اوایل آبان ماه حسن روحانی در جریان سفر به استان زنجان در یک مراسم عمومی سخنرانی کرد و در آنجا بود که درباره طرح امر به معروف در مجلس، موضوع بورسیه های غیرقانونی در دولت سابق و موضوع مذاکرات نیز سخن گفت. او در میان سخنانش از واقعه عاشورا هم حرف زد و مطابق سنت مسئولان حکومت در ایران تلاش کرد که از برخی وقایع و نشانه ها در تاریخ این ماجرا برای تقویت برنامه های خود نیز استفاده کند. روحانی گفت: “در شب تاسوعایی که شما مردم زنجان بزرگترین مراسم گرامیداشت را برای آن برگزار می‌کنید به طوری که مایه افتخار و غرور همه ایرانیان است، امام حسین(ع) خیمه‌ای برپا کرد و عمر سعد را به مذاکره دعوت نمود؛ امامی که آگاه است که فردا او و یارانش توسط همین عمر بن سعد و یاران نادانش به شهادت خواهند رسید، اما خواست که با دنیا اتمام حجت کند و از همین‌رو در آن شب، ساعت‌ها با عمر سعد مذاکره کرد، تا نتیجه رویارویی آنان به جنگ ختم نشود.”
او اضافه کرد: “این به معنای آن نیست که امام حسین(ع) از شهادت می‌ترسید، بلکه امام حسین(ع) از شهادت استقبال هم می‌کرد اما با این حرکت خود به ما یاد داد حتی با دشمن خود باید به گونه‌ای رفتار کنیم که دنیا منطق ما را در صحنه مذاکره پیروز بداند.”
روحانی سپس به مذاکره ایران و دولتهای غربی پرداخت و گفت: “امروز در سایه تعامل سازنده با قدرتهای بزرگ در حال مذاکره هستیم و در نخستین گام‌هایی که در این مسیر برداشتیم، پیروزی‌هایی نیز کسب کردیم و به امید خدا و با اتکال به ارواح طیبه ائمه اطهار(ع) و لطف امام عصر(عج) و به پشتیبانی شما مردم و هدایت‌های رهبر معظم انقلاب که اصلی‌ترین پشتوانه ماست، به مذاکره برای حل مشکل ادامه خواهیم داد.”
تلاش روحانی برای توجیه ایدئولوژیک و تاریخی مذاکرات جمهوری اسلامی و غرب با واکنش رسانه های راستگرای ایران مواجه شد. هم روزنامه کیهان و هم روزنامه وطن امروز این اظهارات را با شگفتی منتشر کردند. مدیر مسئول کیهان در سرمقاله ای که برای پاسخ به حسن روحانی نوشته بود این اظهارات را نادرست دانست و تاکید کرد: “آقای دکتر روحانی یک عالم دینی، حقوقدان و اهل سیاست هستند بنابراین به خوبی می‌دانند که همیشه «اشتراک لفظی» به معنای «اشتراک‌در مفهوم» نیست و برخی از کلمات در بستر حقوقی، سیاسی و یا فنی و… به واژه‌ای تبدیل شده‌اند که با معنای لغوی آنها فاصله دارد و «مذاکره» یکی از همین نمونه‌هاست.” شریعتمداری اضافه کرده بود: “باید از جناب آقای روحانی پرسید که آیا گفت‌وگوی حضرت امام حسین علیه‌السلام با دشمن از این نوع بود؟ و حضرت می‌خواستند امتیازی به عمرسعد بدهند! و در مقابل از او امتیازی بگیرند؟! چه کسی می‌تواند انکار کند که گفت‌وگوی سیدالشهداء علیه‌السلام با سران شرک و نفاق از نوع نصیحت و دعوت آنان به صراط‌مستقیم الهی و دست کشیدن از کفر و پلیدی بود، نه آن که حضرت با اهدای امتیاز به آنان در پی کسب امتیاز از آنها باشد، یعنی آنچه در تعریف سیاسی واژه «مذاکره» به مفهوم رایج امروزی آن آمده است!” مدیر مسئول کیهان نوشته بود: “انتظار آن بود- و هنوز هم هست- که رئیس‌جمهور محترم بر این واقعیت تأکید ورزند که بزرگترین و با اهمیت‌ترین درس عاشورا، ایستادگی و مقاومت در برابر دشمنان قدار و ستمکار است، حتی اگر بهای آن ایثار جان در راه خدا باشد.”
روزنامه کیهان در روزهای بعد هم این بحث را رها نکرد. از ششم آبان ماه این روزنامه پاورقی جدیدی با عنوان “چرا امام حسین (ع) با یزید مذاکره نکرد؟” منتشر کرد و در مقدمه آن آورد: “معارف دینی و سیره معصومان نشانگر آنست که مسلمانان همواره باید در مقابل دشمنان خویش و ترفندهایشان هوشمندانه برخورد کرده و لحظه‌ای از برائت و مقابله با آنان غفلت نورزند.” نویسنده پاورقی اضافه کرده است: “برخی از خواص جبهه حق فریب آنان را خورده و نسبت به آنها ملایمت بخرج می دهند و برخی دیگر نیز در اثر استحاله هویتی با آنان هم سنخ، هم سو و هم صدا گردیده نزدیکی و قرابت با آنان را به سود خویش می یابند. از این رو نغمه صلح و دوستی با دشمنان نقاب‌دار دین و ارزشهای دینی را سر می دهند، می گویند:تا کی مرگ بر فلانی و فلانی بگوییم، ما از شعار مرگ خسته شده ایم، ما زندگی می خواهیم، تاکی بر سر برائت از ابوسفیان‌ها کشته بدهیم، تحت محاصره اقتصادی قرار بگیریم، در مجامع بین المللی تحقیر شویم، مستکبران یک واقعیت انکار ناپذیر دنیای فعلی هستند، مگر می شود روز را دید انکار کرد، با واقعیت باید کنار آمد نه مبارزه کرد.”
این روزنامه همچنین در یادداشتی دیگر نوشت: “این اصل که اسلام هیچ‌گاه آغازکننده جنگ نبوده غیرقابل انکار است و این اصل که برای پرهیز از خونریزی و جنگ تا آخرین لحظه سعی در توجیه و ارشاد و مذاکره دارد، ایضاً. اما زمانی که نیاز به قاطعیت و شمشیر باشد نیز قاطع‌تر از اسلام نخواهیم یافت.”
نویسنده سپس با اشاره به سخنان حسن روحانی آورده بود: “آنچه که شایسته است رئیس‌جمهور محترم به آن پاسخ دهند این است که اگر قرار بود ظالمانی چون معاویه، یزید و امثالهم با مذاکره و گفت‌وگو به راه بیایند که اصولا امیر‌المومنین علی علیه‌السلام دچار آن حوادث نمی‌گردید تا بخواهد نوبت به امام حسن و امام حسین علیهما‌السلام برسد.” نویسنده این یادداشت سپس به مذاکره ایران و غرب پرداخته و تاکید داشت: “با توجه به این مقدمه باید به این سؤال پاسخ داد اتمام حجت و مذاکره توسط ایران با ۱+۵ تا کجا باید ادامه دهد و چرا هیچ‌گاه نباید از طرف غربی خواست که حسن‌نیت خود را ثابت نماید؟ علی‌رغم امتیازات گسترده‌ای که در مذاکرات و توافق اولیه به طرف مقابل داده شد، مشاهده می‌کنیم که نه تنها خباثت و دشمنی دشمن کاهش نیافت، بلکه طرف مقابل با مشاهده رفتار مذاکره‌کنندگان کشورمان، گستاخ‌تر از پیش به تشدید تحریم‌ها و توهین مستقیم به ایرانیان پرداخت.”
در مقابل انتقادات تندی که روزنامه نزدیک به آیت الله خامنه ای منتشر کرده بود، روزنامه دولتی ایران نیز با انتشار یادداشتی تحت عنوان “در کربلا هم «مذاکره» بود هم «شهامت»” کوشید تا بخشی از انتقادات را پاسخ دهد. در این یادداشت آمده بود: “امام حسین(ع) هم شب عاشورا، ابتدا در خیمه با عمرسعد مذاکره می‌کند و بعد تصمیم به مقابله می‌گیرد. چون مذاکره هم شرط عقل است هم شرط فهم و هم نشانه آدم‌های متعادل است. اما افراد تندرو که فهم کمتری دارند، از مذاکره متواری‌هستند. در رابطه با نتیجه مذاکرات هم برخی نگاه کوته فکرانه‌ای دارند و نتیجه مذاکره را در «داد و ستد» می‌بینند و از آن به «بده بستان» تلقی می‌کنند که نگاه عاقلانه‌ای نیست. انسان عاقل، برنده بودن را در سطوح مختلف می‌بیند. کما اینکه نتیجه مذاکره امام حسین(ع) هم شهادتش بود که دودمان آل ابی سفیان و دوران فاسد گذشته را به نابودی کشاند. این نشان می‌دهد که مذاکره در تاریخ می‌ماند و باید نتایج آتی آن را دید. کما اینکه تا همین جای مذاکرات هسته‌ای هم امریکا به ذلت کشیده شده است.”
حساسیت روزنامه کیهان به تفسیر جدید حسن روحانی از واقعه عاشورا در واقع حساسیتی است که مسئولان حکومتی در مشابه سازی مکرر حوادث صدر اسلام با وضعیت کنونی ایران دارند. در سال ۱۳۷۹ و در دوران حاکمیت اصلاح طلبان، سیدعلی خامنه ای در یکی از سخنرانی های خود گفت: “من به شما عرض کنم که امروز دشمن قادر نیست. امروز به برکت ملتِ هوشیاری مثل ملت ایران، به برکت افکار برانگیخته‌ای مثل افکار ملت ایران، به برکت انقلاب بزرگی مثل انقلاب اسلامی ایران، نه امریکا و نه بزرگتر از امریکا - اگر در قدرتهای مادّی باشد - قادر نیستند حادثه‌ای مثل حادثه صلح امام حسن را بر دنیای اسلام تحمیل کنند. این‌جا اگر دشمن زیاد فشار بیاورد، حادثه کربلا اتّفاق خواهد افتاد.”
این سخنان بارها توسط هواداران آیت الله خامنه ای با آب و تاب نقل شده بود. عقب نشینی ناگهانی رهبر جمهوری اسلامی و نرمش قهرمانانه او که اتفاقا با استناد به صلح امام حسن انجام شد، همه این اسطوره پردازی ها را خنثی می کرد.
تلاش دولت برای به نتیجه رساندن مذاکرات، در حالی که نیروهای تندرو داخلی آن را متهم به کنار گذاشتن “خطوط قرمز نظام” می کنند، در روزهایی سرنوشت ساز است. دولت می کوشد حداقل زمینه تداوم مذاکرات را فراهم کند. تفسیر جدید حسن روحانی از مذاکرات در واقع بخشی از نمایشی است که می خواهد “مذاکره” را با تفسیری عاشورایی ترسیم کند تا هواداران آیت الله خامنه ای هم راضی باشند. مقاومت کیهان در برابر این نگاه، حداقل به معنی عدم موفقیت روحانی در بخشی از این نمایش جدید خویش است.
