مت برادلی
ایران و دولت جدید مصر نسبت به پشت سر گذاشتن چندین دهه روابط سرد ابراز تمایل کردند. این تحرکات باعث نگرانی آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی از احتمال برهم خوردن موازنه شکننده قدرت در خاورمیانه شده است.
ایران از تعیین سفیر خود در مصر برای اولین بار پس از قطع روابط دو جانبه در سه دهه پیش خبر داد. این مطلب را وب سایت شبکه تلویزیوینی انگلیسی زبان دولتی کشور در اواخر روز دوشنبه گزارش کرده است.
مقامات وزارت خارجه مصر نیز روز جمعه تأیید کردند نبیل العربی وزیر خارجه این کشور در فکر بازدید از نوار غزه است. این منطقه تحت کنترل حماس، گروه شبه نظامی اسلامگرا و تحت حمایت تهران است و قاهره تاکنون از نزدیکی به این گروه خودداری کرده است.
این خبر پس از دیدار کم نظیر یک دیپلمات بلندپایه ایران با العربی در ماه گذشته اعلام شده است. وزیر خارجه مصر پس از آن دیدار به خبرنگاران گفت صفحه جدیدی در روابط با ایران باز شده است.
مقامات آمریکایی می گویند نسبت به قصد ظاهری مصر برای برقراری مجدد روابط با ایران به عنوان بخشی از سیاست خارجی فراگیر این کشور نگران هستند. آنها نگران هستند که چنین تحولی بتواند ایران و به تبع آن، حماس در غزه و حزب اللله در لبنان را تقویت کند. هر دو گروه یاد شده از سوی ایالات متحده به عنوان سازمان تروریستی شناخته شده اند.
رویکرد مصر شامل سوریه هم شده است. مراد موافی رئیس جدید سازمان اطلاعات مصر در اوائل ماه مارس ، سوریه را به عنوان اولین مقصد برای سفر خارجی خود انتخاب کرد. مشخص نیست در دیدارهای وی چه مسائلی مورد گفتگو قرار گرفته است.
مصر به مدت چندین دهه یک بازیگر مهم در موازنه قدرت خاورمیانه بود: این کشور با جمعیت زیاد، کمک مالی نظامی آمریکا و روابط دیپلماتیک خود با ایالات متحده، نقش عامل مخالف در برابر دشمنان اسرائیل، و در وهله اول ایران و سوریه، را ایفا می کرد. اما همزمان با رشد نفوذ منطقه ای ایران و گسترش اسلام سیاسی در خاورمیانه، هزینه موضع ضد ایرانی برای مصر نیز افزایش یافت. وقتی مصر نتوانست تماس خود با ایران را برقرار کند، موضع خود به عنوان یکی از اصلی ترین میانجی گران منطقه را به کشورهایی نظیر قطر، سوریه و عربستان سعودی سپرد.
مسؤولان مصر و عده ای از تحلیلگران سیاست خارجی می گویند دیپلماسی جدید به معنای ابراز نزدیکی با ایران نیست، بلکه بخشی از یک تلاش گسترده تر برای بازیافتن موقعیت دیپلماتیک از دست رفته مصر است. دولت جدید مصر تحولات سیاسی را به عنوان بخشی از تحولات عمومی دیپلماتیک و نه تعریف مجدد روابط منطقه ای خود ارزیابی می کند.
به دنبال مذاکرات آقای العربی و علی اکبر سلطانی، وزیر خارجه ایران، علی اکبر سیبویه دیپلمات مجرب ایرانی به عنوان سفیر جدید منصوب شده است.
نگرانی بر سر نفوذ منطقه ای ایران روز دوشنبه مجدداً مطرح شد. شورای همکاری خلیج فارس که شامل عربستان سعودی و قطر هم می شود، از شورای امنیت سازمان ملل خواست آنچه را که «نفوذ فاحش» ایران در بحرین و سایر اعضای شورا خواندند، متوقف کند. عربستان سعودی و بحرین، ایران شیعه را به کمک به معترضان ضد دولتی عمدتاً شیعه متهم کرده اند.
دولت اسلامگرای ایران در دوره پس از انقلاب، روابط خود با مصر را در سال 1980 قطع کرد زیرا مصر تبدیل به اولین کشور عربی شده بود که به سازش دیپلماتیک با اسرائیل دست زده بود. در طول چندین دهه پس از به قدرت رسیدن حسنی مبارک در سال 1981، وی تهران را به سبب حمایت از حماس، گروه شبه نظامی فلسطینی مرتبط با گروه اخوان الملسمین مصر، قوی ترین گروه مخالف سیاسی ایران، با دیده شک و تردید نگاه می کرد.
نگرانی در قبال ایران حتی با کنار رفتن آقای مبارک از قدرت از میان نرفته است. یک دیپلمات غربی گفت: “از برخی از مصری ها اطلاع یافتم که دولت هنوز از آنچه ایران در منطقه انجام می دهد، نگرانی امنیتی دارد.”
به نظر می رسد مصر از سیاست خارجی ترکیه در دهه گذشته پیروی می کند. ترکیه یک متحد نزدیک آمریکاست که سیاست خارجی اش هرگز در جهت مخالف منافع آمریکا قرار نگرفته است. مقامات آمریکایی می گویند صرف نظر از موضع نهایی مصر در قبال ایران، این کشور به احتمال زیاد کمتر مقید به منافع آمریکا باقی خواهد ماند.
یک مقام آمریکایی گفت: “تصور تحولی که وضعیت گذشته با رژیم سابق مصر را بازسازی کند، دشوار است.”
این مقامات در عین حال خاطر نشان کردند هنوز نشانه ای از دوری گزینی افراطی مصر از آمریکا و یا نزدیکی قابل توجه به ایران مشاهده نکرده اند. مقامات آمریکایی می گویند نظامیان مصر همچنان طرفدار آمریکا هستند و آنها انتظار دارند این نظامیان نقش متعادل کننده ای ایفا کنند.
مقام آمریکایی گفت: “گشایش سفارتخانه به این معنی نیست که می خواهند متحد شوند یا چیزی نظیر این رخ خواهد داد.”
ریاض از عبور کشتی های جنگی ایران از کانال سوئز در اوائل سال جاری خشنود نبود. به نظر می رسد این اقدام ایران بخشی از استراتژی این کشور برای توسعه حضور نظامی خود در سراسر خاورمیانه، حتی به قیمت تشدید تنش های فرقه ای، باشد.
سخنگوی وزارت خارجه عربستان سعودی از ابراز نظر در خصوص تحولات اخیر خودداری کرد.
منبع: وال استریت ژورنال- 19 آوریل
