پیشنهاد ایران برای از سر گیری مذاکرات، در کنار انعطاف ایران در مقابل اینکه غنی سازی اورانیوم ایران در آینده در کجا و چگونه اداره خواهد شد، بیانگر اولین نشانه های روشنی است که ثمر بخش بودن فشارهای داخلی و بین المللی را بر تندرو های ایران را نشان می دهد.
توسعه نظامی آمریکا در خلیج فارس، تحریم های سازمان ملل و حتی آخرین “پرونده” آمریکا علیه ایران در عراق، مسئول چنین تغییری نبود: مداخله آمریکا در مسائل مالی روحانیون، تاثیر بیشتری داشت.
از پاییز گذشته که بزرگترین بانک تجاری ایران، بانک صادرات را که گفته می شود به دلیل انتقال پول به حزب الله و سایر سازمان های تروریستی، مشمول جریمه های شد، که خزانه ملی آمریکا و شرکت های شریک آن تاری از تحریم ها و تنبیه به دور موسسات سرمایه گذاری و شرکت های تجاری ایران، پیچیدند.
وقتی که امکان وارد کردن فشار منظم برای آمریکا وجود ندارد، چرا که اروپایی ها با ایران معاملات تجاری انجام می دهند، فشار های سیاسی، دیپلماتیک و فشار های دیگر از سوی آمریکا، نشان داد که به یک اندازه تاثیر گذار هستند.
موفقیت دور از انتظار چنین اقدامی در سال گذشته و علیه بانک ماکائو که دولت کره شمالی از آن استفاده می کرد، الگوی آمریکا شد. یکی دیگر از بانک های دولتی ایران، بانک سپه، و شعبه انگلیس آن، ماه گذشته هدف قرار گرفت. آمریکا بانک سپه را به دلیل اینکه محور مالی شبکه تولید موشک ایران بود، و در رابطه با صادرکنندگان فن آوری موشکی کره شمالی، متهم کرد.
مثل موارد گذشته، شرکت ها و شهروندان آمریکایی از معامله با این بانک منع شدند و سرمایه ها در حوزه قضایی آمریکا، بلوکه شد. مقامات رسمی می گویند که آمریکا اطلاعاتش را در اختیار اروپایی ها و سایر متحدان و بخش های تجاری خصوصی، گذاشته است. در عین حال شایعه شده است که سه بانک بزرگ دیگر ایران، بانک ملی، بانک ملت و بانک تجارت هم مورد هدف قرار گرفته اند.
سوای نگرانی های قانونی و دلواپسی برای “تمامیت ارضی بیشتر”، که قانون آمریکا را پشت سر مرز های آن قرار می دهد، دولت های اروپایی تشویق شده اند به این که هر نوع رابطه تجاری با ایران که شامل تسهیلات و تولیدات هم می شود را قطع کنند. این موضوع فراتر از مفاد مورد توافق شورای امنیت در ماه دسامبر گذشته است و روز گذشته توسط وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا، تایید شده است.
تحریم های محدود دیگر، در صورتی که ایران ضرب الاجل سازمان ملل را در این ماه از دست بدهد، در نظر گرفته خواهد شد که باز هم حوزه اقدامات آمریکا بیشتر خواهد بود.
بر خلاف آمریکا که هیچ تجارت دوجانبه ای با ایران ندارد، اتحادیه اروپا بزرگترین شریک تجاری ایران است که ارزش معاملات آن در سال گذشته 25 میلیارد دلار بود. کشورهای اتحادیه اروپا در سال 2005، یک وام اعتباری 18 میلیارد دلاری برای شرکت هایی که با ایران معامله می کردند، در نظر گرفته بود. آمریکا اصرار دارد که اگر غنی سازی اورانیوم و فعالیت های مربوط به تروریسم از سوی ایران متوقف نشود، همه این اقدامات اروپا باید متوقف شود.
ارقام اخیر نشان می دهد که این راه کار موثر بوده است. صادرات آلمان که در کنار ایتالیا بزرگترین شریک تجاری ایران است، در سال گذشته حدود 20 درصد افت داشته است. یک مقام رسمی آلمانی گفت: “در واقع، معاملات تجاری در جهت عکس پیش می رود. تعداد زیادی از شرکت های آلمانی با آمریکا تجارت دارند. ما نباید چیزی بگوییم. آنها پیام را دریافت کرده اند”.
بانک های خصوصی غربی هم تحت فشار قرار دارند تا به سزعت ایران را به کوبایی دیگر تبدیل کنند و ممنوعیت بین المللی آمریکا را با نگه داشتن اعتبار نامه ها، وام ها، بیمه و تسهیلات انتقال پول زا اعمال کنند. موجودی بانک های بارکلیز و اچ اس بی سی هم در میان بانک هایی است که با ایران معامله تجاری داشتند.
صنایع نفتی ایران که 70 درصد بودجه کشور را تامین می کند و در تامین اجتماعی کشور وسیع ایران نقش مهمی دارد، هدف خاص آمریکایی هاست. صنعت نفت ایران سال ها از عدم سرمایه گذاری رنج برده بود و هرگز صدماتی که در جنگ ایران و عراق به آن وارد شده بود، جبران نشد. فشار آمریکا بر شرکت های نفتی غرب و کشورهایی که مثل ژاپن، تشنه انرژی هستند به این منظور که تکنولوژی و پولشان را در کشوری که سومین بزرگترین ذخیره نفتی جهان است، خرج نکنند، کار سختی است.
در نتیجه، طبق برخی از آمارها، صادرات نفتی ایران سالانه 10 درصد کاهش پیدا کرده است. همه این ها نقشه های رئیس جمهور، محمود احمدی نژاد را که می خواست افزایش 20 درصدی بودجه را صزف فرونشاندن خشم مردم کند که از افزایش قیمت ها و بیکاری در رنج هستند، مشکل می کند و این درحالی است که سوبسید انرژی برای مصرف داخلی به رقم بزرگ 15 درصد ارزش کل کالا رسیده است.
80 درصد اقتصاد شکننده ایران که درست هم اداره نمی شود، در دست دولت است و یا توسط دولت کنترل می شود و دچار طاعون رشوه و بی لیاقتی هم هست و تضعیف شده است و رهبران ایران هم این نکته را می دانند و شاید این دلیل تسهیلات جدیدی است که در مورد انرژی هسته ای در پیش گرفته اند. شاید بنا به نظر راجر استرن، استاد دانشگاه جان هاپکینز، فشار های اقتصادی آمریکا بی مورد باشد. او اخیرا نوشته است: “ملا ها با نابود کردن اقتصاد ایران، کار درستی می کنند. باید آنها را تنها گذاشت تا کارشان را تمام کنند. حمله به ایران به رژیم این کشور اجازه می دهد تا از بار مسئولیت نابودی اقتصادی که بوجود آورده اند، شانه خالی کنند. از آن بدتر این است که با حمله به ایران، مردم یکپارچه پشت سر روحانیون مدافع تروریسم، می ایستند که به قدرت چنگ انداخته اند. به همین دلایل بهترین سیاستی که باید در مقابل ایران اتخاذ کرد این است که اصات هیچ کاری انجام نداد”.
منبع: گاردین 13 فوریه 2007