همزمان با ابراز امیدواری رهبر جمهوری اسلامی برای رسیدن مذاکرات هسته ای به “نقطه حل” ، تهران و مسکو آماده امضای توافقنامه ای تازه برای ساخت نیروگاه های هسته ای جدید می شوند. از سوی دیگر در حالی که قرار است دور تازه مذاکرات هسته ای از سه شنبه آینده در پایتخت اتریش برگزار شود، یکی از اعضای تیم مذاکره کننده دولت یازدهم گفته است که نمایندگان جمهوری اسلامی پیرامون بندهای موشکی و دفاعی مذاکره نخواهند کرد.
“قرار است طرفین بزودی درباره شرایط فنی و تجاری با یکدیگر مذاکره کنند و به تفاهم برسند”.اشاره سخنگوی سازمان اتمی جمهوری اسلامی به قرارداد هسته ای تازه میان تهران و مسکو برای ساخت حداقل دو نیروگاه اتمی دیگر از نوع “قدرت” و هر یک با ظرفیت حداقل هزار مگاوات همراه با آب شیرین کن، در کنار واحد اول نیروگاه اتمی بوشهر است.
بهروز کمالوندی که روز چهارشنبه با خبرگزاری دولتی ایرنا مصاحبه می کرد خاطرنشان کرده که این توافق قرار است به امضای علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی ایران و سرگئی کرینکو رییس کمپانی دولتی “روس اتم” برسد. وی البته اظهارنظری پیرامون تاریخ امضای این توافقنامه نکرده است.
تلاش ها برای ساخت نیروگاه اتمی بوشهر نزدیک به چهار دهه پیش در زمان حکومت محمدرضا شاه آغاز شد.تهران در آن زمان با بخش تکنولوژی و تحقیقات سازمان انرژی اتمی آلمان غربی موافقتنامه‌ای برای همکاری‌های بلند مدت امضا کرد و در پی آن شرکت کرافت ورک یونیون، یکی از شرکت‌های وابسته به زیمنس آلمان ،ساخت ۲ واحد نیروگاه اتمی هر یک به توان اسمی ۱۲۹۳ مگاوات و توان خالص ۱۱۹۶ مگاوات را در بوشهر برعهده گرفت. اما در سال ۱۳۵۷ در شرایطی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بود با پیروزی انقلاب اسلامی،طرف آلمانی کار بر روی پروژه را متوقف کرد.
در اوایل سال ۱۳۶۸ با سفر علی اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت به روسیه، موافقتنامه همکاری هسته‌ای میان دو کشور تدوین شد و متعاقب آن در ۲۴ اوت سال ۱۹۹۲ (۲ شهریور ۱۳۷۱) موافقتنامه کاملی از همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه امضا شد.در نوامبر ۱۹۹۴ قرارداد تکمیل واحد اول نیروگاه بوشهر ایران و روسیه به امضا رسید. به موجب این قرارداد مقرر شد ساخت نیروگاه تا پایان ۲۰۰۰ به پایان برسد.
با این حال مراسم تحویل آن به جمهوری اسلامی با حدود 13 سال تاخیر و با صرف بودجه ای چند برابر بودجه پیش بینی شده، مهرماه امسال برگزار شد. آن هم تحویل “موقتی” ، به این ترتیب که در دو سال پیش رو نیروگاه بوشهر توسط مهندسان روسی اداره خواهد شد و پس از آن قرار است به تهران واگذار شود.
نیروگاه بوشهر تنها سایت هسته ای جمهوری اسلامی است که از زمان بروز بحران اتمی تا امروز چندان مورد نزاع تهران و غرب نبوده است ، از این رو کارشناسان احتمال می دهند توافقنامه تازه میان تهران و روس برای امضا چندان با ممانعت ایالات متحده و متحدانش روبرو نشود.
دولت حسن روحانی از آخرین روز دیماه و با اجرایی شدن توافق موقت هسته ای سوم آذر ، در سایت های هسته ای که بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی مایل به بازرسی هستند را به روی آن ها بازگذاشته است.دیده بان اتمی سازمان ملل هم در آخرین گزارش خود از همکاری های تهران با این نهاد بین المللی استقبال کرده است. به نظر می آید این موضوع نیز از حساسیت امضای توافقنامه میان جمهوری اسلامی و روسیه برای ساخت نیروگاه های اتمی بیشتر بکاهد.
خامنه ای : انشالله به نقطه حل برسیم
خبر امضای احتمالی این توافقنامه کمتر از یک هفته به آغاز دور دوم مذاکرات هسته ای میان تهران و غرب برای یافتن “راه حل جامع” بجران اتمی نظام منتشر شده است. در همین ارتباط دیروز عباس عراقچی معاون امور حقوقی و بینالمللی وزارت امور خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره کننده به منظور رایزنی با همتایان خود در روسیه و چین عازم این دو کشور شد. وی دیروز در مسکو با با سرگئی ریابکوف دیدار کرد و قرار است امروز در پکن مذاکره کند.
گفتنی است آیت الله خامنه ای که در چند ماه اخیر عموما یکی دو روز مانده به آغاز مذاکره با غرب ، به اظهار نظر علنی برای ابراز ناامیدی نسبت به این مذاکرات و همچنین حمله به غرب و اسرائیل دست زده ، این بار سنت شکنی کرده و یک هفته مانده به مذاکرات جدید مواضع خود را اعلام کرده است.
وی برای نخستین بار از گزاره “ انشا الله” برای رسیدن دو طرف به توافق استفاده کرده است که ظاهرا از تمایل صریح وی برای حل و فصل بحران اتمی حکایت دارد. رهبر جمهوری اسلامی اما تصور می کند حتی با این وجود باز هم تحریم ها ادامه خواهد داشت. به گفته وی :” حریم‌ها قبل از موضوع انرژی هسته‌ای نیز وجود داشت و اگر مذاکرات هم انشاءالله به نقطه حل برسد وجود خواهد داشت، چرا که مسئله هسته‌ای و حقوق بشر بهانه‌ای بیش نیست و زورگویان جهانی از استقلال‌طلبی و الگو شدن ملت ایران در هراسند.”
رهبر جمهوری اسلامی ماه گذشته در آستانه آغاز مذاکرات برای یافتن راه حل نهایی گفته بود :” تصور برخی دولتمردان دولت قبلی و همچنین برخی دولتمردان دولت فعلی این است که اگر ما در قضیه هسته ای، با امریکا مذاکره کنیم، موضوع حل می شود. من هم به دلیل اصرار آنها بر مذاکره در خصوص موضوع هسته ای، گفتم مخالفتی ندارم اما همان موقع هم تاکید کردم که خوشبین نیستم.”
گفتنی است در پخش پیامک سایت رسمی آیت الله خامنه ای این سخنان به صورت دیگری منعکس شده بود که حکایت از ناامیدی فزون تر سکاندار برنامه هسته ای نظام از مذاکرات اتمی با 1+5 داشت :“بعضی از مسئولین آن دولت و این دولت فکر میکنند اگر در موضوع هسته ای مذاکره کنند مسئله حل میشود، در سخنرانی اول سال هم گفتم که من به مذاکره خوشبین نیستم و به جایی نمیرسد و دیدید که به جایی نرسید، ولی مخالفتی هم ندارم.”
تهران : مسائل موشکی در مذاکرات مردود است
اوایل اسفند عراقچی در دیدار با اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پارلمان به طور خاص تاکید کرده بود که در دور بعدی مذاکرات در ماه اسفند چهار محور مورد بحث قرار می گیرد: “غنی‌سازی جمهوری اسلامی و کمیت و کیفیت آن، تحریم‌ها و کاهش و رفع کامل تحریم‌ها، آب سنگین اراک و همکاری صلح‌آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی.”
در همین ارتباط دیروز مجید تخت روانچی معاون آمریکا و اروپای وزارت امور خارجه در حاشیه سمینار علمی سیاست خارجی اعتدال‌گرا در دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه به خبرنگاران گفت که موضوع برنامه موشکی جمهوری اسلامی در این مذاکرات مورد بحث قرار نخواهد گرفت. وی که یکی از اعضای گروه مذاکره کننده ایرانی است افزود :” بندهای مربوط به مسائل موشکی و توانایی دفاعی خارج از مذاکرات است و قبول این امر از نظر ما مردود است.”
در جریان دور قبلی مذاکرات یک مقام آمریکایی که نامش در رسانه های غربی فاش نشد به خبرنگاران حاضر در وین گفته بود که موضوع موشک ها بخشی از مذاکرات هسته ای فردا در مقر سازمان ملل در وین خواهد بود زیرا در توافق ژنو قید شده است که هر دو طرف باید در نهایت به قطعنامه های سازمان ملل عمل کنند که در آن قطعنامه ها از تهران خواسته شده موشک های بالستیکی را که قابلیت حمل کلاهک هسته ای دارند تولید نکند.
با این حال تاکنون باراک اوباما و جان کری، رئیس جمهور و وزیر خارجه ایالات متحده صحبتی صریح در خصوص مشروط بودن پیشروی مذاکرات اتمی به توقف تولید موشک های دوربرد بالستیک در ایران نکرده اند.
