دنیس راس
مناقشه بر سر دعوت جان بوئنر، رئیس جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا، از بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل برای ایراد سخنرانی در کنگره، موضوع اصلی صحبت‌های او را که قرار بود پیرامون مشکلات توافق هسته‌ای با ایران صورت پذیرد، تحت‌الشعاع قرار داده است.
اختلاف رئیس‌جمهور آمریکا و نخست‌وزیر اسرائیل بر کسی پوشیده نیست. اوباما آماده است با ایران توافقی را امضاء کند که برنامه هسته‌ای این کشور را به مدت پانزده سال محدود می‌سازد تا به این ترتیب تهران همواره یکسال با ساخت سلاح هسته‌ای فاصله داشته باشد. با این حال، ایران مجبور نیست هیچکدام از تجهیزات و زیرساخت‌های هسته‌ای خود را از مدار خارج کند و پس از پایان مدت توافق اجازه دارد برنامه هسته‌ای در مقیاس صنعتی داشته باشد و با آن کشور مانند تمام اعضای پیمان عدم تکثیر سلاح هسته‌ای رفتار خواهد شد.
اما برای نتانیاهو معنای چنین توافقی این است که ایران در آستانه هسته‌ای شدن قرار می‌گیرد. با این‌که موضع علنی نخست‌وزیر، عدم هرگونه توان غنی‌سازی برای ایران و تعطیلی تمام تجهیزات هسته‌ای است، اما گفتگوهای من با مقامات اسرائیلی حاکی از آن است که آن‌ها می‌توانند توافقی را که توان غنی‌سازی ایران را محدود کند بپذیرند. نظرشان این است که در مقابل کاهش تحریم‌ها، برنامه هسته‌ای ایران هم باید بطور جدی محدود شود. اما توافقی که طبق گزارش‌ها در حال بررسی است، در عوض کاهش تحریم‌ها، برنامه هسته‌ای ایران را محدود می‌کند اما توان آن‌را چندان نمی‌کاهد.
اسرائیلی‌ها می‌گویند، اگر به ایران اجازه داده شود برنامه انرژی هسته‌ای با مقیاس صنعتی داشته باشد، می‌تواند هر زمان که دلش خواست به سلاح هسته‌ای دست یاید. در واقع، شفافیت و نظام بازرسی که می‌تواند برنامه‌ای محدود را تحت کنترل خود درآورد، بعید است بتواند برای برنامه‌ای وسیع به هدف خود نائل آید. اولی هایننون، از مقامات پیشین آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای که مسئول تایید نظارت‌هاست، نظر خود را در این مورد به روشنی بیان کرده است. وی خاطرنشان کرده، نظامی که می‌تواند برای برنامه‌ای با ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ سانتریفیوژ موثر باشد، پاسخگوی ده‌‌ها هزار سانتریفیوژ نیست، مگر این‌که پروتکل‌های جدیدی وضع شود، تعریف دسترسی تغییر کند و اجازه بازرسی‌های بیشتری صادر شود.
از این رو، نگرانی اسرائیل مربوط به مشکلات تطابق فعالیت‌های ایران با ان‌پی‌تی، در زمان صنعتی شدن برنامه هسته‌ای این کشور است. بدون شک عامل دیگر، اراده آمریکا و کشورهای دیگر برای ممانعت از ایران در گذر از آستانه ساخت سلاح است، خصوصا اگر توافقی را بپذیرند که به ایران اجازه داشتن زیرساخت‌های هسته‌ای با مقیاس کلان را بدهد. آیا دولت اوباما می‌تواند پاسخگوی این نگرانی‌ها باشد؟
بله، به شرط این‌که دولت آماده انجام دو اقدام باشد.
اول این‌که، اطمینان یابد در هر زمان و هر مکان اجازه دسترسی به تمام تجهیزات اعلام‌شده و اعلام‌نشده را خواهد داشت و طبق پروتکل الحاقی ان‌پی‌تی این اقدامات را تقویت کند و بتواند یک برنامه هسته‌ای وسیع را نیز مورد بازرسی موثر قرار دهد. از آن‌جا که هرگونه توافق با ایران در آینده به عنوان الگو بکار خواهد رفت، پنج شریک آمریکا در مذاکرات نیز باید از آن حمایت کنند.
دوم این‌که، باید از پیش آمادگی رویارویی با تبعات هرگونه تخطی از توافق را داشته باشد. در بدترین حالت، باید روشن کند که در صورت حرکت ایران به سمت تولید سلاح، استفاده از گزینه نظامی در دستور کار قرار خواهد گرفت.
اگر دولت اقداماتش را با کنگره هماهنگ کند، اقدامات بعدی، خصوصا استفاده از نیروی نظامی، از مشروعیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
قانونی کردن این اقدامات پیام واضحی ارسال خواهد کرد که رئیس‌جمهور و کنگره در مورد این موضوع متحد هستند. همچنین موجب بازداری ایران و اطمینان‌خاطر اسرائیل در مورد جدیت آمریکا می‌شود.
دولت هم باید این رویه را قبول کند. دیپلماسی جاری به خطر نمی‌افتد و مسیری برای همکاری دولت و کنگره باز می‌شود و به نمایندگان نیز اجازه می‌دهد تمایل خود را برای قبول توافق ابراز کنند. با استدلال دولت در مورد توافق هم سازگار خواهد بود: توافق، برنامه هسته‌ای ایران را محدود می‌کند و این کشور به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت. حتی پس از پایان ۱۵سال نیز قادر خواهیم بود مانع از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای شویم؛ همچنین می‌تواند شکاف بین اوباما و نتانیاهو را از میان بردارد.
منبع: واشنگتن پست - 20 فوریه
