چرا انتخابات سالم ضرورت دارد و بر انتخابات آزاد، منصفانه و رقابتی اولویت دارد؟
اگر انتخابات آزاد، رقابتی باشد اما ساختار سالم نداشته باشد دستاورد انتخابات آزاد دود می شود و به هوا می رود.
اما انتخابات سالم ابعادی دارد و سازو کار و نظارت درآن به شکلی است که آرای ریخته شده در صندوق خوانده می شود. تجربه دوره هایی که درایران انتخابات به نسبت آزاد بوده اما سالم نبوده است، نشان می دهد که نتیجه هم مطلوب نبوده است؛ به عنوان نمونه انتخابات دوره۱۷ در زمان دکتر مصدق که آزاد برگزار شد.
انتخابات آزاد در ایران دوام نیاورده است و بعد از مدتی نه انتخابات سالم داشته ایم نه آزاد و نه رقابتی. با توجه به این تجربه هاست که می توان به لزوم اولویت ساختاری انتخابات سالم رسید.
انتخابات سالم به سازو کار و ساختار مناسب نیاز دارد. دو تجربه در انتخابات مجلس ششم و انتخابات ۱۳۸۸ نشان می دهد که خواندن رای مردم برای جناح قدرتمند حکومت آسان نیست و عواقب دارد.
در انتخابات مجلس ششم زمانی که رحمان کار گشا از اراک و علی رضا رجائی از تهران ـ کاندیدای ملی-مذهبی ها ـ با جا به جایی آرا از حضور در مجلس باز ماندند، چند ملی-مذهبی دیگر هم در مراحل آخراز رقابت برای تصاحب کرسی های مجلس ششم جا ماندند.
آقای جنتی به فردی که قبل از انقلاب در دوران تبعید میزبان او بود گفته بود ملی –مذهبی بیاید مجلس تا اسرار نظام را آگاه شود؟! رحمان کار گشا نباید به مجلس بیاید.
با وجود حذف رجائی، باز شورای نگهبان با توجه به نظارت استصوابی خود حاضر به تائید آرای انتخابات تهران نبود و عاقبت هم با اصرار و سماجت تاج زاده و وساطت کروبی آرای انتخاباتی تهران تائید شد.
تا کار به جایی رسید که در انتخابات قبلی در سال ۱۳۹۲ صلاحیت هاشمی رفسنجانی که باعث رد صلاحیت هزاران نفردر گذشته شده بود هم رد شد.
انتخابات سالم و شفاف نیازبه ساختار سالم نظارتی و اجرایی و همچنین مشخص بودن تعداد رای دهندگان در هر حوزه و تعداد کل رای دهندگان و همچنین نظارت نهاد های مدنی و نظارت نمایندگان دارد.
اعلام نتایج شفاف انتخاباتی می تواند یکی از خواسته های مطالباتی رای دهندگان از نمایندگان طالب رای مردم در مجلس را هم روشن کند؛ درخواستی که نمی شود به راحتی مورد مخالفت شورای نگهبان و وزارت کشورقرار گیرد. خواسته ای که در قالب لایحه پیشنهادی از سوی مجلس می تواند به تصویب رسد. نیاز به انتخابات سالم بی گمان آرزویی است که از دوره دکتر مصدق تا کنون عملی نشده است؛ انتخاباتی که آرای مردم در صندوق ها خوانده شود. اما شفاف بودن روند انتخابات، از رای گیری تا خوانش آن، به امکانات فنی و خواست واراده افراد بستگی دارد و باید عملی شود.
اما در شرایط فعلی و با توجه به تفاوت منافع دولت و شورای نگهبان، که هر کدام نماینده یک جناح حکومت شده اند، امکان آن وجود دارد که با وجود همه محدودیت های غیر قانونی وغیر دموکراتیک، آرای مردم در صندوق خوانده شود. چرا که درخاطرات مسولان نظام مشاهده می شود در خواندن آرای انتخاباتی که با محدودیت فراوان بین خودی ها برگزار شده، باز هم مناقشه وجود داشته است. در سال ۱۳۷۶ و در سال ۱۳۹۲ هم در خواندن آرای خاتمی روحانی کشمکش وجود داشته است.
می توان گفت که حضور بیش از ۶۰ درصد رای دهندگان در انتخابات، نتیجه را به ضرر جناح راست رقم خواهد زد؛ جناحی که شورای نگهبان به آن گرایش دارد. به عبارتی برای رسیدن به مجلسی مدنی که از روحانی یک گام جلوتر باشد، فقط کافی است با همه محدودیت هایی که اعمال می شود آرای مردم در انتخابات خوانده شود. بی گمان این قدم اول می تواند برای پی ریزی طرحی مناسبی باشد که انتخابات سالم و شفاف به معنی خواندن آرا را تضمین می کند. البته رسیدن به این مرحله کاری خرد نیست، اما دستاوردی مهم برای رسیدن به انتخابات آزاد است؛ از همان نوع انتخاباتی که در ترکیه و برزیل شاهد آن بودیم؛ سیر از خوانش آرا در انتخاباتی سالم به سوی انتخاباتی آزاد یا قابل قبول.