یک سال مانده به پایان کار دولت احمدی نژاد، سیاست خارجی شکست خورده او که ادعا داشت می خواهد دروازه های جهان را به روی ایران بگشاید باعث شده است که همسایگان به طور سنتی متحد و برخوردار از کمک های سخاوتمندانه ایران، به دشمنان تهران بدل شده اند و در این حلقه تنها روسیه مانده است که با سیاست باج و حمایت قطره ای کار خود را پیش می برد.
آخرین تحول برای نشان دادن تغییر موضع همسایگان ایران نسبت به این کشورواکنش خشم آلود سنای افغانستان است که اظهارات سفیر تازه احمدی نژاد در مورد قرارداد امنیتی افغانستان و آمریکا را محکوم کرد، عملی که “دخالت در امور داخلی افغانستان” تلقی شد. این واکنش تند یک ماه پس از آن رخ می دهد که سخنان شخص رییس دولت ایران از سوی سنای افغانستان “مداخله آشکار” جموری اسلامی در امور این کشور تعبیر شد.
همزمان با این تحول، انتشار آمار تولیدات نفت منطقه نشان داده است که پرکردن جای خالی نفت تحریم شده ایران، نه چنان که اعلام شده بود عربستان سعودی، بلکه به عراق سپرده شده است که با دو برابر کردن صادرات نفتی مشتریان آسیای شرقی را که به تحریم نفتی ایران پیوسته اند، بی نیاز کرده است. در همین حال روابط تهران و آنکارا بر سر سوریه در سردترین زمان خود قرار دارد و آن کشور هم مشغول جایگزین کردن لیبی با نفت ایران است جز آن که تبلیغات علیه دو دولت در رسانه های هر دو کشور بالا گرفته است. سرنوشت روابط ایران و امارات بهتر از این نیست و به ویژه بعد از دیدار احمدی نژاد از ابوموسی و بالاگرفتن اختلافات بر سر جزایر سه گانه به نظر می رسد چیزی از روابط گرم سالیان گذشته دو کشور باقی نمانده است.
در این میان ناظران معتقدند بدترین نقطه زنجیری که به دور ایران کشیده شده جمهوری آذربایجان است که علاوه بر داشتن روابط خوب با اسرائیل با استفاده از درآمد نفت خود به خرید های گسترده دفاعی از تل آویو مشغول است و از تبلیغات علیه تهران و حکومت مداخله گرش هیچ ابائی ندارد. بدین گونه بهترین روابط تهران مخصوص با پاکستان کشوری فقیری است که به علت شرایط خاص خود نیازمند کمک های مالی و نفتی فراوان است بدون این که بازدهی برای ایران داشته باشد یا اطمینانی به آینده آن کشور بتوان داشت. اما ایران در داخل سیستم ملوک الطوایفی پاکستان دست قوی دارد.
لغو توافقنامه یا اخراج مهاجران
خشم فضل الهادی مسلمیار از دخالت های جمهوری اسلامی پس از آن فوران کرد که سفیر دولت احمدی نژاد در کابل از وی خواست تا مجلس سنا موافقتنامه همکاری میان افغانستان و آمریکا را تصویب نکند. این تنها یک درخواست معمولی نبود، چرا که به گفته رسانه های داخلی افغانستان ابوالفضل ظهره وند رئیس سنای افغانستان را تهدید کرد در صورتی که پارلمان افغانستان توافق میان دولت این کشور با ایالات متحده را تصویب کند ، مهاجران افغانی را از ایران اخراج خواهند کرد.
جمهوری اسلامی از ابتدای سال جاری سیاست های تندی در قبال شهروندان افغانی حاضر در کشور در پیش گرفته است، در دو نمونه بحث برانگیز آن تصمیم یک مقام اصفهانی برای ممنوع کردن حضور افغان ها در تفرجگاه اصلی این شهر در روز سیزده و سخنان معاون استانداری مازندران درباره اخراج افغان ها از آن استان بود که در رسانه های منطقه و جهان انعکاس وسیعی یافت. بعد از آن بود که احمدی نژاد با اعزام ظهره وند در قامت “سفیر فوق العاده و تام الاختیار” به کابل تصمیم گرفت تحولی در روابط ایران و افغانستان به وجود آورد که در اولین گام وی به تهدید رئیس سنای افغانستان دست زد و جنجالی در پی آورد.
تاریخچه مداخله
گفتنی است اوایل فروردین نیز محمود احمدی نژاد در جریان سفری به تاجیکستان با انتقاد از حضور نظامی کشورهای خارجی در افغانستان از نیروهای ناتو خواسته بود تا “بدون هر گونه تحمیل و دخالت بیشتر اجازه دهند، دولت و ملت افغانستان حاکمیت ملی خود را به طور کامل اعمال کنند.”
مواضعی که برخی از اعضای مجلس سنای افغانستان آن را “مداخله آشکار” محمود احمدی نژاد در امور داخلی کشورشان می دانند.
این اظهارات باعث شد تا ماه گذشته جلسه عمومی مجلس سنای افغانستان هم به محلی برای حمله یکی از نمایندگان افغانستان به مقامات جمهوری اسلامی تبدیل شود. این نماینده گفته بود : “این بار اول نیست که چنین اظهاراتی را (مقامات ایران) مطرح می کنند. اما همیشه از سوی حکومت افغانستان در این رابطه سکوت شده است.”
ادامه حضور نظامی ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی در افغانستان مورد انتقاد رهبر جمهوری اسلامی است. آیت الله خامنه ای تابستان سال گذشته در تهران به حامد کرزی گفته بود: “تا زمانی‌که نظامیان امریکایی در افغانستان حضور داشته باشند، امنیت واقعی برقرار نخواهد شد.”
بالاترین مقام سیاسی جمهوری اسلامی به رئیس جمهور افغانستان گفته بود که”وعده” باراک اوباما، رئیس جمهورایالت متحده، مبنی بر خروج نظامیان خارجی از افغانستان بیشتر برای مقاصد و “بهره برداری‌های داخلی” است. بنا به اخباری که توسط رسانه های دولتی ایران منتشر می شود آیت الله خامنه ای در آن دیدار به کرزی گوشزد کرد که “امریکایی‌ها به دنبال پایگاه‌های دائمی در افغانستان هستند که این موضوع خطرناکی است.”
این اخبار معمولا همان نیست که در گفتگوهای مقامات ایرانی با میهمانان خود مطرح می شود بلکه مطالب اغراق شده ای است که برای تحریک غرور ملی مردم توسط رسانه های دولتی ایران منتشر می گردد و گاهی هم با اعتراض سفارت خانه های خارجی روبرو می شود. در مورد افغانستان دو روزنامه محافظه کار کیهان و جمهوری اسلامی که هر دو زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی هستند و از دفتر وی بودجه می گیرند به مخالفت با قراردادهای آمریکا و افغانستان پرداختند و کیهان نوشته با امضای قراردادی که شبانه اوباما و کارزای امضا کردند افغانستان رسما تحت الحمایه آمریکا شد”.
با این حال حامد کرزی – رئیس جمهور افغانستان – دیپلماسی متفاوت با آنچه دلخواه آیت الله خامنه ای و محمود احمدی نژاد بود برگزید. شش روز پیش موافقتنامه استراتژیک کابل و واشنگتن امضا شد که از سال 2014 تا 2024 اجرا خواهد شد.
از زمان روی کار آمدن محمود احمدی نژاد در سال 84، روابط تهران و کابل نه تنها به دلایل امنیتی، بلکه همچنین به دلیل سیاست های جمهوری اسلامی علیه شهروندان افغانی تیره و تار شده است. به ویژه در زمستان 89 چندین تظاهرات مردمی علیه سیاست های تهران در کابل برگزار شد.
بهمن دو سال پیش شهروندان افغانی در اعتراضاتی شدید به اعدام گسترده اتباع این کشور توسط دستگاه قضائی جمهوری اسلامی به خیابان ها آمدند و به گفته برخی شاهدان شعار “مرگ بر احمدی نژاد” سر دادند. تظاهرات عمدتا در کابل و مزار شریف برگزار شد. تظاهرکنندگان خواستار توقف بلافاصله و فوری اعدام شهروندان افغان و ایرانی بودند و تاکید داشتند که اگر افغان ها مرتکب جرمی شده اند، باید در افغانستان محاکمه شوند.
مشکل جدید با عراق ،تامین نفت تحریمی ایران
مشکلات جمهوری اسلامی تنها با همسایه شرقی ایران نیست. بر اساس آمار های متتشر شده عراق کشوری که جمهوری اسلامی ادعا می کند نفوذ زیادی در سیاست داخلی آن دارد مشغول تامین نفت کشورهایی است که قرار است رابطه نفتی خود با تهران را کاهش دهند. به گزارش سایت “بیزنس لاین” از دهلی نو پایتخت هندوستان ، عراق که در سال 2011 تنها 17 درصد از نفت شبه قاره را تامین می کرده است امسال این حجم را به نزدیک 25 درصد افزایش داده است. اما آیا بازار نفت جمهوری اسلامی در هندوستان نیز در یکسال اخیر سکه شده است. چارت بیزنس لاین به این پرسش پاسخ منفی می دهد. نفت جمهوری اسلامی یک درصد کاهش یافته است، آن هم در حالی که هنوز فشار غرب بر دهلی نو بر کاهش نفت از جمهوری اسلامی محسوس نشده است. افزایش میزان مشارکت عراق در نفت هندوستان حتی از عربستان سعودی نیز بیشتر بوده است. ناظران می گویند گرچه جمهوری اسلامی به دلیل اختلافاتش با ریاض از پر شدن خلا نفتی اش توسط خاندان آل سعود شگفت زده نیست، اما نقش پر رنگ عراق می تواند برای تهران شوکه کننده باشد.
بهمن سال گذشته بود که محمود احمدی نژاد معاون اول خود را به عراق فرستاد تا به دیدار عبدالکریم اللعیبی وزیر نفت این کشور بشتابد. تحلیل گران در آن زمان می گفتند جمهوری اسلامی نگران است همسایه غربی ایران نیز به مواضع نفتی عربستان سعودی نزدیک شود و پشت وزارت نفت جمهوری اسلامی را خالی کند.
محمدرضا رحیمی دیروز در دیدار با اللعیبی گفته بود دو کشور باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند تا در حوزه نفت، انرژی و همکاری‌های مشترک درباره تأمین امنیت منطقه، ایران و عراق به کشورهای “آسیب‌ناپذیر” منطقه و جهان تبدیل شوند.
حالا ناظران می گویند جمهوری اسلامی احتمال دارد برای تلافی وضعیت ناگزیری که دولت بغداد انتخاب کرده حمایت بی دریغ خود را از نوری المالکی – نخست وزیر عراق – منتفی سازد، چنان که در هفته های اخیر مقتدا صدر – روحانی تندروی شیعه – که مورد حمایت جمهوری اسلامی است با هواپیمای اختصاصی که تهران در اختیارش قرار داده بود به منطقه کردستان عراق رفت و مانند یک رهبر استقبال شد و درباره توافق ها و تفاهم های سیاسی در بغداد اظهار نظرها کرد.
تنش ها با کشورهای خلیج فارس
مشکلات جمهوری اسلامی با کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز کماکان پا بر جاست. در یکی از آخرین گزارش ها فرزاد اسماعیلی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا در واکنش به رزمایش مشترک شش کشور حاشیه خلیح فارس در دفاع از مواضع امارات متحده بر سر جزیره ابوموسی گفته است: “ما نگاه نمی‌کنیم که رزمایش شروع شود بعد هوشیاری‌مان را صد در صد کنیم ما همیشه و به صورت 24 ساعته به هوش و به گوش هستیم.”
رابطه جمهوری اسلامی و امارات متحده پس از سفر غیر منتظره سه هفته پیش محمود احمدی نژاد به جزیره ابوموسی متشنج شده است.
