ایران در مذاکرات بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای خود همه را با اشتیاق آشکارش برای توافق شگفت‌زده کرده است. مذاکره‌کنندگان ایرانی که به تمام تعهدات خود طبق توافق اولیه پایبند بوده‌اند، گفته‌اند که بر سر برخی اختلاف نظرهای کلیدی مصالحه خواهند کرد و در تمام دیدارهای مقامات بلند پایه، بدون جر و بحث‌هایی که معمول مذاکرات بی‌نتیجه در دهه پیش بود، شرکت کرده‌اند.
با این‌حال حسن روحانی در حال دور شدن از آمریکا و متحدانش در مورد مسئله‌ای است که از همه مهمتر به نظر می‌رسد. شش قدرت جهانی از ایران می‌خواهند غنی‌سازی اورانیوم را محدود کند. آن‌ها می‌خواهند ۱۹ هزار سانتریفیوژ تهران به چند هزار تقلیل یابد. اما تهران با اضافه کردن هزاران سانتریفیوژ که می‌گوید برای تولید برق به آن‌ها نیاز دارد، بر افزایش توان خود اصرار دارد.
این می‌تواند در مذاکرات پیش رو که قرار است این هفته در وین برگزار شود اشکال ایجاد کند. رابرت اینهورن، از اعضای سابق حلقه داخلی مشاوران هسته‌ای اوباما می‌گوید، درخواست ایران برای افزایش توان غنی‌سازی می‌تواند نمایش را متوقف کند و توافق را ناممکن سازد.
هدف قدرت‌های جهانی این است که زمانی را که ایران نیاز خواهد داشت اورانیوم لازم برای ساخت سلاح را غنی‌سازی کند، افزایش دهند تا بتوانند در صورت نیاز اقدام لازم را به عمل آورند. مقامات آمریکا تخمین می‌زنند که این زمان حالا حدود دو ماه است. غرب مایل است این زمان به یکسال یا بیشتر افزایش یابد تا بتواند چنین تلاش‌هایی را در زمان مقتضی شناسایی کند و واکنش نشان بدهد.
مقامات ایرانی، از جمله رهبر این کشور، به تکرار خاطرنشان کرده‌اند که می‌خواهد زیرساخت‌های ۱۰۰ میلیارد دلاری هسته‌ای ایران را توسعه بدهند نه این‌که تعطیل کنند.
علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران ماه گذشته گفت که می‌خواهد ۳۰ هزار سانتریفیوژ دیگر را برای غنی‌سازی سوخت نیروگاه بوشهر که در حال حاضر از اورانیوم ساخت روسیه استفاده می‌کند، نصب کند. فراتر از آن “بوشهرهای دیگری” نیز در برنامه است.
چنین ادعاهایی می‌تواند به منظور گرفتن امتیاز از شش قدرت باشد. اما ایران نمی‌خواهد مسئله‌ای را که توسط رهبران این کشور به عنوان اصلی‌ترین دستاورد خود معرفی کرده‌اند، کنار بگذارند.
گری سیمور، مشاور عدم تکثیر سلاح اوباما بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ معتقد است که ایرانی‌ها بلوف نمی‌زنند، هرچند ممکن است در مذاکرات خواسته‌های خود را کاهش بدهند. سیمور مدیراجرایی تحقیقات مرکز بلفر علوم و روابط بین‌الملل دانشکده کندی هاروارد می‌گوید: “به نظر من این موقعیت واقعی آنهاست.”
وی می‌گوید، به نظر می‌رسد که ایرانی‌ها علامت می‌فرستند که در عوض برداشته شدن تحریم‌ها تمایل دارند فعالیت هسته‌ای را متوقف کنند. اما پس از آن می‌خواهند مثل هر کشور دیگری، آزاد باشند توان غنی‌سازی “در سطح صنعتی” خود را بسازند.
چنین رویکردی برای دولت اوباما و متحدانش غیرقابل قبول است، چون به ایران فرصت می‌دهد اگر بخواهد سلاح هسته ای بسازد. این نوع توافق که ایران به دنبالش است این زمان را به چند سال می‌رساند، نه ده‌ها سال که مد نظر واشنگتن و متحدانش است.
از طرف دیگر مذاکره‌کنندگان ایران می‌خواهند با امضای توافق، تمام تحریم‌ها برای همیشه برداشته شود. غرب می‌خواهد تحریم‌ها معلق شود نه این‌که برداشته شود، تا بتواند اگر ایران از توافق تخطی کرد دوباره آن‌ها را برقرار کنند.
سیمور می‌گوید، گمان نمی‌کند دو طرف بتوانند تا اواسط ژوئیه این مناقشات را حل کنند و به توافق نهایی برسند. اما می‌گوید اگر کنگره و تندروهای تهران را متقاعد کنند که شش ماه دیگر مهلت بدهند پیشرفت کافی را خواهند کرد.
مقامات کاخ سفید می‌گویند، اوباما نسبت به نتیجه این مذاکرات محتاطانه برخورد می‌کند و می‌گوید شانس موفقیت پنجاه پنجاه است. به رغم این نظرات، گروه قابل توجهی از دیپلمات‌ها و تحلیلگران شانس توافق را بالا می‌دانند. دلیل اصلی این است که: ایران به برداشته شدن تحریم‌ها نیاز دارد تا اقتصاد ضعیف خود را احیاء کند و کاخ سفید می‌خواهد مهمترین تهدید را کاهش دهد و در سیاست خارجی پیروزی بزرگی کسب کند.
دیپلمات‌ها اشاره می‌کنند که ایران همکاری با آژانس هسته‌ای سازمان ملل را افزایش داده و درباره فعالیت‌های هسته‌ای خود شفاف‌تر عمل می‌کند.
یک نشانه امیدبخش دیگر این است که ایران حاضر شده در مورد راکتور تحقیقاتی آب سنگین که غرب بیم آن دارد این کشور از آن برای ساخت بمب با سوخت پلوتونیوم استفاده کند، مصالحه کند.
جوفی جوزف، متخصص کاخ سفید در امور عدم تکثیر می گوید: “خیلی چیزها می‌تواند به مسیر اشتباه برود. اما شانس زیادی برای توافق بلندمدت وجود دارد.”
منبع: لوس آنجلس لوس آنجلس تایمز - ۱۰ مه
