رهبران ایران و آمریکا قصد دارند اختلافات میان دو کشور را کنار بگذارند، اما این تلاش‌ها می‌تواند توسط دو گروه از نمایندگان مجلس که تمایلی به پایان دشمنی ندارند نقش بر آب شود. تندروهای مجلس ایران درست به همان اندازه که بسیاری از محافظه‌کاران کنگره آمریکا از ایران بدشان می‌آید، از “شیطان بزرگ” متنفر هستند.
مذاکره‌کنندگان ایران و شش قدرت جهانی، روز یکشنبه با هدف روشن کردن جزئیات توافق بر سر برنامه هسته‌ای این کشور در ژنو دیدار می‌کنند. ممکن است ایران نهایتا قبول کند در ازای لغو کامل تحریمها، برنامه های بلندپروازانه هسته‌ای خود را کنار بگذارد.
احتمالا نتیجه خاصی در مذاکرات ژنو حاصل نمی‌شود، اما این جلسات می‌تواند زمینه را برای توافق نهایی در ماه‌های آینده آماده کند. برای اولین بار، رهبران ارشد هر دو کشور تمایل دارند به توافق برسند، اما با مخالفت دشمنان سیاسی داخلی روبرو هستند.
مذاکرات گذشته موجب ناامیدی زیادی شده است. اما این امکان وجود دارد که سال ۲۰۱۵ شاهد پایان اختلافات ایران و آمریکا باشد و در خاورمیانه اتفاقی مشابه آشتی آمریکا و چین در سال ۱۹۷۲، یا از سر گیری روابط آمریکا و کوبا در ماه گذشته رخ دهد.
رابین رایت، تحلیلگر روابط خارجی موسسه صلح آمریکا می‌گوید: “از بین بردن تنش با ایران می‌تواند بزرگ‌ترین دستاورد سیاست خارجی اوباما باشد.”
اما آیا این اتفاق ممکن است؟
شکی نیست که طرف ایرانی از هر زمان دیگری جدی‌تر است. پرزیدنت اوباما و جان کری هم شدیدا خواستار از بین بردن خطر هسته‌ای ایران و به قول بذله‌گویان، وارد کردن این کشور در لیگ کشورهای نیمه-محترم هستند.
از حیث دورنمای وسیع‌تر، سیاست اوباما در حرکت آمریکا به سمت آسیای شرقی، گشایش ایران به عنوان یک منبع نفتی و بازار بالقوه مهم برای صادرات آسیا، مورد استقبال چین و کشورهای دیگر آسیایی نیز قرار می‌گیرد.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران هفته گذشته اشاره کرد، کشورش ممکن است حجم برنامه هسته‌ای خود را به میزان زیادی کاهش دهد. آمریکا و متحدانش ظنین هستند که ایران بصورت پنهانی به دنبال بدست آوردن توانایی ساخت سلاح هسته‌ای باشد. ایران چنین ادعاهایی را رد می‌کند و اصرار دارد که ۲۰ هزار سانتریفیوژ این کشور تماما صلح‌آمیز و هدف از آن تولید برق و ایزوتوپ‌های پزشکی است.
ایران با کشورهای هسته‌ای از جمله پاکستان، روسیه، چین، اسرائیل و آمریکا به شکل ناوگان پنجم احاطه شده است. این کشور در جنگ هشت ساله با عراق در خون غلتطید. دستیابی به توان اتمی همواره یک اولویت بالقوه بوده است. اما به نظر می‌رسد روحانی قصد دارد کشور را در مسیر آرام‌تری قرار دهد.
روحانی در یک کنفرانس اقتصادی گفت: “آرمان ما به سانتریفیوژ بسته نیست، آرمان ما به قلب و مغزمان بسته است. اگر ما شفافیت نشان دهیم و… بخشی از فعالیت غنی‌سازی را که احتیاجی به آن نداریم تعطیل کنیم، آیا به این معنی است که آرمان‌هایمان را کنار گذاشته‌ایم؟”
به بیان دیگر، ایران برای بقا یا دریافت احترام به کلاهک هسته‌ای نیاز ندارد، اما شدیدا نیازمند بهبود اقتصاد خود است، که تحت تحریمها و سقوط قیمت نفت آسیب بسیاری دیده است.
روحانی گفت: “ما نمی‌توانیم در انزوا به رشد برسیم.”
اوباما برای تسهیل توافق به ایران اجازه داده تا ماهانه ۷۰۰ میلیون دلار از دارایی‌های مسدود شده خود را دریافت کند. این به عنوان بخشی از توافق اولیه مورد اجرا قرار می‌گیرد.اما این مذاکرات مورد تهدید رهبر ایران آیت‌الله خامنه‌ای است که شدیدا از غرب متنفر است. حتی اگر مذاکره‌کنندگان روحانی به توافق نهایی دست یابند ممکن است خامنه‌ای آن را رد کند. دانیل درزنر، استاد سیاست بین‌المللی دانشگاه توفتز می‌گوید: “رهبر ایران بسیار نامشخص بازی می‌کند. مشخص نیست که آیا به بازگشت به جامعه بین‌المللی علاقه دارد یا خیر.”
به نظر می‌رسد اوباما و روحانی با حسن‌نیت مذاکرات را پیش می‌برند. اگر تندروهای دو طرف مانع پیشرفت مذاکرات شوند موجب شرمساری خواهد بود.
منبع: بوستون گلوب - 16 ژانویه 2015
