زهره خوش نمک
در حالی که بیش از60 درصد جمعیت کشوردرشهرها ساکن اند و نیمی ازاین جمعیت را زنان تشکیل می دهند اما تنها تعداد کمی ازشهرهای کوچک ما مدیریت زنان را در مقام شهردار به خود دیده اند.
تعداد زنان شهردار کشور از اولین آن ها که درسال 1343 به مسند شهرداری دست یافت تا کنون ازانگشتان دست فراترنرفته است.همه این زنان اگر چه تلاشی مضاعف برای نشان دادن توانایی خود و خنثی کردن حمله ها و کارشکنی ها نشان داده اند اما باز سیاست برتخصص و توانایی غلبه یافته و فرهنگ مردسالارانه جلوی فعالیت همین تعداد اندک راهم گرفته است به طوری که در حال حاضر تنها یک زن برمدیریت شهری منطقه 6 شهر مشهد قرار گرفته که اولین زن در چنین مسندی درشهری مذهبی است واقدام شهردارمشهد برای چنین تصمیمی جسارت به شمار می رود!جسارتی که قبل ازاین کرباسچی[شهردار اسبق تهران] در تعیین یک خانم به عنوان شهردار منطقه درتهران به خرج داده بود.
اما انتخابات شوراها و افزایش تعداد زنان کاندیدا نشان می دهد که با وجود محدودیت ها و مشکلاتی که جامعه و فرهنگ سنتی و مردسالارانه ما بر دست و پای زنان می پیچد، هر وقت شرایط برای حضورشان فراهم می شود به میدان می آیند و وارد رقابت می شوند و جالب این که عامه مردم هم از این حضور استقبال می کنند زیرا اگر زنان ما در تخصص و دانش از مردان بیش نداشته باشند کمتر ندارند. آرای بالای دختران و زنان جوان و تحصیلکرده شاهدی است براین امدعا.
آمارها حرف های جالبی برای گفتن دارند. در دور اول انتخابات شوراها 7 هزار و 252 زن در سراسر کشور نامزدی خود را برای عضویت در شوراها اعلام کردند، تعدادی که گرچه تنها 16⁄2 درصد کل داوطلبان را تشکیل می‌داد اما درخور توجه بود. از میان این تعداد، 784 نفر در سراسر کشور به عضویت شوراها درآمدند که در زمان خود رقمی قابل توجه به شمار می رفت.
در دوره دوم شوراها حضور زنان تا 5⁄1 درصد کاهش یافت.اما در دور سوم تعداد کاندیداهای زن در تهران به 17 درصد و در سطح کشور 3درصد کل کاندیدا ها رسید. اگر چه تحلیل گران معتقدند حالا دیگر «حماسه» تنها در کمیت حضور این زنان نیست بلکه در کیفیت حضورشان است.
اما نتایج یک تحقیق نشان می دهد در دوره اول شوراهای شهر، بیش از 70 درصد زنان عضو (به هنگام انجام تحقیق) یا منشی شورا بودند یا عضو عادی آن به‌شمار می‌آمدند. این در حالی است که در 109 شورا از 717 شورای شهری، زنان در انتخابات سراسری رتبة اول یا دوم را به دست آورده بودند که طبق عرف آن‌کس که بیشترین رأی را می‌آورد به ریاست شورا برگزیده شود.اما با وجود آن که مشارکت سیاسی زنان حقی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته شده است، هنگامی که زنان تصمیم می‌گیرند با بهره‌مندی از این حق قانونی پا را از عرصة فعالیت خانگی بیرون گذارند تا درعرصة سیاست و مدیریت حضور داشته باشند، موانع اجتماعی سر بیرون می آورند تا نشان دهند که درایران بنیان‌های اجتماعی لازم برای مشارکت زنان در عرصة عمومی، بخصوص عرصة سیاست، هنوز قوامی نیافته است پس تعداد زنانی که در کرسی مدیریت شوراهای کشور قرار گرفته اند به هیچ نزدیکتر بوده است!
“تقسیم جنسیتی کار در عرصة عمومی” همان تقسیم جنسیتی کار در حوزة اشتغال است که بر جنسیتی بودن توزیع وظایف، نقش‌ها و کارها در محل کار دلالت دارد. معمولاً در حوزة اشتغال، مشاغل “کم‌درآمد” و به اصطلاح “کم‌ارزش” به زنان واگذار می‌شود و مردان پُست‌های کلیدی و مدیریتی را تصاحب می‌کنند. این نشان می دهد با وجود تمام حرف ها و حدیث ها مردان هنوز چندان حضور زنان را در عرصه های مدیریتی برنمی تابند و هنوز به زنان در نقش جایگزین نگاه می کنند اگر چه خانم ها نیز با حضور کم رنگ خود در عرصه های مختلف شرایط را برای تقویت این تفکر تشدید می کنند.
جای خالی زنان
بر اساس بند یک ماده 71قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران اولین وظیفه شورای شهر بلافاصله پس از رسمیت یافتن، انتخاب شهردار واجد شرایط است.اما با وجود آن که در این قانون تنها شرایط لازم غیراز شرایط عمومی برای احراز مدیریت شهری، تجربه و تحصیلات است چرا وقتی انتخاب به حوزه های خاص تر می رسد زنان کنار زده شده و کمتر به عنوان گزینه ای برای مدیریت مطرح می شوند؟ این در حالی است که متخصصان امور شهری معتقدند شهرهای ما احتیاج به نگاه زنانه تری در طراحی ها ی شهری دارند زیرا توجه به آیتم هایی چون زیبایی، نشاط، لطافت وسرزندگی تقریبا از سیمای شهرهای ما رخت بربسته اند و این همه حاصل نگاه صرف مردانه و غیرکارشناسی به فضاهای شهری بوده است. به طوری که حالا همه آیتم ها والمان های شهری از رنگ و نور و فضا گرفته تا مبلمان شهری و طراحی ساختمان ها و پارک ها و پیاده رو ها و… دست در دست هم دارند تا شهروند را روانه “اندرون” خانه ها کنند تا از خستگی بصری و روحی ناشی ازآلودگی ها نجات یابند. اتفاقی که درکشورهای پیشرفته رو به عکس دارد و بخش بیشترزندگی شهروندان در”برون” از خانه ها می گذرد.
زهرا صدر اعظم نوری، شهردار سابق منطقه 7 تهران با توجه به سابقه مدیریت خود در حوزه شهری می گوید: “خلا حضور زنان در عرصه های مختلف مدیریت شهری در جامعه بسیار محسوس است و با وجود این که نیمی از جمعیت شهر را زنان تشکیل می دهند اما هنوز در سطوح مختلف این عرصه جایگاهی ندارند و در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها هم نمی توانند تاثیر گذار باشند. به همین دلیل ایجاد شرایط برای ورود خانم ها به این عرصه و حمایت از زنان توانمند و شایسته باید مورد توجه قرار گیرد.”
زهره عالی پور، اولین فرماندار زن ایران است. می گوید: “در حالی که مدیریت زنان در همه سطوح و بخش های مختلف از مدت ها قبل مورد اقبال عمومی قرار گرفته و به عنوان یک حق برای زنان مطرح شده است اما متاسفانه هنوزموضوع زنان در برنامه ریزی ها مورد توجه قرارنمی گیرد ومسئولان ما برنامه ریزی جنسیتی را کمتردردستورکارخود قرارداده اند تا زنان بتوانند به جایگاه خود به عنوان یک حق که در قانون اساسی هم به آن اشاره شده، دست یابند.این در حالی است که با توجه به تاکید امام(ره) دراوایل انقلاب براین که « زنان دچار ظلم مضاعف تاریخی» هستند باید شرایط ویژه ای برای تغییر وضعیت آنان ایجاد می شد تا بتوانند با توجه به شایستگی ها به شرایط برابردرعرصه های مختلف دست یابند؛ اتفاقی که به عنوان شاخص توسعه کشورها مطرح است.”
شهرداران زن، تلاشی مضاعف
“برای جبران جنسیتم به اندازه 20 نفر کار کردم تا مبادا حرفی برای همکاران مرد باقی گذاشته باشم.” این گفته شایسته محمدی اولین شهردار زن در کردستان است.او با آرای موافق اعضای شورای شهر، شهردار شد اما همکاران مرد چنان عرصه را به او تنگ کردند که مجبور بود برای جبران این واکنش ها به جای 20نفر کار کند: “چه شب ها که تا ساعت دو بعد از نیمه شب در محل شهرداری می ماندم تا کارهای عقب مانده را به اتمام برسانم.سنگ های زیادی جلوی پایم انداختند.زمانی یکی از مسوولان مرد در جلسه ای با صدای بلند گفت آیا در این جمع هیچ مردی پیدا نمی شود که این زن را شهردار کرده است و من سعی کردم در عمل نشان دهم که از مردان کم ندارم.”
شایسته محمدی هزاران بار احساس پشیمانی می کند که “ای کاش هیچ وقت شهردار نشده بودم.هر انسانی خطا کار است. اما من به خاطر زن بودنم نباید خطا می کردم. به طور دائم زیر ذره بین بودم و این خیلی سخت بود.”
منبع: هم مهین