گلن کسلر
کاترین آشتون رئیس سیاست خارجه اتحادیه اروپا و سعید جلیلی مذاکره کننده هسته ای ایران، برای تعیین مکان و زمان ملاقات ایران با گروهی از کشورهای قدرتمند دنیا و گفتگو بر سر برنامه هسته ای تهران از چهار ماه پیش تا کنون به نامه نگاری مشغول بوده اند. به نظر می رسد دو طرف سرانجام در هفته گذشته بر روی انتخاب تاریخ 5 دسامبر جهت آغاز این گفتگوها توافق کرده اند.
آنها در عین حال باید بر سر محل ملاقات، مدت زمان مذاکرات و حتی دستور کار این گفتگوها نیز به توافق برسند. ایران می گوید آماده گفتگو بر سر تمامی مسائل، به جزء برنامه غنی سازی است و سایر کشورها شامل آمریکا، انگلستان، فرانسه، روسیه، چین و آلمان خواهان گفتگو بر سر کل برنامه هسته 1ای تهران هستند.
تحلیلگران و دیپلمات ها می گویند روند دشوار آغاز مجدد گفتگوهایی که به مدت چند ماه معلق مانده بود، دورنمای خوبی ندارد.
آخرین دور تحریم های شورای امنیت سازمان ملل که تأثیر به مراتب شدیدتر از حد تصور در تمامی جوانب داشته است، برای مجبور کردن تهران به گفتگوی جدی بر سر برنامه هسته ای آن کشور تنظیم شده اند. اما مسؤولان ایران در حالی که اصرار دارند این برنامه در خدمت تولید انرژی صلح آمیز هسته ای است، نشانه ای از تمایل به پیگیری مذاکراتی از این دست نشان نمی دهند.
مقامات آمریکا می گویند مشکلات مسلم ایران در پیشبرد برنامه غنی سازی در سال جاری، از نگرانی در باره عبور ایران از حد آستانه تولید تسلیحات هسته ای کاسته است و فرصت تازه ای برای دستیابی به یک توافق در اختیار قرار داده است.
یک مقام ارشد که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود گفت ایران در حال ادامه غنی سازی اورانیوم به کمک نسخه های پاکستانی از دستگاه های ساخت آلمان است و «مقامات این کشور اکنون متوجه شده اند که این دستگاه ها بسیار نامناسب هستند. این دستگاه ها به سادگی معیوب می شوند. آنها با صد مورد از خرابی این دستگاه ها روبرو شده اند.»
وی افزود به نظر می رسد غنی سازی برپایه استفاده از کمتر از 400 دستگاه فعال ادامه داشته باشد. وی با بیان اینکه ظاهراً ایرانی ها در آزمایش نمونه های پیشرفته تر موفق نبوده اند، گفت: “آنها می توانستند دستگاه های بیشتری مستقر کنند اما متوجه شده اند که این دستگاه های قدیمی مناسب نیستند و به همین دلیل این کار را نکرده اند.”
درهمین حال، کسب اکثریت مجلس نمایندگان توسط جمهوری خواهان آمریکا می تواند با اعمال فشار بیشتر به دولت برای سخت تر کردن موضع واشنگتن در برابر تهران، و در نتیجه دشوارتر شدن دستیابی به توافق با ایران، همراه شود.
چهره های جمهوری خواه آمریکا در طول هفته گذشته، دولت این کشور را به اتخاذ موضع سخت تر در قبال ایران فرخوانده اند. آیلنا راس لتینن، رئیس آتی کمیسیون روابط خارجه مجلس آمریکا، به رویترز گفت “اگر کشوری که در حال مذاکره و مانورهای دیپلماتیک با آن هستیم، احساس کند که می تواند ما را بازی دهد و هیچ کاری هم انجام ندهد، در اینصورت فکر می کنم به آمریکا خسارت وارد خواهد شد.” وی نسبت به ارائه “تصویری ضعیف و متزلزل” هشدار داد.
هرچند دولت اوباما تمایل خود برای انجام مذاکرات را به طور علنی ابراز کرده است، اما برخی مقامات و مشاوران دولت در خفا می گویند درصورتیکه به نظر برسد ایران در آستانه دستیابی به توانمندی هسته ای است، رئیس جمهور آمریکا برای متوقف کردن برنامه هسته ای به اقدام نظامی متوسل خواهد شد.
درعین حال، برخی تحلیلگران معتقدند گفتگوهای خصومت آمیز می تواند شانس موفقیت مذاکرات را کاهش دهد. پال آر پیلر افسر اطلاعات ملی در امور خاور نزدیک و آسیای جنوبی که اکنون مشغول تدریس در دانشگاه جورج تاون است، می گوید: «گزینه چماق به قدری مورد تأکید قرار گرفته که برای ایران شنیدن سخنان مثبت به امری دشوار تبدیل شده است.» وی هشدار داد گزینه نظامی “می تواند یک اشتباه بسیار بزرگ با عواقبی چشمگیر برای آمریکا باشد.”
ضمناً مذاکرات پیش رو نیز به دلیل عدم حصول توافق بر سر موضوع نگران کننده رآکتور تحقیقات پزشکی در تهران، با پیچیدگی همراه خواهد بود. این موضوع در کانون مذاکرات سال 2009 قرار داشت.
در آن زمان به نظر می آمد توافق بدست آمده نشانه ای از یک دیپلماسی فعال باشد. مذاکره کنندگان ایرانی در اصول برای انتقال بیش از 2600 پوند اورانیوم خلوص پائین به روسیه و فرانسه برای تبدیل شدن به سلول های سوختی قابل استفاده توسط رآکتور تحقیقاتی موافقت کرده بودند. آمریکا نیز می توانست به بهبود وضعیت امنیتی رآکتور برای تولید ایزوتوپ های مورد استفاده در درمان بیماران سرطانی کمک کند.
اما با عقب نشینی ایرانی ها، این توافق بلافاصله از هم پاشید و این ظاهر نشان می داد سرمستی آمریکا از این دستاورد، با شکسته شدن غرور ایرانی ها همراه شده است. ایران بعدها دوباره به پای میز مذاکره بازگشت و این بار توافق مشابهی را با ترکیه و برزیل به امضا رساند. توافق یاد شده با مخالفت قدرت های بزرگ روبرو شد.
از آنجا که ایران از پائیز گذشته تا کنون همچنان به افزایش ذخیره اورانیوم غنی سازی شده خود ادامه داده است، ایالات متحده و سایر کشورها این بار خواستار خروج مقدار بیشتری از اورانیوم از اینکشور هستند. تحلیلگران معتقدند 2600 پوند اورانیوم می تواند نیازهای ایران برای رآکتور تحقیقاتی را در 20 سال آینده پاسخ دهد و معلوم نیست ایران با چه انگیزه ای باید بیش از این امتیاز بدهد.
ایوانکا بارزاشکا مقام تحقیقاتی انجمن دانشمندان آمریکا گفت ایران احساس خواهد کرد که غرب مجدداً خط پایان را جابجا کرده است. وی بر اهمیت حصول توافق سریع با ایران برای خروج 66 پوند اورانیوم 19.75 درصد تولید شده بعلاوه مقادیر کافی از اورانیوم خلوص پائین معادل با 2,200 پوند اورانیوم، برای تولید مابقی سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی ایران، پافشاری کرد.
وی گفت این “نقطه نظر سیاسی” که باید اورانیوم کافی از ایران خارح بشود تا امکان ساخت بمب با باقیمانده اورانیوم در این کشور وجود نداشته باشد، معنای خود را از دست داده است زیرا این کشور در طول سال گذشته به غنی سازی ادامه داده است.
ایوان اولریچ ناظر ارشد این انجمن نیز گفت: “نکته مهم تر دستیابی به این توافق است. ما باید فقط تمهیدات لازم برای انجام گفتگوها را فراهم کنیم.”
منبع: واشنگتن پست- 13 نوامبر
