سعید مرادی
همزمان با افزایش خطر جنگ، همایش علمی و اجتماعی آسیب شناسی جنگ توسط کانون صلح جویان ایران وابسته به سازمان غیر دولتی جمعیت زیتون در تهران برگزار شد. در این همایش که درسالن کانون هریاران جوان وابسته به شهرداری تهران برگزار شدف تنی چند از استادان دانشگاه، پژوهشگران و فعالان اجتماعی به سخنرانی پرداختند و از جمله تاکید کردند که “جنگ نمی تواند صلح به ارمغان بیاورد.“
در این نشست ابتدا دکتر جلالوند، از آسیب دیدگان جنگ 8 ساله عراق به سخنرانی پرداخت و خواهان توجه به خانواده هایی شد که در طول جنگ با آسیب هایی جدی و ماندگار رو به رو شده اند.
جلالوند که مدتی نیز در اسارت به سر برده، در ادامه اظهار داشت: “جنگ تنها یک روی بحث است. ما باید به جنبه های دیگر آن نیز نگاه گنیم. بسیاری از افرادی که در جنگ حضور داشتند و حتی افرادی که به طور مستقیم در جنگ حضور نداشتند با نقص عضو مواجه شدند؛برخی قطع نخاع شده و برخی نیز حامل ترکش هایی ماندگار در سر و سینه خود هستند. برخی جانباز اعصاب و روان هستند…. خانواده این افراد نیزاکنون در شرایطی بسیار سخت قرار دارند.چرا باید جنگ این خانواده ها را به چنین روزی دچار کند؟”
وی که سخنش را با شعر “دید مجنون را یکی صحرا نورد/در میان بادیه بنشسته فرد” آغاز کرده بود در ادامه خواستار آن شد که به جای جنگ با دشمن خارجی به جنگ با خود بپردازیم و شیطان درون را از میان برداریم.
در ادامه این نشست سپس فیلم کوتاهی از آسایشگاه جانبازان اعصاب و روان پخش شد که تمام حاضران را تحت تاثیر قرار داد. در این فیلم وضعیت کسانی به تصویر کشیده شده بود که زمانی در میدان جنگ با عراق حضور داشتند و اکنون در آسایشگاهی به سر می برند. یکی با خودش حرف می زد. یکی شعار می داد و یکی دیگر فرمان می داد….
سعید مدنی، پژوهشگر آسیب های اجتماعی و سیاسی از دیگر سخنرانان این نشست بود که به بررسی مسایلی پرداخت که دریک جامعه نمونه صلح را با خطر رو به رو می کند و روند را به سمت خشونت می برد.
از نظر سعید مدنی هیچوقت جنگ نمی تواند صلح را به ارمغان بیاود. از این رو او گفتمان کلاسیک در این زمینه را زیر سوال برد و خواستار نگاه مدرن و علمی به این مساله شد.
وی گفت: “اگر نیروها و کنش های مثبت در هر جامعه ای افزایش یابد آن جامعه به سمت صلح خواهد رفت، همان طور که تقویت نیروهای منفی و بازدارنده نیز جامعه را به سمت خشونت و درگیری خواهد برد”.
وی افزود: “گاستون بوتون می گوید صلح تنها در یک استقلال سیاسی قابل وصول است.اما اگر بخواهیم بطور کلی در مفهوم صلح صحبت کنیم می توان گفت صلح یعنی جامعه ای که در آن تساوی اجتماعی وآزادی فردی به رسمیت شناخته شده و استفاده از زور و استبداد در‌آن جامعه صورت نگیرد”.
وی این عوامل را از جمله شاخصه های شناخت مفهوم صلح و مدارا اعلام کرد وافزود: “کمیته صلح نوبل ابتکاری به خرج داد و بر مفهوم صلح با معیارهای بالا صحه گذاشت از این رو دامنه مفهومی صلح از یک گستره سیاسی به گستره ای عمیق در در مفهوم سیاسی و اجتماعی گسترش یافت”.
این پژوهشگر ادامه داد: “از این رو باید دو مفهوم از صلح را کنار هم گذاشت.یکی از این دو مفهوم جنبه سلبی دارد که می توان به همان مورد عدم وجود زور و استبداد در جوامع اشاره کرد و مورد دوم اینکه اگر جامعه انسانی و اجتماعی محقق شود، آن جامعه لزوما به سمت صلح خواهد رفت”.
وی در ادامه به عواملی اشاره کرد که جامعه را به سمت وضعیت جنگی میبرد. طبق تحلیل او “عواملی از جمله سانسور، فقر، بیماری، نابرابری، می تواند صلح را چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم با خطر مواجه سازد از این رو نمی توان گفت که آنچه در روانشناسی صلح مطرح است با روانشناسی جنگ و خشونت منطبق و برابر است.اساسا کسی می تواند روانشناسی صلح داشته باشد که به سمت خشونت نرود”.
وی در ادامه مفهوم ملموس خشونت را در جامعه آمریکا در اعمال مواردی از جمله چپاول، سرقت، آتش زدن سمبلیک، زیر پا گذاشتن اراده فردی، حمله پلیس به تظاهر کنندگان، تضاهرات خشن دانشجویی، شلیک تیر به سوی مخالفان، تظاهرات نشسته، بازجویی بدنی…اعلام کرد.
وی سپس زمینه های بروز خشونت در میان افراد را به عوامل بیرونی و درونی مرتبط دانست و گفت: ”جامعه تحت فشار و سرکوبگر یقینا مردمی سرکوبگر و خشونت طلب خواهد داشت. اگر در یک جامعه عوامل تحریک آمیز خشونت رشد کنند از جمله عوامل بیرونی خواهد شد “.
سعید مدنی در ادامه با اشاره به موارد بروز خشونت و زور گفت: “مواردی از جمله تمایلات ابزار خواهانه، شکنجه، انتقام و آرمان از جمله زمینه های بکار گیری خشونت هستند اما بکارگیری زور در راه آرمان از خطرناک ترین موارد است.چرا که خشونت در این مورد با خاطری آسوده صورت می گیرد و این نوع خشونت به عنوان هنجار و قانون در می آِید به این دلیل ما در جامعه با افراد مومن و مخلصی مواجه می شویم که خشونت می کنند که از این دست می توان به قتل های محفلی کرمان اشاره کرد”.
وی در پایان برای ریشه کنی خشونت به آموزش اشاره کرد و تنها راه گسترش صلح را آموزش مداوم افراد برای صلح خواهی دانست و گفت: “برای این مساله باید پیشرفت بدون زور، اعتراض بدون استفاده از زور، مقاومت بدون استفاده از زور، چشم پوشی کردن، مهار خشونت خویش، تقویت همبستگی، مقاومت از راه همبستگی را تقویت کرد و آموزش داد”.
دکتر نادر سالار زاده، استاد جامعه شناسی نیز از دیگر سخنرانان این نشست بود که در ارتباط با جامعه شناسی و جنگ به سخنرانی پرداخت.
وی از جمله گفت: “هنوز هم جهان مستعد و‌اماده است تا افرادی همچون هیتلر و موسولینی جهان را به آتش بکشانند چرا که این خواسته در ذهن انسان وجود دارد و همیشه از انسان برتر به عنوان انسان پیروز یاد شده است. انسان پیروز هم انسانی والا تعبیر شده است.”.
از نظر دکتر سالار زاده تنها راه مقابله با جنگ گسترش آرمانهای ضد جنگ در فرهنگ ملت ها است. وی در این مورد گفت: “تنها یک کار فرهنگی و تلاش در این راستا است که می تواند ما را از این وضعیت نجات دهد”.
وی در ادامه خواستار شناخت پدیده جنگ و جهات مبارزه با آن شد.
لیلا معین نماینده پزشکان داوطلب از دیگر سخنرانان این نشست بود که به بررسی آسیب های پزشکی جنگ ها به ویژه جنگ شیمیایی و هسته ای پرداخت.
در ادامه نسرین فرهومند، نماینده مادران صلح به خواندن بیانیه این انجمن پرداخت.
در بخشی از این بیانیه آمده بود: “ما هنوز داغ از دست دادن فرزندانمان را در طول جنگ با عراق…. آنانی که نامشان بر روی هر خیابان و کوچه ای هر روز از جلوی چشمانمان رژه می روند را از یاد نبرده ایم”.
این بیانیه در پایان خواستار آن می شد: “امروز صلح را در دستور کار خود قرار دهیم”.
سپس پیام انجمن دفاع از حقوق مصدومین شیمیایی سردشت به مناسبت بیست و یکمین سال آن فاجعه خوانده شد.
در این بیانیه، انجمن خواستار آن می شد تا مسوولین برخورد توام با احترام بیشتری را با مصدومین حادثه بمباران شیمیایی سردشت داشته و خدماتی را که سالها وعده داده اند ارائه دهند.
در این بیانیه همچنین آمده بود: “این شهر در حالی به استقبال بیست و یکمین سالگرد این فاجعه می رود که بسیاری از اهداف و برنامه های سالهای گذشته و وعده های مسوولین به ثمر ننشسته، مشکلات مصدومین همچنان باقی است و کمتر کسی دغدغه توجه به مصدومین شیمیایی و بازماندگان شهدا و حل مشکلات آنها را دارد”.
در پایان این نشست نیز لوح تقدیری از سوی انجمن صلح جویان ایران به نماینده سازمان صلیب سرخ در ایران و نیز نماینده هلال احمر اهدا شد. نماینده صلیب سرخ در ایران ضمن تشکر از برگزار کنندگان این مراسم گفت: “در کار ما یقینا کاستی هایی در کاهش درد و رنج مردم اسیب دیده وجود دارد و کار ما کافی نیست. اما ما همیشه آماده ارائه هر نوع خدمت هستیم”.
لوح تقدیر حاوی متنی بود که در بخشی از آن آمده بود: “جمعیت زیتون (کانون صلح جویان ایران) به عنوان نهادی مدنی و غیر دولتی پاسداشت تلاشهای صلیب سرخ را وظیفه اخلاقی خویش می داند… تصاویری که شما در سیاهی جنگ خلق کرده و باز می آفرینید یادبودی از انسانیت و التیامی بر دردهای بی پایان آسیب دیدگان از جنگ است”.