود شورای نگهبان آن را تایید نخواهد کرد.
با وجود آگاهی نمایندگان از عدم تایید چنین مصوبه ای در شورای نگهبان و مغایرت آن با قانون، دلیل طرح و تصویب آن در مجلس، آن هم به صورت دوفوریتی چه بود؟ در همین زمینه رفته ام سراغ غلامرضا نوری قزلجه، یکی از طراحان اصلی و امضا کنندگان این پیشنهاد که به مصوبه تبدیل شد و احمد شیرزاد، نماینده مجلس ششم و عضو جبهه مشارکت.
براساس این طرح “در صورت ثبت‌نام نمایندگان فعلی مجلس شورای اسلامی برای دوره بعد، صلاحیت آنها برای نمایندگان مجلس استمرار می‌یابد مگر آنکه شورای نگهبان در جلسه رسمی خود تا ۱۵ روز قبل از شروع تبلیغات انتخاباتی به استناد اسناد و مدارک معتبر عدم احراز را اعلام کند. بر این اساس سایر عوامل اجرایی یا نظارتی حق اظهارنظر در خصوص صلاحیت افراد مذکور را ندارند”.
غلامرضا نوری قزلجه، عضو فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت که از طراحان اصلی مصوبه مذکور است پیش از اعلام عدم تایید مصوبه از سوی شورای نگهبان در مصاحبه با روز می گوید که طراحان این پیشنهاد خیلی هم درگیر تایید یا رد آن از سوی شورای نگهبان نیستند و برمصوبه خود اصراری ندارند: من درست است از طراحان و امضاکنندگان طرح بودم ولی بعدا بحث قانون اساسی یادآوری شد و اینکه احتمال دارد چنین استنباط شود که این مصوبه می خواهد اختیارات نظارتی را محدود کند و از این جهت احتمال تایید نشدن وجود دارد.
او در پاسخ به این سوال که در چنین شرایطی چنین طرحی چه لزومی داشت؟ می گوید: نمایندگان در حوزه انتخابیه گاها درگیر بحث هیات اجرایی می شوند و وظایف نمایندگی و.. مختل می شود، برای همین گفتیم در صورت تایید شورای نگهبان این مشکل حل شود.
سوال می کنم: یعنی از نظر شما هیات های اجرایی و نظارتی صلاحیت ابراز نظر درباره صلاحیت نمایندگان فعلی مجلس را دارند؟ می گوید: اینطور نیست که کسی را هیات اجرایی تایید کند، بعد بگوید من تایید هستم یا رد بکند بگوید من رد هستم. نهایتا شورای نگهبان تصمیم می گیرد ولی نمایندگان چون قطعا این مرحله را قبلا سپری کرده بودند نظر شان این بود که دیگر لازم نیست این مراحل در شهرستان ها دوباره طی شود. ببینید در هیات اجرایی می روند فرد را شناسایی می کنند که کجا می نشسته، شغل اش چی بوده وضعیت رفتاری اش در جامعه و… هویت و صلاحیت اش را در مسائل عمومی احراز می کنند و… این برای یک نماینده، دیگر لازم نیست چون نماینده از جهت هویت عمومی احراز هویت شده ؛ نظر طراحان بیشتر روی این قضیه بود. ولی اصل و اساس تایید صلاحیت که شورای نگهبان نظر نهایی را می دهد سر جایش محفوظ است. البته دوستان ایراداتی هم از نظر قانون اساسی گرفتند،این را تعدادی از نمایندگان هم مطرح کردند و رئیس جلسه هم ایراد و اخطار قانون اساسی را وارد دانست، ولی خب طراحان آن را وارد ندانستند و وارد مرحله رای گیری شدند.
عضو فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت می افزاید: این پیشنهاد نفی نظارت شورای نگهبان را نکرده. در هیچ مقطعی از این پیشنهاد نمایندگان مصون از نظارت شورای نگهبان نشده اند، فکر نمی کنم چنین استنباطی شود برای اینکه صراحتا در طرح آمده حتی بعد از تایید نمایندگان، اگر آنها در حین تبلیغات انتخاباتی مرتکب کاری شوند که صلاحیت شان رد شود هم منعی نیست و اعمال خواهد شد؛ یعنی هیچ استثنای خاصی قائل نخواهد شد. البته من پیشنهاد را امضا کردم اما نظر خودم را هم مطرح کردم. خیلی هم، به آن صورت که پی گیر باشیم که تصویب شودو این اتفاق بیفتد، نیست. بالاخره نظر نهایی با شورای نگهبان است. من هم خیلی حساسیت خاصی روی این مساله نداشتم که دفاع کنیم که حتما بایستی اتفاق بیفتد.
سوال می کنم : چرا فقط نمایندگان فعلی مجلس در این مصوبه مستثنی شده اند؟ می گوید: نظارت عمدتا و نهایتا با شورای نگهبان است. عملا مگر غیر از این است که اگر شورای نگهبان صلاحیت نماینده ای را رد کند، تایید نمی شود؟ در عمل هم همین است دیگر. من مثلا نماینده هستم، برای دوره بعد هم کاندیدا شوم شورای نگهبان اگر تایید کند تایید می شوم اگر رد کند رد می شوم. مگر ما در اینجا برای شورای نگهبان مسئولیتی گذاشتیم که حتما باید تایید کند یا نکند؟
ناپخته و کودکانه
احمد شیرزاد، نماینده مجلس ششم و عضو جبهه مشارکت اما در مصاحبه با روز می گوید: قبلا تیغ ردصلاحیت ها به گروههای خاص سیاسی مثل نهضت آزادی و ملی مذهبی ها می خورد بعد به اصلاح طلب ها خورد، بعد به گروههای خود اصولگرا خورد. امروز ما در جایی نشسته ایم که حتی گروههای اصولگرا نمی دانند در مغز اعضای شورای نگهبان چی می گذرد و آخر سر می خواهند چه بکنند. در نتیجه افرادی هم که می خواهند وارد عرصه انتخابات شوند ماهها وقت می گذارند، انرژی صرف می کنند، پول و حمایت جمع می کنند اما سه هفته مانده به انتخابات، شورای نگهبان می گوید نه. حتی برای احزاب سیاسی روشن نیست که مجموعه کسانی که ممکن است رد صلاحیت شوند چقدر است. این واقعا یک وضعیت فلاکت باری است.
او می افزاید: این یک بی عدالتی عمومی است که فقط مشمول اصلاح طلب ها نیست و بخش های زیادی از اصولگرا ها هم دربر گرفته؛ یک بی عدالتی عمومی نسبت به هرکسی که می خواهد وارد عرصه انتخابات شود. حالا این وسط نمایندگان مجلس نهم آمده اند پیشنهاد و طرحی داده اند که خودشان از این بی عدالتی رهانیده شوند، اما دیگران در آن بمانند. این حرف هیچ مصداقی جز تبعیض ندارد. یعنی اگر این آقایان واقعا صداقت داشتند و حرف شان درست بود نباید یک روند معیوب را فقط از خودشان رفع بکنند. اگر هنری دارند باید از همه دفاع کنند. کما اینکه دوره ششم که این اتفاق افتاد ما نرفتیم بی قانونی را به نفع خودمان تصویب کنیم. ما در همان چارچوب اعتراض مدنی کردیم که حق هرکاندیدایی است و ما به عنوان یک کاندیدا اعتراض مدنی کردیم و حرکت اعتراضی مان هم غیر از ساعت های کار مجلس بود. یعنی تحصنی که در مجلس ششم شد کاملا خارج از ساعات کار مجلس بود و ما هیچ سواستفاده ای از نمایندگی مجلس نکردیم، فقط محل تحصن مان خانه ملت بود که خیلی های دیگر هم آمدند و در آن تحصن با ما همراه شدند. ولی اینکه نمایندگان مجلس بخواهند یک فرآیند غلط،معیوب و غیرعادلانه رادر مورد خودشان استثنا بکنند این نهایت بی انصافی است.
او سپس به استثنا کردن نمایندگان فعلی مجلس در مصوبه مذکور اشاره می کند و می گوید: فرض بگیریم آقایان استدلال شان این است که این نحوه بررسی صلاحیت ها حق شورای نگهبان است و خوب هم انجام میدهد و حرفی نداریم ولی چون یکبار بررسی صورت گرفته و صلاحیت احراز شده بار دوم به این کار نیازی نیست. اولا معمولا در جواب چنین صحبتی استدلال شورای نگهبان این است که در طی این مدت ممکن است کاری کردید که از صلاحیت بیفتید. فرض بگیریم چنین استدلالی را بشود قبول کرد که چون یک نفر نماینده مجلس است و یک بار صلاحیت اش بررسی شده دیگر نیازی به بررسی دوباره نیست. بسیار خوب، آیا این یک حق منحصر به نمایندگان مجلس نهم است؟ خیلی عجیب است که اینها آمده اند نوشته اند نمایندگان فعلی مجلس. این خیلی عجیب است. چرا تعمیم نداده اند به دوره های قبل و چنین حقی را برای همه نمایندگان ادوار مجلس قائل نشده اند؟
احمد شیرزاد می افزاید: یک کار بسیار ناپخته و کودکانه و نابجایی است که به شدت هم به حیثیت خودشان لطمه می زند. نمایندگانی که به این مصوبه رای داده اند فردا نمی توانند توی روی مردم حوزه های انتخاباتی شان نگاه کنند. رقبای انتخاباتی شان همین را به رخ شان خواهد کشید که شما نماینده شدی، رفتی مجلس برای خودت قانون تصویب کردی. این صحبتی بود که توی حرفهای مخالفین این طرح در مجلس هم شنیده شد. مجلسی که فقط بیاید برای خودش و منافع خودش چنین چیزی را تصویب کند قطعا مجلس معتبری نخواهد بود.
او با اشاره به عدم تایید این مصوبه از سوی شورای نگهبان می گوید: شورای نگهبان از بحث تایید صلاحیت مجدد نمایندگان مجلس، بهره برداری استراتژیک می کند. وقتی شخص پایش را به عنوان نماینده به مجلس می گذارد از همان روز اول دلواپس است که آیا برای دوره بعدی تایید صلاحیت خواهد شد یا نه. بنابراین از همان روز اول در ورطه احتیاط می افتد و سعی می کند رفتاری را انجام بدهد که تایید صلاحیت اش با مشکلی مواجه نباشد. این خود به این معنی است که مجلس از حیض انتفاع ساقط می شود و در موارد و مسائلی که خواست بعضی از جناح های قدرت را به خطر می اندازد نمی تواند وارد شود و اگر نماینده ای بخواهد اعتراضی یا افشاگری انجام دهد و یا از حق قانونی نطق نمایندگی اش استفاده کند برای مطرح کردن حقوق ملت، ردصلاحیت می شود. بنابراین مساله تایید دوباره صلاحیت کسی که نماینده است، به عنوان شمشیر دموکلس بالای سر نماینده است و طبیعی است که اصحاب قدرت و بخصوص شورای نگهبان که در بحث تایید صلاحیت ها دخالت سیاسی می کند هرگز نمی خواهد چنین حربه ای را از دست دهد.
احمد شیرزاد سپس می افزاید: سوال این است که این چه وجهه ای برای شما ایجاد می کند؛آن هم چیزی که می دانید رد می شود. حالا برای ایجاد گفتمان یا دفاع از یک حقی می شود بحثی مطرح کرد و گفت رد شود ولی در تاریخ می ماند. اینجا اصلا چنین چیزی هم نیست. اگر از حقوق عمومی مردم دفاع می کردند برای خودشان هم یک وجهه ای داشت ولی اینکار به شدت به وجهه شان هم لطمه زده و من مانده ام اینها که حتی الفبای سیاست را هم نمی دانند و منافع خودشان را هم نمی شناسند، بحث منافع مردم و جامعه به کنار، چطورمی توانند منابع خودشان را درست بشناسند.
