جولیان بورگر
تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم قم اولین بار در سال 2006، روی تصاویر خاکستری ماهواره‌ای، که جهان در طی سال‌های طولانی بحران ایران با آن‌ها آشنا شده‌اند، ظاهر شد.
به گفته مقامات غربی، سپاه پاسداران در شمال شرقی شهر قم، مرکز مذهبی ایران، یک دستگاه توپخانه موشک ضدهوایی را در کوهپایه ای کار گذاشته است.
در حالی که تحلیلگران اطلاعاتی سعی در کشف آنچه این موشک‌ها از آن محافظت می‌کنند بودند، تصاویر ماهواره‌ای شروع به نشان دادن فعالیت‌های شدیدتری در کنار این کوه کردند. یک مقام غربی به شرط ناشناس ماندن گفت: «حفاری و ساخت و ساز وسیعی در حال انجام بود.»
پیشرفت کار تاسیسات قم قبلا تحت بررسی متناوب‌تر قرار گرفته بود اما در آن زمان این تاسیسات فقط یک نیروگاه در میان بقیه نیروگاه‌هایی بود که تحت نظارت قرار داشتند.
یک مقام انگلیسی گفت: «مثل تفتیش یک ساختمان بود. می‌دانید که آنجا کار اشتباهی در حال انجام است اما مجبور هستید صبر کنید تا تمامی شواهد را بدست آورید.»
سازمان های اطلاعاتی غرب قبلا به دنبال تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم مخفی می‌گشته‌اند و ظن داشتند که در حالی که توجه آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای معطوف نیروگاه شناخته شده نطنز است، ایران در جایی دیگر یک برنامه پنهانی را بصورت موازی به قصد تولید اورانیوم غنی‌شده با درجه بالا برای ساخت سلاح پیش می‌برد و پیشرفت‌های فنی مدام از تاسیسات علنی به نیروگاه پنهانی منتقل می‌شود.
اکنون به نظر می‌رسد قم در این فرضیه می‌گنجد. یک مقام ارشد دولتی آمریکا این تاسیسات را به عنوان «تجهیزاتی شدیدا تحت محافظت، و شدیدا پنهان» توصیف کرد.
این مقام افزود: «ما سال‌ها از وجود این تاسیسات ه باخبر بودیم؛ ما ساخت آن را مشاهده می‌کردیم و در حال تنظیم پرونده‌ای بودیم تا مطمئن شویم شواهد قدرتمندی داریم مبنی بر اینکه هدف این تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم است.»
آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا، انگلیس و فرانسه در تابستان امسال قادر بودند بر اطلاعات خود را ثابت کنند و نتیجه بگیرند که قم دارای یک تاسیسات غنی‌سازی است. مقام ارشد آمریکایی گفت: «ما معتقد هستیم این تاسیسات هنوز به بازدهی نرسیده است. فکر می‌کنیم چند ماه دیگر یا بیشتر این اتفاق بیافتد؛ از زمانیکه تمام سنتریفیوژها کار گذاشته شوند؛ هر گاه ایران بخواهد قادر به شروع کار خواهد بود.»
روشن نیست که سارمان های اطلاعاتی غربی چگونه به این نتیجه رسیده‌اند که نیروگاه قم گنجایش 3000 سانتریفیوژ را دارد.
این رقم مهم است. این عدد برای یک تاسیسات آزمایشی، که ایران ادعا می‌کند، میزان بسیار زیادی است. چنین تاسیساتی معمولا شامل رشته ای از 164 سانتریفیوژ می‌شود ( مشابه چنین تاسیسات آزمایشی اکنون نیز در نطنز وجود دارد.) از طرفی دیگر 3000 سانتریفیوژ برایتولید برق یا انرژی غیرنظامی کافی نیست. این تعداد می‌تواند سالانه بین یک تا دو تن اورانیوم غنی‌شده با درجه پایین تولید کنند. این مقدار برای سوخت‌رسانی یک نیروگاه برق که معمولا به بیش از 50 هزار سانترفیوژ نیاز دارد کافی نیست. اما 3000 عدد سانتریفوژمی‌تواند در صورت غنی‌سازی بیشتر، مواد لازم برای تولید یک کلاهک هسته‌ای را در عرض دوازده ماه فراهم آورد.
این استنتاج که توسط سیا، ام‌آی6 و دی‌جی‌اس‌ای فرانسه بدست آمده است، واشنگتن، لندن و پاریس را در وضع دشواری قرار داده است. باراک اوباما پیشنهاد کرده است که اگر ایران مشت گره کرده خود را باز کند، دست دوستی دراز خواهد کرد؛ به نظر می رسد این پیشنهاد بیش ازسیاست جنگ‌طلبی جرج بوش برای تهران مشکل آفرین بوده است چرا که این رفتارباعث از میان برداشتن ترس و وحشت می شود و راه را برای چالشی جدی برای رئیس‌جمهور ایران هموارمی کند.
پیروزی مناقشه‌آمیز احمدی‌نژاد در انتخابات مناقشه آمیز خرداد ماه عقب‌نشینی جدی در سیاست مراوده را باعث شد اما تصمیم گرفته شده بود که این استراتژی پیش برود. بازگشت به مقابله این اجازه را به رژیم می‌دهد که مخالفانشان را دست‌نشانده خارجیان نشان دهند.
اوائل این ماه، بالاخره ایرانیان قبول کردند که اول اکتبر (9 مهر) مذاکره کنند و قرار بر این شد که این دیدار در ژنو برگزار شود. یک دیپلمات غربی گفت: «اگر ما وجوداین تاسیسات را رو می‌کردیم، متهم به خراب کردن روند می‌شدیم.» در آخر به نظر می‌رسد که ایرانیان نسبت به این آگاه شدند که رازتاسیسات قم برملا شده است و تصمیم گرفتند روز دوشنبه با اقرار به آن در نامه‌ای به محمد البرادعی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای از تعطیلی غیرقابل‌اجتناب آن پیشگیری کنند.
این نامه می‌گوید، ایران در حال ساخت یک «تاسیسات غنی‌سازی آزمایشی در مقیاس تولید انرژی برق» است که برای غنی‌سازی اورانیوم با درجه پایین طراحی شده است اما هنوز هیچ اورانیومی تحت پردازش قرار نگرفته است. مکان این نیروگاه را هم فاش نکرده اند اما گفتند که اطلاعات بیشتری بعدا به اطلاع می‌رسد.
استدلال ایرانیان این است که بر اساس نظارت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، تا زمانیکه اورانیوم هگزافلاوراید وارد سانترفیوژ نشده است، این تاسیسات هسته‌ای محسوب نمی شود و به همین دلیل ایران هیچ اجباری به آگاه کردن آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تا شش ماه قبل از ورود اورانیوم نداشته است.
اما مقامات غربی اشاره می‌کنند در حالیکه به نظر می‌رسید این تاسیسات غنی‌سازی در سال 2006 شروع شده است، ایران تعهدداده بود به مجردی که ساخت و ساز در هر تجهیزات هسته‌ای جدید آغاز شود، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را در جریان بگذارد.
نامه ایران به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای فرضیات آژانس‌های اطلاعاتی غربی را تقویت کرد. یک مقام گفت: «زمانیکه نامه آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای فرستاده شده بود و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای شروع به فشار آوردن بر ایران در مورد این تاسیسات کرد، ما باید مطمئن می‌شدیم که آژانس واضح‌ترین تصاویر رادر اختیار دارد.»
به گفته مقامات آمریکا، روز چهارشنبه در گفتگویی میان اوباما ودیمیتری مدودف رئیس‌جمهور روسیه مدودف گفت: «در برخی موارد تحریم‌ها اجتناب‌ناپذیر هستند.» روز پنجشنبه، این اطلاعات به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در وین داده شد و گزارش دهندگان آمریکا، انگلیس و فرانسه همان گزارش را بعدازظهر همان روز به مقامات روسیه، آلمان و چین ارائه دادند.
در نبود سازشی از جانب ایران، به نظر واضح می‌رسد که تحریم‌ها در راه هستند. تنها سئوال این است که این اقدامات تا چه حد تهاجمی خواهد بود.
منبع: گاردین، 26 سپتامبر
