بمب گذاری در مسجد جامع شیعیان شهر زاهدان، مرکز استان سیستان و بلوچستان، که ده ها کشته و زخمی به جا گذاشت بااستعفای نمایندگان این استان در مجلس، و اعتراضات به عدم قابلیت نظام امنیتی جمهوری اسلامی وارد مرحله جدیدی شد. کارشناسان مسائل سیستان و بلوچستان، در مصاحبه با روز، ضمن بررسی ابعاد این حادثه، و با تاکید بر اینکه ”بمب گذاری و کشتار اخیر، ادعا های گردانندگان امنیتی جمهوری اسلامی در مورد شکست جندالله را تائید نمی کند” به روز می گویند: “انتقال نیروهای نظامی و امنیتی و میلیتاریزه کردن بلوچستان نمی تواند راه کار مناسبی برای کاهش خشونت ها باشد.این کار حتی می تواند دامنه خشونت ها را گسترده تر کند.”
روز پنجشنبه، ۲۴ تیرماه در پی دو بمبگذاری انتحاری در مسجد جامع شیعیان شهر زاهدان، مرکز استان سیستان و بلوچستان، ده‌ها تن کشته و صدهاتن زخمی شدند. بر اساس آخرین گزارشها به دنبال این انفجارها 27 نفر کشته و 300 نفر زخمی شده اند. این عملیات که بزرگترین عملیات انتحاری در طول سال گذشته در ایران بوده است، علاوه بر استعفای تعدادی از نماینگان مردم بلوچستان در مجلس شورای اسلامی، واکنش بسیاری از مقامات حکومتی، شخصیت ها و فعالان حقوق بشر و حتی بعضی از دولت ها را در پی داشت.
عبدالستار دوشوکی، کارشناس مسائل سیستان و بلوچستان، ضمن تاکید بر اینکه “بمبگذاری و کشتار اخیر ادعا های رژیم در مورد شکست جندالله را تائید نکرد” به روز می گوید: “این عملیات شکاف عمیق بین مقامات استان در رابطه با مقوله امنیت در بلوچستان را نیز عریان نمود”.
این در حالیست که ناصر بلدهای، دیگر کارشناس مسائل بلوچستان درمصاحبه با روز با اشاره به اینکه “بعد از انفجارها فضای بلوچستان کاملا امنیتی شده است” می گوید: “انتقال نیروهای نظامی و امنیتی و میلیتاریزه کردن بلوچستان نمی تواند راه کار مناسبی برای کاهش خشونت ها باشد” و تاکید می کند: “این کار حتی می تواند دامنه خشونت ها را گسترده تر کند.”
حاصل این گفت وگوها و گزارش روز از حوادث بلوچستان در پی می آید.
دو انفجار، 27 کشته، 300 زخمی، 40 بازداشت
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا، پنجشنبه شب گذشته ازشنیده‌شدن صدای دو انفجار مهیب در شهر زاهدان، مرکز استان سیستان و بلوچستان خبر داد.
انفجارهایی که به گفته غلامرضا معصومی، رییس اورژانس کشور ۲۷ نفر در جریان آن جان خود را از دست دادند و دست‌کم ۳۰۶ نفر زخمی به جای گذاشت.
به گزارش رسانه‌های رسمی، در میان کشته‌شدگان اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز به‌چشم می‌خورند. این انفجارها در حالی صورت گرفت که نمازگزاران این مسجد به مناسبت سوم شعبان، زادروز امام دوم شیعیان و برای بزرگ‌داشت روز پاسدار گرد هم آمده‌بودند.
روز جمعه، یک روز پس از وقوع این انفجارها، گروه مسلح جندالله در وبلاگ خود مسئولیت این دو حمله انتحاری را بر عهده گرفت. گروه سنی‌مذهب جندالله که رهبر آن عبدالمالک ریگی ماه گذشته اعدام شد، پیش از این نیز بارها مسئولیت چنین بمب‌گذاری‌هایی را برعهده گرفته است. به دنبال آن برخی دیگر از خبرگزاری های دولتی به نقل از جانشین فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، از دستگیری ۴۰ نفر به دنبال انفجارهای پنجشنبه شب به اتهام “تلاش برای ایجاد ناامنی” خبر دادند.
به گفته ی احمدرضا رادان، جانشین فرماندهی نیروی انتظامی، عده‌ای پس از وقوع انفجار در زاهدان برای ایجاد ناامنی در شهر دست به تلاشهایی زدند که 40 نفر از آنها دستگیر شده‌اند.
رادان با تائید برکشته شدن دو مامور نیروی انتظامی در این حادثه، همچنین گفته است که “ناامنی‌های سیستان و بلوچستان از آن سوی مرزها شکل می‌گیرد” و به همین دلیل “بسته شدن مرز ایران و پاکستان در این منطقه” در دستور کار قرار گرفته است.
انفجارها و آن سوی مرزها
جانشین فرماندهی نیروی انتظامی تنها مقام حکومتی نبود که انفجارهای روز پنجشنبه را به “آن سوی مرزها” نسبت داد. دیگر مقامات جمهوری اسلامی هم در واکنش به این حادثه یکی پس از دیگری کشورهای خارجی از جمله آمریکا و اسرائیل را به عنوان مسئول این حمله تروریستی نشان گرفتند.
علی لاریجانی، رئیس مجلس اسلامی ضمن محکوم کردن این حادثه از وجود “دست قدرت‌های مداخله‌جو” در انفجارهای اخیر خبر داد.
مصطفی محمد نجار، وزیر کشور جمهوری اسلامی و علی عبداللهی، معاون وی نیز از جمله مسئولانی بودند که بلافاصله مسولیت حملات انتحاری در شهر زاهدان را به عهده ی “صهیونیست‌ها” و “مزدوران استکبار جهانی” انداختند که به هدف “ایجاد اختلاف بین شیعه و سنی” صورت گرفته است.
رئیس کل سابق دادگستری استان سیستان و بلوچستان گفت:” قطعا زنجیره به وجود آمده در مورد عملیات تروریستی زاهدان، از یک سو با سازمان سیا و حکام بی‌فکر آمریکا مرتبط است.”
حجت‌الاسلام ابراهیم نکونام، نماینده مردم گلپایگان و رئیس کل سابق دادگستری استان سیستان و بلوچستان در گفتوگو با خبرگزاری فارس با اشاره به “جنایت جدید گروهک ریگی در به شهادت رساندن تعدادی از مردم بیگناه استان سیستان و بلوچستان”، گفت: “کشور ما همانند قطاری در حال حرکت است و استکبار جهانی تمام تلاش خود را معطوف کرده تا این قطار متوقف شود، آنها نمی‌خواهند که ما به مقصد برسیم.”
نکونام که همزمان رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس هم هست، تصریح کرد: “استکبار جهانی از قدیم در سیستان و بلوچستان، کردستان و هر نقطه از کشورمان که تنوع قومیت‌ها در آنجا پررنگ است، بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها را کرده و با استفاده از مزدوران خود همواره در تلاش بوده که در جامعه اسلامی ما اختلاف و انشقاق پیش آورد، لذا همواره از ساماندهی این قبیل عملیاتهای کور را نیز در دستور کار دارد.”
غلامرضا کرمی نماینده مردم کرمان و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نیز این حملات انتحاری را “نتیجهی شکست آمریکا در ربودن شهرام امیری” دانست و گفت: “همزمان بودن خروج گروهک منافقین از لیست گروه‌های تروریستی با حادثه زاهدان، اقدامی دیگر علیه نظام جمهوری اسلامی ایران است.”
رحمدل بامری فرماندار ایرانشهر هم در گفتوگو با خبرگزاری فارس اظهار داشت: “حال که دشمن و ایادی استکبار در طول 30 سال نتوانستند با نظام جمهوری اسلامی پنجه در پنجه شوند و خللی در آن وارد کنند، تلاش دارند تا با روش‌های خفاشانه بین مردم تفرقه ایجاد کنند.”
انتساب عاملان این انفجار به خارج از مرزهای ایران در حالیست که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، کاترین اشتون، مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا، الیستر برت، از وزارت خارجه بریتانیا و بان بان گی - مون، دبیرکل سازمان ملل متحد در اظهارات و بیانیه هایی این حملات را تروریستی خوانده و به شدت محکوم کرده اند.
عاملان حسابشان از مردم جداست
در ادامه واکنش ها به حملات انتحاری روز پنج شنبه در زاهدان مولوی عبدالحمید، روحانی برجسته و امام جمعه اهل سنت زاهدان، ابرازهمدری خود با جامعه اهل سنت زاهدان و استان را طی بیانیه‌ای بیان کرد.
وی در مصاحبه با رادیو فردا نیز گفته است که: “گروه‌هایی که دست به چنین اعمالی می‌زنند، حسابشان از مردم جداست.”
این موضع امام جمعه اهل سنت زاهدان اگر چه با استقبال فعالان بلوچ روبرو شد اما واکنش شدید نیروهای تندرو و روحانیون وابسته به گروه جندالله را در پی داشت.
مجمع علمای جنبش مقاومت جندالله طی بیانیه ای “در پاسخ کسانی که جهاد را انکار می کنند” اعلام کرد: “علمائی که عملیات های استشهادی را حرام می خوانند در باره عملیاتهای استشهادی فلسطین چه می گویند و چرا باید از عملیات استشهادی مظلومان و ستمدیدگان در فلسطین حمایت کنند و عملیات استشهادی مظلومان و ستمدیدگان اهل سنت ایران را محکوم نمایند؟”
در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: “این برخورد دوگانه در یک موضوع شرعی نشان می دهد که این سخنان بدون پایه شرعی و اسلامی مطرح می شوند و هیچ آویزه شرعی ندارد و این طور هم نیست که چون خود از رژیم کافر و متجاوز می ترسند بتوانند برای مردم تعیین تکلیف کنند زیرا که آنها تنها مالکان دین نیستند و علمای اسلام در طول تاریخ فتوای کفر رفض و تشیع را داده اند و الان چند مولوی نمی توانند به زور کافران را مسلمان بنامند.”
خدایا پناه می برم به تو
اما عبدالستار دوشوکی، کارشناس مسائل بلوچستان در مصاحبه با روز در ارتباط با این بیانیه خطاب به جندالله می گوید: “بسیار متاثر شدم از اینکه جنبشی که خود را مبارز و مدافع حقوق اهل سنت و مردم بلوچ می خواند، اینگونه به رهبران مذهبی بلوچ از جمله شیخ الاسلام مولانا عبدالحمید رهبر مذهبی اهل سنت ایران که برداشت متفاوتی از اسلام و تعامل بین مسلمانان و حتی بین مسلمان و کافر دارند، بی محابا توهین و آنها را متهم به جهالت و نادانی کنند؛ و از نظر تحلیلی تنها می توان به این بسنده کرد که: خدایا پناه می برم به تو.”
آقای دوشوکی می افزاید: “شیخ الاسلام مولانا عبدالحمید گفته اند که نه فقط ریختن خون یک مسلمان، بلکه ریختن خون انسان بیگناه، حتی اگر کافر هم باشد در اسلام جایز نیست و حرام است. وانگهی بیانیه مجمع علمای جنبش مقاومت جندالله آشکارا انعکاس فشرده ای است از فتوا های متعدد علمای بنیادگرا و سلفی سنی مذهب و ضد شیعه در پاکستان که اهل تشیع را کافر و در نتیجه «واجب القتل» می دانند. کشتار مسلمان توسط مسلمان در پاکستان و افغانستان و عراق و الجزیره و غیره نیز بر اساس فتواهای مشابه ای صورت می گیرد. این یعنی جنگ مذهبی و با فعالیت سیاسی آزادیخواهانه و دمکراتیک فرا مسلکی و فرا قومی مبتنی بر منشور جهانی حقوق بشر سنخیتی ندارد.”
استفعا، تهدید و اختلاف درون حکومتی
واکنش مقامات و شخصیت های محلی در پی انفجارهای زاهدان به موضع گیری مولوی عبدالحیمد خلاصه نشد. سه نماینده استان سیستان و بلوچستان در اعتراض به بیتوجهی نسبت به مشکلات امنیتی در این شهر تهدید به استعفا کردند.
به گزارش خبرآنلاین، در حالیکه حسینعلی شهریاری، نامه استعفای خود را به رئیس مجلس تقدیم کرده است، پیمان فروزش و عباسعلی نورا دیگر نمایندگان زاهدان نیز اعلام کرده اند که در صورت تداوم بیتوجهی به این موضوع استعفا خواهند داد.
اما ناصر بلدهای، کارشناس مسائل بلوچستان و یکی فعالان سیاسی بلوچ در مصاحبه با روز این استعفاها را “مانورهای تبلیغاتی می نامد” و می گوید این حرکت “ممکن است به هر انگیزه ای صورت گرفته باشد جز دلسوزی واقعی برای مردم بلوچستان و بازگشت امنیت به منطقه”.
این فعال سیاسی بلوچ می گوید: “استعفای نمایندگان به نام امینت و بازگشتن آرامش به بلوچستان از سوی مردم پذیرفته نیست. استعفای ایشان بیشتر یک حرکت تبلیغاتی برای دوره های بعدی انتخابات است تا یک اعتراض واقعی. از طرفی این استعفا را میشود اینگونه تفسیر کرد که ایشان برای ایجاد پایگاه مردمی دست به چنین کاری می زنند. توجه داشته باشید که نمایندگان بلوچ و به ویژه آقای شهریاری نمی توانند مانند یک فرد ظاهرا مسئول در شهرهای سیستان و بلوچستان تردد کنند. ایشان ممکن است در بین برخی از مردم طرفدارهایی داشته باشند اما در نزد عموم مردم بلوچستان چهره های مقبولی نیستند.”
عبدالستار دوشوکی نیز در مورد استعفای نمایندگان، و به ویژه استعفای حسینعلی شهریاری به روز می گوید: “ تهدید شهریاری به استعفا که بعنوان یک بسیجی متعصب و عنصر بسیار افراطی ضد سنی معروف است، بیانگر شکافی عمیق و سردرگمی راهبردی رژیم برای تثبیت امنیت در بلوچستان می باشد. البته استعفا و یا تهدید به استعفا اگر چه نشان دهنده این تضاد در درون مامورین رژیم در بلوچستان می باشد؛ ولی در نهایت نباید آن را جدی گرفت. ما قبلاً نیز شاهد اینگونه مانورهای سیاسی از طرف برخی از نمایندگان بوده ایم. شهریاری خواهان دستگیری های بیشتر، سرکوب، اعدام و هر چه شدیدتر کردن جو امنیتی نظامی بلوچستان است.”
اما آقای بلده ای به دلایل دیگری هم اشاره می کند: “استعفای شهریاری بیش از این عوامل می تواند محصول اختلافات درون جناحی حاکمیت باشد. می دانیم که سپاه پاسداران در بلوچستان در نظر دارد امنیت کامل منطقه را به دست بگیرد، چراکه این منطقه به لحاظ استراتژیک از اهمیت ویژه ای برخوردار است.”
وی می افزاید: “سپاه در مناطق بندرگاهی و بخصوص دریای عمان به صورت غیر قانونی کنترل تمام معاملات اقتصادی را به دست دارد و حضور بیشتر در این منطقه می تواند به تثبیت نفوذ آنها کمک کند. قبل از سرکار آمدن آقای احمدی نژاد اطلاعات این نقش را در منطقه به عهده داشت. همین باعث رقابت ها و تنش های میان جناح های حاکمیت شده است. آقای شهریاری سابقا از جمله عوامل نزدیک به اطلاعات بود، اما اکنون با توجه به شرایط حاکم بر ایران و نقش سپاه می خواهند هرچه بیشتر خود را به این نهاد امنیتی نزدیک کنند.”
این فعال سیاسی بلوچ می افزاید: “استعفای نمایندگان به بازگشت مجدد و عینی تر آنها به داخل سپاه بلوچستان منجر می شود. استعفای آقای شهریاری و دوستانشان ممکن است به هر انگیزه ای صورت گرفته باشد جز دلسوزی واقعی برای مردم بلوچستان و بازگشت امنیت به منطقه”.
این در حالیست که عباسعلی نورا نماینده مردم زابل و یکی از استعفا کنندگان به ندادن پیام تسلیت توسط احمدی نژاد اعتراض کرده است.
نماینده مردم زابل با اشاره به اینکه تا زمان تصمیم وی به استعفا، “تنها مقام معظم رهبری به مردم زاهدان تسلیت گفته‌اند”، ادامه داده: “هیچ یک از مسوولان برای مردم استان پیام تسلیت نفرستادند و اگر عنایات معظم له به مردم این استان نبود، ما حقیقتا نمی‌دانستیم جواب مردم را چه بدهیم.”
وی به پیام تسلیت رئیس‌جمهور به مردم بورکینافاسو و دیگر کشورها به دلیل اتفاقات مختلف اشاره کرده و افزوده است: “آیا خون مردم مظلوم سیستان و بلوچستان از خون مردم بورکینافاسو کم‌رنگ‌تر است؟”
خشونت ها ادامه خواهد داشت
به گفته منابع خبری و فعالان بلوچ فضای بلوچستان در پی انفجارهای روز پنج شنبه به شدت امنیتی شده و نیروهایی از تهران و دیگر شهرها برای مقابله با برخوردهای احتمالی به این استان منتقل شده اند.
آقای بلده ای در پاسخ به اینکه “فضای امنیتی بلوچستان در پی حوادث اخیر چگونه است؟”می گوید: “حکومت اسلامی نیروهای امنیتی و اطلاعاتی را با همکاری نیروهای سپاه پاسداران و گروه های بسیجی به این منطقه اعزام کرده و تقریبا میشود گفت فضای بلوچستان اکنون میلیتاریزه و کاملا امنیتی شده است.”
او در ادامه سیاست های تبعیض آمیز جمهوری اسلامی به ویژه بعد از سرکار آمدن محمود احمدی نژاد را یکی از عوام تشدید خشونت ها در بلوچستان می داندو می گوید: “امنیتی کردن فضای بلوچستان به ویژه به دوران بعد از سر کار آمدن آقای احمدی نژاد تشدید شده است. این مساله با ترکیبی از تبعیض های مذهبی، فقر، تبعیض های اداری و به طور کلی تبعیضهای ملی که بر مردم بلوچستان تحمیل میشود باعث و بانی تشدید خشونت ها در بلوچستان است. در ضمن باید یادآوری کنم که تعداد کشته شدگان بلوچ طی این سالها از آمار اعلام شده بیشتر است. در واقع اصل موضوع این است که سیاستهای حاکمیت در تحمیل تبعیض ها و امنیتی کردن بلوچستان متاسفانه باعث و بانی اصلی فجایعی از این دست است.”
در مورد اینکه “آیا تلاش های جمهوری اسلامی برا کنترل بیشتر منطقه می تواند باعث جلوگیری از گسترش خشونت ها در بلوچستان شود؟” این فعال بلوچ می گوید: “ما معتقدیم که انتقال نیروهای نظامی و امنیتی و میلیتاریزه کردن بلوچستان نمی تواند راه کار مناسبی برای کاهش خشونت ها باشد، این کار حتی می تواند دامنه خشونت ها را گسترده تر کند. با توجه به اینکه امکان مبارزه مدنی و سیاسی برای مردم بلوچ باقی نمانده است، متاسفانه باید بگویم قطعا این گونه مسائل ادامه پیدا می کند.”
ناصر بلده ای معتقد است در صورت انهدام و سرکوب کامل گروه های مسلح در بلوچستان باز هم در منطقه باید شاهد خشونت ها باشیم: “ارزیابی ما از وضعیت بلوچستان این است که حتی اگر همین گروه جندالله سرکوب یا به طور کامل از بین برود به معنی پایان خشونت در بلوچستان نیست. ممکن است برای مدت زمان کوتاهی ما شاهد درگیری های نظامی نباشیم اما با توجه به بافت فرهنگی و مذهبی جامعه بلوچ و تحمیل و تثبیت تبعیض ها در بلوچستان یک گروه دیگر به وجود می آید و خشونت ها از گرفته می شود.”
عباسعلی نورا، نماینده مردم زابل هم در مصاحبه با خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا ـ گفته است: “فرهنگ این منطقه، فرهنگ انتقام است. پس از اعدام ریگی ما به مقامات تذکر داده بودیم و حتی در کمیسیون امنیت‌ملی جلسه گذاشتیم و به صورت انفرادی با برخی مقامات مطرح کردیم که این گروهک دست به اقدامات تلافی جویانه خواهد زد.”
رفع تبعیض ها تنها راه برچیدن بساط تروریسم
روز گذشته در ادامه واکنش ها به انفجارهای اخیر سازمان دانش آموختگان ایران اسلامی (ادوار تحکیم وحدت) نیز طی بیانه ای حملات و انفجارهای تروریستی در زاهدان را محکوم کرد.
در ابتدای این بیانه آمده است: “فاجعه دردناک کشته و زخمی شدن ده ها تن از هموطنان و شهروندان زاهدان در پی حمله تروریستی و ددمنشانه 24 تیرماه که در جوار مسجد جامع زاهدان صورت گرفت دیگر بار چهره پلید و زشت خشونت، تعصب و ناامنی را به ملت ما نشان داد. بی شک چنین کشتار بی رحمانه ای از انسان های بی گناه، با هیچ آیین و مسلک راستینی در جهان همخوانی ندارد و عاملان تروریست این حمله به ویژه با انتخاب خانه خدا که محل امن و آسایش و پناهگاه تمامی انسانهاست به عنوان قتلگاه بی گناهان، به روشنی دوری هرچه تمام تر خود از اصول اولیه انسانیت و دیانت را به نمایش گذاشتند.”
سازمان دانش آموختگان ایران اسلامی (ادوار تحکیم وحدت) در ادامه بیانیه خود نوشته است: “کشته شدن تعدادی از هموطنان را به ملت شریف ایران و خصوصا بازماندگان و خانواده های داغدار تسلیت گفته و ضمن اعلام انزجار از مسببان و محکومیت این فاجعه به نهادها و دستگاه های امنیتی نیز یادآور می شود که صیانت از جان و مال کلیه شهروندان به ویژه در مناطق بحران خیز مصداق بارز ایجاد و گسترش امنیت و اولین و اساسی ترین وظیفه نهادهای امنیتی کشور است و طبعا ورود در عرصه های رقابت سیاسی و اشتغال به سرکوب مطالبات مردمی خصوصا در یک سال گذشته، این ارگان ها را از وظیفه ذاتی خود باز می دارد.”
این تشکل دانشجویی در پایان بیانیه خود با تاکید بر رفع تبعیض ها در سیستان و بلوچستان آورده است: “رفع هرگونه تبعیض قومی و مذهبی از مناطقی مانند سیستان و بلوچستان و تلاش در جهت توسعه همه جانبه تنها راه برچیدن بساط تروریست ها و بسط امنیت پایدار و رفاه در این مناطق است.”
خاکسپاری جانباختگان و تشدید بازداشتها
مراسم خاکسپاری جانباختگان انفجارهای انتحاری زاهدان روز جمعه همزمان با مراسم روز پاسدار برگزار شد. به گزارش خبرگزاری فارس، وابسته به نهادهای امنیتی ـ نظامی، در این مراسم ”مردم با سردادن شعارهای مرگ بر آمریکا، مرگ بر وهابی، مرگ بر منافق، حسین حسین شعار ما شهادت افتخار ما اعلام کردند: دشمنان بدانند خون شهدا افتخاری برای مردم سیستان و بلوچستان است.”
این درحالیست که پایگاه خبری العربیه نت از بروز درگیریی هایی میان سنی ها و شیعیان زاهدان در خلال این مراسم خبر داده است. به گزارش العربیه در این مراسم دست کم 40 نفر بازداشت شده اند.
تا لحظه تنظیم این گزارش، به غیراز العربیه هیچ منبع دیگری خبر درگیری های احتمالی در این مراسم را تائید یا تکذیب نکرده اما در هر حال سردار رادان خبر دستگیری ها را تایید کرده هرچند نگفته است این افراد کی و چگونه دستگیرشدند.
