تروور رویل
بیش از 60 سال از زمانی که گروهی از دانشمندان، حیرت زده در صحرای نیومکزیکو ایستاده بودند تا درباره آنچه که بر روی کره زمین مشاهده کرده بودند، کسب اطلاع کنند، گذشته است. از آن زمان به بعد، تنها تعداد معدودی از کشورها به ساخت تسلیحات اتمی مبادرت ورزیده اند، در حالی که سایر کشورها جنجال های تهدیدکننده درباره حرکت در این مسیر به راه انداخته اند. برخی از کشورها چون آفریقای جنوبی از ادامه این مسیر منصرف گشته اند. اما درباره ایران بنظر می رسد به رغم اعتراف سازمان سیا مبنی بر اینکه واقعا هیچگونه مدرکی دال بر فعالیت تسلیحاتی تأسیسات هسته ای ایران در اختیار ندارد، ایران در شرف هسته ای شدن است.
پرتاب موشک آزمایشی توسط ایران در هفته گذشته، که حتی باعث شد روس ها اظهار تعجب کنند، از هیچ یک از تردیدهای مربوط به این کشور نکاسته است. هیچ پشتیبانی سخنورتر و راسخ تر از ولادیمیر پوتین که از حق ایران برای در اختیار داشتن انرژی اتمی دفاع می کند، وجود ندارد، اما حتی معاون وزیر امور خارجه او نیز اظهار داشت که پرتاب موشک توسط ایران “نگران کننده” است. آنچه که به نظر می رسد روس ها را نگران کرده، فناوری است که توسط ایرانیان ساخته شده است: این موشک شبیه به موشک اسکاد نیست، بلکه یک موشک پیچیده است که قابلیت حمل سلاح اتمی را دارد.
چند روز بعد، ایران در اقدامی جلب توجه کننده، هند را بخاطر پرتاب موشک حامل ماهواره جاسوسی ساخت اسرائیل زیر سؤال برد. درست همانگونه که روس ها ابراز نگرانی کردند که موشک ایران یک پیشرفت و تحول نگران کننده است، ایرانیان نیز مدعی شدند که پرتاب موشک آزمایشی توسط هند اقدامی تحریک آمیز است، البته نه به این خاطر که این کشور تسلیحات اتمی در اختیار دارد.
به چند روش می توانیم به بررسی این موضوع بپردازیم. اول اینکه این مسأله صرفا مجادله میان دو کشوری است که زمانی روابط نزدیکی با یکدیگر داشتند، اما این روابط از سال گذشته که واشنگتن و دهلی نو تفاهم نامه هایی درباره پروژه های مشترک هسته ای امضا کردند، به سردی گراییده است. دوم اینکه کل این واکنش ها مربوط به قوه تمیز خوب از بد است، یعنی اینکه کدام کشورها می توانند تسلیحات اتمی داشته باشند و کدام کشورها نمی توانند. اما هر دو استدلال تاحدی محکم هستند. استدلال اول ناشی از این واقعیت است که رژیم ایران از درک این موضوع که هند زمانی متحد ایران بوده و اکنون هم پیمان “شیطان بزرگ” شده، نگران است. استدلال دوم برگرفته از یک درگیری کلی با آمریکا بخاطر سیاست این کشور است، سیاستی که تعیین می کند ایران به اندازه کافی به بلوغ نرسیده است تا برنامه اتمی داشته باشد، حتی اگر این برنامه صرفا ً برای تولید سوخت ارزان و مورد نیاز داخلی باشد.
اما در میان این استدلال های افراط گرایانه، دلایل واقعی اختلاف میان ایران و هند را می توان در تغییر روابط موجود در یک منطقه ژئواستراتژیک که از خلیج فارس تا خلیج بنگال امتداد دارد، جستجو کرد. ایران، هند و پاکستان درگیر مذاکره درباره ساخت یک خط لوله مشترک گاز هستند که منافع بسیاری برای هر سه کشور خواهد داشت. پس از ماهها گفتگو، قرار بود این قرارداد این هفته در تهران به امضای طرفین برسد، اما در حال حاضر همه چیز حکایت از عقب نشینی هند دارد. ظاهرا ً این اختلاف نظر بخاطر هزینه درخواستی انتقال گاز توسط پاکستان و تنش های انتخاباتی داخل ایران است، اما علت اصلی این اختلاف را می توان سیاست نزدیکی روزافزون هند به آمریکا و استفاده از فناوری نظامی اسرائیل برشمرد.
ایران و هند هر دو خواهان ارتقای فناوری هسته ای خود و ساخت سیستم های قابل حمل هستند. اما این مقایسه در همین جا پایان می یابد. هند همواره تأکید کرده است که باید به ایران اجازه داده شود فناوری هسته ای داشته باشد، به شرط اینکه ایران نیز به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه بازرسی دهد. اما اکنون بنظر می رسد هند لحن خود را بخاطر برقراری روابط نزدیک تر با آمریکا و خرید فناوری از اسرائیل تغییر داده است. با توجه به این نکته که آمریکا و اسرائیل هر دو با بلندپروازی های هسته ای ایران مخالفند، هند خود را در موقعیت قبول فناوری یافته است که در دسترس سایر کشورها از جمله ایران گذاشته نمی شود. با این وجود، هند نمی تواند هم خدا را بخواهد هم خرما. بمب همواره عامل ویران کننده جهانیان است، اما ما باید بیاموزیم با این واقعیت زندگی کنیم؛ ایرانیان و هندی ها هم همین طور.
منبع: ساندی هرالد، 10 فوریه، 2008