سازمان دیده بان حقوق بشر از نهادهای جهانی مدافع حقوق بشر در بیانیه ای با برشمردن خطراتی که انتخابات پیش روی ایران را تهدید می‌کند از چشم‌انداز برگزاری یک انتخابات آزاد و عادلانه ابراز ناامیدی کرده است. شیرین عبادی، حقوقدان و رئیس کانون مدافعان حقوق بش هم با تاکید بر این موضوع، عملکرد شورای نگهبان به عنوان نهاد بررسی کننده صلاحیت داوطلبان را “سیاسی” ارزیابی کرده است.
دیده بان حقوق بشر در بیانیه خود که روز جمعه، ۳ خرداد ماه منتشر شده، اعلام کرد وجود نقایص جدی در انتخابات و موارد نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی هر گونه چشم انداز هدفمندی را برای انجام یک انتخابات آزاد و عادلانه در روز ۲۴ خرداد را از بین می برد.
آنهم در شرایطی که به گفته این نهاد مدافع حقوق بشر تعداد بیشماری از فعالان سیاسی و روزنامه نگاران، طی سرکوب‌های خشونت بار ناشی از انتخابات جنجال برانگیز ریاست جمهوری سال ۸۸ بازداشت شدند، دو تن نامزدهای سابق ریاست جمهوری در حصر خانگی قرار دارند و مقامات هم اکنون کنترل بر روی اینترنت را تشدید کرده و اکثر کاندیداها را به‌صورت خوسرانه رد صلاحیت کرده‌اند.
انتقاد از رد صلاحیت‌ها
یازدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری در ایران روز ۲۴ خرداد ماه برگزار می شود. هشت نامزد در این انتخابات که همگی از افراد نزدیک به حاکمیت هستند به رقابت می پردازند. شورای نگهبان که امر رسیدگی به صلاحیت نامزدهای انتخاباتی را به عهده دارد این دوره، از ورود چهرهایی مانند علی اکبر هاشمی رفسنجانی، از چهره‌های شاخص نظام و از نزدیکان به بنیانگذار جمهوری اسلامی جلوگیری کرد.
این موضوع علاوه بر واکنش‌های سیاسی، مورد انتقاد شماری از نهادها و مدافعین حقوق بشر نیز قرار گرفته است.
شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۰۳، در گزارش اردیبهشت ماه خود از نقض حقوق بشر در ایران نوشت است که عملکرد شورای نگهبان در سال های گذشته و همچنین در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، حکایت از تنگ نظری سیاسی اعضای این شورا دارد.
به گفته خانم عبادی این در حالی است که “اعضای شورای نگهبان منتخب مردم نیستند، یعنی نیمی مستقیم از سوی رهبر تعیین می شوند و نیم دیگر با پیشنهاد رییس قوه قضاییه که بر اساس قانون اساسی توسط رهبر منصوب می شود، انتخاب می شوند. به این ترتیب میزان نفوذ اراده رهبر در انتخاب اعضای شورای نگهبان را به خوبی می توان ملاحظه کرد.”
در بیانیه سازمان دیده بان حقوق بشر نیز به رد صلاحیت افراد شاخص حکومتی مانند اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، اسفندیار رحیم‌مشایی، چهره نزدیک به دولت، علی فلاحیان، وزیر سابق اطلاعات، و منوچهر متکی، وزیر پیشین امور خارجه، اشاره شده است.
این نهاد حقوق بشری با اشاره به رد صلاحیت گسترده صدها نامزدها در انتخابات شوراها و ریاست جمهوری اعمال محدویت قانون انتخابات ایران در رابطه با اعتراض نامزدهای رد صلاحیت شده انتخابات ریاست جمهوری انتقاد کرده است.
زنان؛ غایب انتخابات
برای انتخابات پیش‌روی ریاست جمهوری ۳۰ زن نیز داوطلب شده بودند، اما شورای نگهبان صلاحیت آنها را احراز نکرد. دیده بان حقوق بشر می‌نویسد که این شورا داوطلبان زن را حذف کرده است، چرا که مطابق قانون اساسی ایران، رئیس جمهور باید از میان “رجال مذهبی و سیاسی” انتخاب شود.
این سازمان حقوق بشری با انتقاد از این موضوع نوشته است که شورای نگهبان، یک مجمع غیرانتخابی شامل ۱۲ عضو فقیه و حقوقدان، با به کار گرفتن آمیزهای از معیارها که برخی از آنها “مربوط به سن و میزان تحصیلات مشخص هستند، و برخی دیگر هم مبهم و قابل تفسیرند”، به بازبینی و بررسی کاندیداها می پردازد.
در چنین شرایطی به گفته شیرین عبادی “نمایندگان جمهوری اسلامی ایرا در مجامع بین المللی و سازمان ملل متحد، مدعی هستند که ایران دارای دموکرات ترین حکومت در خاورمیانه است؛ حال آنکه با قاطعیت می توان ادعا کرد که از ابتدای تاسیس جمهوری اسلامی ایران تا به امروز، انتخابات در ایران، آزاد، سالم و عادلانه نبوده است.”
سارا لی ویتسون، مدیر امور خاورمیانه دیدبان حقوق بشر هم در ارتباط با انتخابات خردادماه گفته است که “انتخابات عادلانه نیازمند ایجاد محیطی هم‌سطح است که نامزدها بتوانند در آن آزادانه تحرک داشته باشند و رأی‌دهندگان نیز بتوانند تصمیم‌هایی بر اساس آگاهی بگیرند.”
وی افزوده است: “زمانی که رهبران مخالفان در زندان‌اند و مردم نمی‌توانند آزادانه حرف بزنند، ایران چطور می‌تواند انتخاباتی آزاد برگزار کند؟”
انتخابات و سرکوب آزادی بیان
خانم عبادی همچنین به ممنوعیت ورود آزادانه خبرنگاران غیر ایرانی در زمان انتخابات به ایران پرداخته و گفته است در این میان “خبرنگاران داخلی نیز با تهدید به دستگیری و در مواقعی با بازداشت، مجبور به سکوت می شوند تا شهامت اطلاع رسانی از رسانه ها سلب شود. به این ترتیب این مسئولان می توانند ادعا کنند که ایران دموکرات ترین کشور منطقه است.”
به هنگام آشکار شدن اسامی تائید صلاحیت شده‌ها برای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، سازمان گزاشگران بدون مرز از نهادهای مدافع آزادی بیان و اطلاع رسانی نیز در نامه‌ای سر گشاده به هشت نامزد حاضر در این انتخابات، از آنها خواسته بود که به مواردی مانند آزادی بیش از ۵۰ روزنامه نگار زندانی، فراهم آوردن شرایط برای گردش آزادانه اطلاعات، تامین آزادی بیان شهروندان و پایان دادن به چیرگی مصونیت از مجازات متعهد باشند.
گزارشگران بدون مرز با اشاره وخیم تر شدن وضعیت آزادی بیان در دوران زمامداری محمود احمدی نژاد به بازداشت خودسرانه ۲۰۰ روزنامه نگار و توقیف ۲۰۰ نشریه اشاره کرده و نوشته بود: “در این دوره انتخابات نیز، اطلاع رسانی در ایران، نه آزاد است و نه مستقل و این دو شرط اصلی برای برگزاری انتخاباتی آزاد و دمکراتیک رعایت نشده‌اند.”
در اسنفند ماه سال ۹۱ و فروردین ماه سال ۹۲ احمد شهید در دور مورد با اشاره به موج بازداشت آنزمان روزنامه نگاران نسبت به فقدان چشم انداز مناسبی برای برگزاری یک انتخابات آزاد و منصفانه در ایران هشدار داده بود.
