جورج جان
پذیرش وجود اختلافات عمیق در دیدگاه اعضای اوپک، این سازمان را سردرگم و جایگاه بزرگترین کارتل نفتی دنیا را متزلزل و مخدوش کرده است. اما آیا وجود یک کارتل نفتی ضعیف، به نفع یا ضرر مصرف کنندگان است؟
بزرگترین سؤال این است که با غلبه ایران نوظهور بر عربستان سعودی به عنوان قدرت سنتی اوپک، در درازمدت چه بر سر بهای نفت خواهد آمد؟ این کشمکش از دید برخی ناظران، حمله ای با واسطه از سوی ایران به آمریکا به عنوان متحد قدیمی عربستان و دشمن دیرین ایران ارزیابی می شود.
سازمان کشورهای صادر کننده نفت که بیش از یک سوم نفت خام دنیا را می فروشد، عموماً به عنوان یک عامل تثبیت کننده بهای نفت شناخته می شود و این کار را از طریق افزایش یا کاهش تولید در واکنش به شکایت مصرف کنندگان بزرگ برای اصلاح قیمت صورت می دهد.
اما واقعیت های بازار تصویر متفاوتی را از اوپک به عنوان سازمانی به نمایش می گذارد که نسبت به دهه های پیشین، تأثیر کمتری بر آمریکا و سایر مصرف کنندگان دارد. حتی پیش از جلسه نیمه کاره روز چهارشنبه اوپک با موضوع افزایش یا کاهش تولید نفت خام، اعضای این سازمان به سرپیچی از سهمیه های خود دست زده و تولید مازاد 1.5 میلیون بشکه ای در روز را روانه بازار کرده بودند.
این اقدام باید سبب پایین آمدن قیمت می شد. اما بهای نفت به مدت چندین هفته حول و حوش 100 دلار برای هر بشکه ثابت ماند. حتی اخبار منتشر شده در خصوص مشکلات اوپک در روز چهارشنبه باعث شد بهای نفت تا حدی افزایش یابد و نشان داد بازار بیشتر به میزان تأمین توجه دارد تا مرگ احتمالی این سازمان.
یکی از مؤسسات تحقیقات انرژی اعلام کرد: “زمانی بود که حتی زمزمه وجود اختلاف در اوپک سبب افزایش شدید بهای نفت می شد. اما واقعیت های مربوط به عرضه و تقاضا در دنیا باعث شده است که اوپک کنترل بازار نفت خام را از دست بدهد.”
نقش اوپک به عنوان تنظیم کننده بها و عرضه نفت به دلیل اختلافات داخلی مشهود در آخرین نشست این سازمان، بیشتر تضعیف شده است. منافع ملی کشورها به بروز بن بست در میان 12 کشور انجامید. این درحالی است که ایران و سایرین در برابر عربستان و متحدانش در حوزه خلیج فارس برای افزایش تولید نفت در اوج بحران اقتصادی دنیا مانع تراشی کردند.
عدم افزایش تولید سبب بالا ماندن بهای نفت می شود و نه تنها باعث کسب منفعت بیشتر برای ایران می شود، بلکه در برابر احیای اقتصادی آمریکا نیز مانع تراشی خواهد کرد.
جیسون اسکینکر رئیس پرستیژ اکونومیکز گفت: “فکر می کنم تنش هایی وجود داشته اما هر کس باید کار خودش را انجام دهد و کشورها در خصوص میزان تقاضا در آینده، دیدگاه های متفاوتی دارند.”
اما این کارتل هرگز به حالت قبل باز نخواهد گشت. نشست روز چهارشنبه نشاندهنده شکافی بود که اوپک معمولاً تلاش می کند مخفی نگه دارد و تصویر موجود از این سازمان به عنوان تنها بازیگر صحنه که با داشتن اهرمی، دنیای تشنه انرژی را تحت فشار می گذارد، مخدوش کرد.
تحلیلگرانی که چندین دهه نشست های اوپک را دنبال کرده اند می گویند هرگز به خاطر نمی آورند چنین صراحتی در اعلام خبر رسیدن به بن بست در این سازمان 51 ساله پر رمز و راز را به چشم دیده باشند.
اولیویر یاکوب از پتروماتریکس گفت: “نشست هایی وجود داشته که اوپک نتوانسته بر سر تغییر یک رویکرد به توافق دست پیدا کند، نشست هایی وجود داشته که خواست عربستان عملی نشده است… اما ما نشستی را به خاطر نمی آوریم که در آن شکاف اتفاق بیفتد… و همه جور الفاظی در آن به کار رود.”
علی نعیمی وزیر نفت عربستان با شکستن سکوت خود در برابر اعضایی که با خواست عربستان برای کاستن از بهای نفت مخالفت کرده بودند گفت جلسه روز چهارشنبه “یکی از بدترین نشست هایی بود که ما داشته ایم.” وی متوجه شد که وحدت اعضای اوپک از میان رفته است و این پیام را منتقل کرد که اگر عربستان مجبور شود، نفت بیشتری خواهد فروخت.
بن بست بی سابقه میان اردوگاه های تحت رهبری ایران و عربستان می تواند پیش درآمدی از تلاش ایران به عنوان دومین تولید کننده بزرگ اوپک، برای به چالش کشیدن رهبری غیررسمی عربستان بر این سازمان باشد.
این به معنای دردسر برای آمریکا وسایر کشورهای غربی است که به طور سنتی متحد عربستان و مخالف ایران بودند. آنها بر سر حقوق بشر، اتهام حمایت این کشور از فعالیت های تروریستی و به دلیل سؤ ظن به این کشور برای توسعه تسلیحات هسته ای، معمولاً دچار اختلاف با تهران هستند.
یاکوب گفت پیغام به چالش کشیدن از سوی طرفین ارسال شده است.
وی گفت: “عربستان سعودی اکنون هیچ چاره ای جز اصرار بر برنامه فعلی خود برای افزایش عرضه ندارد. اگر این کار را نکند، معنایش این است که قدرت جدید اوپک ایران خواهد بود.”
منبع: سانفرانسیسکو کرونیکل- 9 ژوئن 2011
