پس از آن که مجید درخشانی، آهنگساز برجسته موسیقی اصیل ایرانی به دلیل همکاری با نوازندگان و خوانندگان زن، ممنوع‌الخروج شد و سر و کارش به دستگاه قضایی افتاد، حالا در دو نقطه مختلف کشور، اجرای کنسرت‌ها به دلیل حضور نوازنده زن با مشکل مواجه شده و تنها پس از ترک صحنه توسط نوازنده زن، اجازه برگزاری برنامه داده شده است. سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم عنوان کرده که این وزارتخانه از این وضعیت “گله‌مند” است و خواسته افراد معترض به برگزاری کنسرت‌ها، از مراجع قانونی پیگیر باشند.
از تهران تا شاندیز، ساز زدن زن ممنوع
عالیم قاسیم‌اف، خواننده پرآوازه موسیقی آذری در دنیا، این روزها مهمان تهران است و برای سه شب کنسرت داشت اما کنسرت شب سوم تا مرز لغو پیش رفت و پس از یک ساعت و نیم تاخیر برای رایزنی، تنها زمانی اجازه برگزاری پیدا کرد که فرقانه قاسیم‌اف، دختر قاسیم‌اف و یکی از نوازندگان گروه، از آن شب اجرا حذف شدند.
وبسایت تخصصی “موسیقی ما” ایراد وارد شده به این کنسرت را اعتراض مسئولین اداره اماکن نیروی انتظامی و حضور آنها در تالار وحدت عنوان کرده است. به این ترتیب این بار از گروه فشار هم خبری نبوده و نیروی انتظامی تصمیم به وتوی مجوزی گرفته که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر شده بود.
در نهایت شهروندانی که بلیط تهیه کرده بودند، پس از مدت‌ها معطلی موفق شدند، قاسیم‌اف را روی صحنه ببینند در حالی که هیچ‌یک از نوازنده‌های ارکستر بادی او را همراهی نمی‌کردند. این خواننده نام‌دار بین‌المللی در ابتدا با عذرخواهی از همه حاضرین، رو به جمعیت حاضر در سالن گفت: “به قوانین ایران احترام می‌گذارم، اما در هیچ کجای دنیا این رفتارها در مورد بانوان هنرمند اعمال نمی‌شود.”
فرقانه قاسیم‌اف هم که در تمام طول برنامه در اتاق بک‌استیج و اطراف صحنه نشسته بود، با لبخند به پدرش انرژی می‌داد و به وبسایت “موسیقی ما” گفت: “اجازه بدهید در این مورد اظهار نظری نکنم… این اولین بار است که با چنین فضایی رو‌به‌رو شدم و الان در شرایط روحی خوبی نیستم و باید به پدرم که روی صحنه است کمک و انرژی بدهم. جمله آخرم هم این است که مردمِ مهربانی دارید. دو شب اول برنامه برای من بی‌نظیر بود. قدر این مردم هنردوست را باید بدانید.”
از دیگر نکات این اجرای مشروط این بود که هیچ عکاسی اجازه تصویربرداری از این برنامه را پیدا نکرد.
اما اتفاق مشابهی هم در شهر شاندیز افتاد و حریر شریعت‌زاده، یکی از نوازندگان و آهنگسازان پرسابقه و شناخته شده، تنها پس از اجرای یک قطعه، مجبور به ترک صحنه شد. او که به همراه همسرش، سالار عقیلی برای اجرای چند کنسرت به خراسان رفته بود، نوازنده دف در اجرای این قطعه بود.
محمدرضا کرمانی مدیر برنامه‌های عقیلی، در توضیح مشکلات پیش آمده گفت: “به پیشنهاد اداره کل ارشاد خراسان قرار شد کنسرتی را در شاندیز برگزار کنیم اما بعد از اجرای قطعه اول یکی از مسئولین از ما خواست تا خانم شریعت‌زاده برای اجرای قطعات بعد دیگر روی سن نباشند. خانم شریعت‌زاده را همه می‌شناسند و او شخصیت مستقل هنری دارد و از بازماندگان استاد معروفی است. توقع ما این بود که با ایشان برخورد این چنینی نشود.”
او تاکید کرد: “همه مجوزهای لازمه برای اجرای این کنسرت و تایید همه نفراتی که در این اجرا حضور داشتند، از اداره ارشاد خراسان اخذ شده بود و مسئولان این اداره به ما قول این را داده بودند که برگزاری این کنسرت با هیچ مشکلی مواجه نمی‌شود. خانم شریعت‌زاده حتی مشکل پوشش هم نداشتند و خودشان همواره در خصوص این موضوع حساسیت زیادی به خرج می‌دهند.”
این کنسرت هم با حذف نوازنده زن، ادامه پیدا کرده است.
وزارت ارشاد: ما هم گله‌مندیم!
حسین نوش‌آبادی، سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز سه شنبه،۲۳ دی ماه در واکنش به این دست اتفاقات که احتمالا بازتاب ناگوار بین‌المللی هم خواهد داشت، توضیح داد: “ما از این موضوع گله‌مندیم و این اخبار ناخوشی است که می‌رسد. وقتی مراحل قانونی برای اخذ مجوز طی می‌شود نباید منعی برای اجرا باشد؛ متاسفانه حاشیه‌هایی ساخته می‌شود و دخالت‌های بی‌موردی صورت می‌گیرد که نگرانی‌های امنیتی را به دنبال دارد.”
او ادامه داد: “این طبیعی است که برای پیشگیری از اتفاقات ناگوار برخی برنامه‌های هنری به تعطیلی کشیده می‌شوند. ما از لغو برنامه‌های مجوز دار استقبال نمی‌کنیم بلکه از این موضوع گله‌مند هستیم.”
از این مقام دولتی پرسیده شد که چرا جریانات تندرو همچنان در شهرستان‌ها مشغول لغو کنسرت هستند ولی او در پاسخ، “هنجارشکنی” این عده را از “سر دلسوزی و بی‌اطلاعی” دانست: “اگر کسی حرفی برای گفتن دارد باید از مراجع قانونی پیگیر آن باشد. رفتارهای بی‌قاعده و اقدامات بی‌توجه به نظم اجتماعی ایجاد ناامنی می‌کند. کسی نباید برای خودش حقی بالاتر از قانون قائل باشد. دفاع از حق افراد، جریان، یا گروه نباید موجب لطمه زدن به نظم عمومی شود.”
به گفته نوش‌آبادی، قراردادی که بین برگزارکننده کنسرت و نهادهای اجرایی منعقد می‌شود، قراردادی رسمی است که هیچ کس نمی‌تواند به راحتی از تعهد خود عدول کند.
درخشانی “تخلف” کرده بود، قاسیم‌اف چطور؟
هفته گذشته، گذرنامه مجید درخشانی، آهنگساز و نوازنده موسیقی ایرانی هنگام ترک ایران به مقصد دوبی، ضبط و به او اعلام شد که ممنوع‌الخروج است. او پیش از این هم به دلیل سرپرستی یک گروه موسیقی با حضور خواننده زن، احضار و بازجویی شده بود. او توضیح داده بود که به دلیل “داشتن خواننده زن در گروه ماه و انتشار گسترده کلیپ‌های موسیقی این گروه” بازجویی شده و محور سوال‌ها، “استفاده از خواننده زن” بوده است. درخشانی شیوه بازجویی از خود را “محترمانه” توصیف کرد، اما در عین حال گفت با بعضی از اعضای گروه ماه “غیرمحترمانه” برخورد شده است. پرونده این استاد موسیقی به دادسرا ارسال شده است.
پیروز ارجمند، مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در واکنش به این اتفاق گفته بود: “این موردی هم که برایشان پیش آمده یک اشتباه بر اثر ناآگاهی از برخی قوانین بوده است.”
او اصل “انجام تخلف” را رد نکرد اما توضیح داد: “ما با ایشان صحبت کرده و برخی نکات را هم گفتیم و راهنمایی‌های لازم را دادیم که هم اشراف آقای درخشانی به قوانینی از این دست بیشتر شود و هم از تکرار آن جلوگیری شود. آنچه مسلم است برای راهنمایی هنرمندان باید فضای گفتگو با حفظ شان آنها را دنبال کرد. آنطور که ما متوجه شدیم حتی اعضای گروه هم نمی‌دانستند انتشار اینترنتی این کلیپ منع قانونی داشته است.”
این مقام وزارت ارشاد اضافه کرده بود که “ما نکاتی را در قالب گزارش ارائه دادیم و گفتیم که با یک تذکر خیلی مسایل حل می شود اگر هم تخلفی بوده از سر ناآگاهی بوده است.”
اما گویا اوضاع به همین راحتی و سادگی نیست و حالا کنسرت‌های مجوزدار هم برای استفاده از نوازندگان زن با مشکل مواجه هستند و جریانی در پی حذف کامل زنان از عرصه موسیقی است، هرچند که وزیر ارشاد گفته باشد: “طبق نظر مراجع اگر صدای تک‌خوان‌ها موجب مفسده نباشد ایرادی ندارد و برخی از مراجع در این باره چنین نظری دارند.”
