پس از چند سال٬ دانشگاه‌های ایران دیروز شاهد برگزاری مراسم روز دانشجو بود. حضور حسن روحانی در دانشگاه بهشتی٬ سه تن از چهره‌های اصلاح‌طلب در دانشگاه تهران و اعتراض‌های دانشجویان دانشگاه شریف به حسین شریعتمداری٬ نمونه‌هایی از حوادثی است که شانزدهم آذرماه سال ۹۲ رخ داد.
این مراسم در حالی انجام شد که پیش از روز دانشجو٬ انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه‌های ساری٬ بهشتی و شورای احیای انجمن‌های اسلامی ۳۸ دانشگاه دیگر، در بیانیه ای به مناسبت ۱۶ آذر، خواستار آن شده بودند که “نگاه امنیتی به دانشگاه و فعالیت های علمی، سیاسی و فرهنگی در آن، کنار نهاده شده و نگاهی مداراگر و قانون مدار جانشین شود” و “متولیان دانشگاه‌های ایران” از میان افرادی انتخاب شوند که “شان علم و هم زیستی ضروری دانش و آزادی را به تمامی قدر نهند”.
به عقیده این شوراها “محروم ساختن اساتید و دانشجویان از تدریس و تحصیل، بدعتی زشت و فاجعه بار در ۸ سال گذشته بوده است و فراهم ساختن زمینه های بازگشت بی قید و شرط آنها به دانشگاه و مسدود ساختن امکان تکرار آن، علاوه بر اینکه احقاق حقی پایمال شده است، گامی محکم برای بازگرداندن اعتماد و امنیت به فضای دانشگاه ها خواهد بود”.
این شوراها همچنین در بیانیه خود آورده‌اند: “باید به لزوم رفع هر گونه تبعیض جنسیتی، جغرافیایی و عقیدتی در گزینش اساتید و دانشجویان اشاره کرد. ایران در سالیان پیش رو و در این مسیر دشوار، نیازمند بهره بردن از تمامی استعدادها و به فعلیت رساندن همه ی ظرفیت های بالقوه است. تکیه بر صرف صلاحیت علمی و کنار زدن همه ی تبعیض ها، علاوه بر آن که متضمن حق آحاد جامعه برای بهره مندی از تحصیلات دانشگاهی است، راهگشای بالندگی کشور، از مسیر شکوفایی همه ی استعدادها و امکانات خواهد بود”.
مراسم روز دانشجو٬ در حالی برگزار شد که همچنان تعداد نه چندان کمی از فعالان دانشجویی فعلی و سابق٬ در زندان هستند و برخی دیگر نیز با احکام قضایی روبه‌رویند.
در سال‌های اخیر صدها نفر از دانشجویان معترض در ایران با احکام تعلیق، اخراج، ممانعت از ادامه تحصیل و زندان مواجه شده‌اند و گروه‌ها و تشکل‌های مستقل از حکومت عملا اجازه فعالیت ندارند. تظاهرات “روز دانشجو” نیز اغلب با برخوردهای امنیتی همراه بوده است.
در چنین فضایی کامران دانشجو٬ وزیر علوم دولت احمدی‌نژاد٬ به عنوان سخنران پیش از خطبه‌های نمازجمعه٬ به مناسبت روز دانشجو٬ سخنرانی کرد. وی در سخنان خود به انتقاد از عملکرد وزارت علوم در دوران اصلاحات پرداخت و گفت که “نباید به هیچ قیمتی اجازه نفوذ عوامل فتنه در دانشگاه‌ها” را داد٬ زیرا “فتنه استعداد آن را دارد که دانشجوی بسیجی و ملت حزب اللهی را پای میز محاکمه بکشاند”. دانشجو اضافه کرد که “در دوره اصلاحات سعی شد تا دانشگاه و جنبش دانشجویی در تقابل با نظام نشان داده شود”.
روحانی: شانزده آذر٬ روز حاکمیت ملی است
حسن روحانی٬ رییس دولت یازدهم٬ روز گذشته در دانشگاه بهشتی حضور یافت و برای دانشجویان سخنرانی کرد. این نخستین حضور روحانی در دانشگاه در روز دانشجو بود.
سخنرانی روحانی در دانشگاه بهشتی٬ در جوّی امنیتی برگزار شد. جوّی که موجب گلایه بسیاری از دانشجویان شد. همچنین گرچه برای ورود دانشجویان به این مراسم کارت‌هایی صادر شده بود٬ اما بسیاری از دانشجویان با وجود در اختیار داشتن کارت٬ نتوانستند در سالن مراسم حضور پیدا کنند.
سخنرانی وی با شعارهای دانشجویانی همراه بود که خواستار آزادی زندانیان سیاسی و رهبران جنبش سبز بودند؛ مساله‌ای که باعث شد روحانی خطاب به آنها بگوید که “آستانه تحمل خود را بالا ببرند”.
وی همچنین در پاسخ به درگیری لفظی میان عده‌ای که شعار “فتنه‌گر منافق اعدام باید گردد” و مخالفان آنها که شعارهای دیگری سر می‌دادند گفت: “ما نیاز به اجماع داخلی و همدلی داریم”.
به گفته روحانی “اگر نتوانیم یک مسئله داخلی را با آرامش و عقلانیت در چارچوب قانون و با ایجاد اجماع داخلی حل کنیم، چطور می‌توانیم معضلات پیچیده جهان را حل کنیم و بنابراین باید آستانه تحمل یکدیگر را بالا ببریم”.
وی همچنین بر حق دانشجویان برای منتقد بودن تاکید کرد: “دانشجویان عزیز ما علاوه بر این که حق مسلم آنهاست تا از دولت انتقاد کنند و راه بهتر را به دولتمردان نشان بدهند، باید نقاد جامعه و فرهنگ هم باشند”. او در بخش دیگری از سخنان خود به بحث سیاست خارجی جمهوری‌اسلامی نیز پرداخت و با اشاره به توافق ژنو - که از آن با عنوان “باز شدن گره سیاست خارجی” نام برد - گفت: “برخی از کشورهایی که منافع بلندمدت خود را در آن توافق نمی‌بینند، عصبانی شدند”.
وی اضافه کرد که “شعار ما این است که سانتریفیوژ باید بچرخد، اما زندگی مردم و اقتصاد هم باید بچرخد و دولت به این وعده‌ای که به مردم داده تا آخر ایستاده است”.
سپیده امید در دانشگاه تهران
دانشگاه تهران نیز روز گذشته شاهد برگزاری مراسمی به مناسبت روز دانشجو بود؛ مراسمی که با سخنرانی علی شکوری‌راد٬ محمدرضا خاتمی و داوود سلیمانی همراه بود. در این مراسم همچنین پیام تصویری سیدمحمد خاتمی نیز منتشر شد.
این مراسم در حالی برگزار شد که پیش از این برخی از سخن‌رانان این مراسم٬ با فشار نهادهای امنیتی حذف شده بودند. برای نمونه می‌توان به مصطفی معین٬ وزیر علوم دولت خاتم٬ اشاره کرد که قرار بود در این مراسم سخنرانی کند٬ اما در نهایت موفق به این کار نشد.
سیدمحمد خاتمی٬ رییس‌جمهور دوران اصلاحات نیز پیامی به مناسبت روز دانشجو صادر کرد. این پیام به صورت تصویری در مراسم دانشگاه تهران پخش شد.
وی در پیام خود خواستار کمک به دولت روحانی شد تا با “گذر از این فضا به فضای سالم سیاسی و رقابتی و آزاد برای همه و البته برای گذر از این و به عنوان دروازه این گذر برای همه آزادی زندانیان و رفع حصر و حبس از کسانی که در زندان هستند” تلاش شود. به گفته خاتمی “دولت هم می‌خواهد ولی باید کمک شود با هماهنگی با دستگاه‌های دیگر ما این گام بزرگ را برداریم که این گام به نفع همه ماست و واقعا برای گذر از فضای امنیتی ناسالم به سیاسی سالم که همه نیروها در عرصه حضور داشته باشند، رفع حصرها و حبس‌ها نکته بسیار مهمی است”.
وی اضافه کرده است که “نیروهایی به دنبال کارشکنی در کار دولت هستند”. نیروهایی که “با بالا بردن توقعات مردم به دنبال این هستند تا به خیال خودشان این را القا کنند که دولت ناکار آمد است”. رییس‌جمهور دوران اصلاحات خواستار آن شده که “این نیروها سرجای خودشان بنشینند و همه باید تلاش بکنیم که این کارشکنی‌ها برای مردم مشخص شود و به دولت کمک بشود که در مقابل اینطور بتواند حرکت خودش را ادامه دهد و نیز باید به دولت کمک کنیم تا برنامه‌های مرتب و خوبی را برای بهبود زندگی مردم در همه عرصه‌ها داشته باشد”.
براساس اخبار سایت‌های منتقد حکومت دانشجویان در این مراسم شعارهایی به نفع میرحسین موسوی٬ مهدی کروبی٬ زهرا رهنورد و جنبش سبز سر داده‌اند؛ مساله‌ای که باعث شده نیروهای امنیتی و حراست دانشگاه٬ با حضور در میان دانشجویان٬ آنها را تهدید کنند. همچنین گفته می‌شود پیش از این مراسم٬ به برگزارکنندگان هشدار داده شده بود که اجازه نام بردن از موسوی٬ کروبی و جنبش سبز و همچنین استفاده از نمادهای سبز را ندارند.
اما علی شکوری‌راد٬ عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت٬ در این مراسم با اشاره به حصر موسوی و کروبی و درخواست توبه آنها از سوی اصول‌گرایان٬ چنین گفت: “این جمعیت دل در گرو کسانی دارند که امروز در زندان هستند و برای آزادی آنها لحظه‌شماری می‌کنند. حال کسانی که یوسف ما را در بند و حصر کردند بدانند که اگر یوسف زندان کشید، به عیارش افزوده شد. از یوسف ما طلب توبه نکنید. چگونه می‌خواهید که یوسف ما توبه کند؟ او توبه نخواهد کرد و پیغام داده است که نگران من نباشید. او در حصر باقی ماند تا عیارش بالا رود تا روزی به عزیزی برسد”.
محمدرضا خاتمی٬ دبیرکل سابق جبهه مشارکت٬ دیگر سخنران این مراسم بود. وی با اشاره به اینکه “۲۴ خردادماه امسال در دوم خرداد ۷۶ و ۲۲ خرداد ۸۸ ریشه دارد و ۲۴ خرداد سال ۹۲ روز بازگشت به حاکمیت مردم بود”٬گفت: “اگر ۶۰ سال پیش سه قطره خون در دانشگاه جاری شد، اکنون ما شاهد ده‌ها ستاره و خورشید در آسمان‌ها هستیم که همه آنها از دانشگاه‌های ما سر درآوردند. اکنون خورشید‌های ما دانشجویان و اساتیدی هستند که در زندان‌ها به سر می‌برند و ستاره‌های آسمان ما نیز دانشجویان ستاره‌داری هستند که از حق خود یعنی حق تحصیل محروم شده‌اند. به همه آنها درود می‌فرستیم و برای آزادی آنها دعا می‌کنیم”.
خاتمی اشاره‌ای نیز به وضعیت دانشگاه‌ها در این سال‌ها کرد: “در همین دانشگاهی که در آن حضور داریم، چنان وضعیتی ایجاد کرده بودند که چنانچه فردی سخنی را بر زبان می‌آورد و مخالفت‌هایی با حاکمان دانشگاه داشت، کمترین مجازاتش اخراج شدن و محرومیت از تحصیل بود. آنها دانشگاه‌های ما را که باید مظهر پویایی و نشاط و پویایی می‌بود به پادگانی تبدیل کردند که سکوت گورستانی در آن حاکم شده است”.
وی نیز به موضوع حصر موسوی٬ کروبی و رهنورد اشاره کرد: “ما همچنان خواهان آزادی زندانیان سیاسی و رفع حصر از جناب آقای مهندس موسوی و حجت‌الاسلام کروبی و سرکار خانم دکتر زهرا رهنورد هستیم و لحظه‌ای نیز از تلاش خود برای رسیدن به این حق اساسی ملت کوتاه نخواهیم آمد”.
داوود سلیمانی٬ دیگر عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت و معاون اسبق دانشجویی دانشگاه تهران٬ نیز در این مراسم چنین گفت: “وجود دانشجویان ستاره‌دار و محروم از تحصیل برای دانشگاه امری زیبنده و مطلوب نیست. همچنین برخورد با اعضای هیات علمی به دلیل اختلافات سیاسی، زیبنده محیط‌های علمی نبوده و نیست”. وی اضافه کرد که “دانشگاه نباید دچار جزم‌گرایی، افراط‌گرایی و نگرش غیرواقع‌بینانه شود و نباید اجازه انجام رفتارهای خشونت‌آمیز به خود و دیگران در قبال هر نظر و اندیشه‌ای را با هر پوششی بدهیم”.
به عقیده سلیمانی “شاید در آینده کسانی درصدد باشند که با توجه به فضای ایجاد شده به دنبال برخی فعالیت‌هایی باشند که طی آن بتوانند برای راهی که شروع شده و در ۲۴ خردادماه مجددا کلید خورده است، سد ایجاد کنند و هر روز بحران بیافرینند و دولت را ناموفق جلوه دهند”.
هو کردن نماینده رهبر در دانشگاه شریف
حسین شریعتمداری٬ نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در موسسه کیهان٬ نیز به مناسبت روز دانشجو در دانشگاه شریف سخنرانی کرد؛ مراسمی که با تنش‌های بسیاری همراه بود و دانشجویان در هنگام سخنرانی شریعتمداری اقدام به “هو کردن” او کردند.
شریعتمداری در سخنرانی خود٬ اصلاح‌طلبان را “وطن فروش٬ حامی طالبان٬ هم‌سو با جندالله٬ قاتل مردم و ندا آقا سلطان٬ هم تیره و طایفه صدام حسین” معرفی کرد و خطاب به دانشجویانی که به وی اعتراض می‌کردند٬ گفت: “ما بیدی نیستیم که با این بادها بلرزیم”.
وی همچنین با اشاره به شعارهای دانشجویان و مطالبه برخی نیروهای سیاسی برای آزادی موسوی٬ کروبی و رهنورد٬ و وعده دولت برای انجام این کار٬گفت: “خود جناب آقای روحانی به آزادی آنها راضی نیست چرا که نمی‌خواهد دولتش تحت فشار همراهی با اسرائیل قرار بگیرد و باید از آقای روحانی تشکر کرد. آزادی آنها صرفا باعث آشوب می‌شود”.
به عقیده شریعتمداری “اگر فتنه‌گران و سران فتنه را هم آزاد کنند، همین اصلاح‌طلبان آنها را می‌کشند، همانطور که ندا آقاسلطان را کشتید”.
آزادی زندانیان سیاسی٬ بچه‌بازی نیست
محمدحسین صفار هرندی، وزیر پیشین ارشاد و سردبیر اسبق روزنامه کیهان٬ هم در سخنان خود گفت: “این شعار جوانان ما در واکنش به شعار عده‌ای که در مکان‌های مختلف و در مقابل رئیس‌جمهور مطرح می‌کنند و آزادی زندانیان سیاسی و محصور را طلب می‌کنند. این عده قلیل باید بدانند تکلیف این موضوعات را یک نظام تعیین می‌کنند و این موضوعات بچه بازی نیست”. وی اضافه کرد که باید شعار “اعتدال” روحانی از “حصار افراطیون” آزاد شود.
خبرگزاری‌ها نوشته‌اند که برخی دانشجویان در اعتراض به سخنان صفارهرندی٬ به سمت او کفش پرتاب کردند.
سعید جلیلی٬ دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی نیز در مراسمی در دانشگاه تهران٬ چنین گفت: “شانزده آذر ۶۰ سال فهم صحیح یک ملت از مبانی آزادی است. ۱۶ آذر ۶۰ سال حق‌طلبی یک ملت و مقابله با آزادیخواهی‌هاست. ۱۶ آذر نشان می‌دهد که ۶۰ سال ایستادگی نه تنها در برابر زور، بلکه در برابر تزویر بوده است”.
به گفته جلیلی “به من و شما می‌گویند عرصه سیاست خارجی عرصه ایدئولوژی نیست، عرصه واقعیت است و جالب آن است که می‌گویند تنها با لیبرالیسم می‌توان با امپریالیسم جنگید. این طنز قرن ماست و چیزی است که کشته شدن ده‌ها هزار نفر را به همراه داشته است”.
کاندیدای انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری همچنین گفت: “دانشگاه نشان داد که می‌توان به تنهایی در برابر آمریکا ایستاد. دانشگاه و شهدای هسته ای نشان دادند که تنها بدون آمریکا و بلکه در مبارزه با آمریکا می‌توان پیشرفت کرد”.
محمدباقر قالیباف٬ شهردار تهران٬ نیز دیگر سخنران مراسم روز دانشجو بود. قالیباف در سخنان خود با اشاره به اینکه “باید اثبات کنیم کارآمدی نظام و حل مشکل مردم در گرو رابطه و دوستی با آمریکا و دور شدن از آرمان‌ها نیست”٬ گفت: “اکنون که کشور با تحریم‌های ناجوانمردانه به بهانه انرژی هسته‌ای مواجه است، باید توجه کنیم که گرفتار سازش منفعلانه نشویم و بدانیم که نرمش قهرمانانه در میدان مبارزه معنا می‌یابد، وگرنه عنوان قهرمانانه در این راهبرد جایگاهی ندارد”.
وی نیز در سخنان خود اشاره‌ای به جنبش سبز داشت: “شعار نه غزه نه لبنان، یک شعار ضد انقلابی، ضد مبارزه و در جهت دوری از حق‌طلبی است… اگر دانشجویی در راه مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم باشد و حتی اگر کسی از منظر انقلابی به این مسأله نگاه نکند اما به فکر کشور و امنیت کشور باشد می‌داند که مبارزه در غزه و جنوب لبنان یعنی دفاع از امنیت کشور”.
