ایران به دنبال مسیر جدیدی برای دستیابی به بمب

جی سولومان کانکت

مقامات ایالات متحده و اروپا بر این باورند که ممکن است ایران تا تابستان آینده، با استفاده از تکنولوژی هسته ای متفاوتی که می تواند برای حمله به کشورهای خارجی ساده تر باشد، شروع به ساخت پلوتونیوم با درجه تسلیحاتی نماید.

مقامات اروپایی و ایالات متحده گفتند یک راه ثانویه بالقوه برای ساخت سلاح هسته ای، می تواند تلاش های بین المللی را برای مذاکره با رئیس جمهور جدید ایران، حسن روحانی، که در روز یکشنبه در تهران سوگند یاد کرد، پیچیده کند؛ همچنین احتمال حمله اسرائیل را افزایش دهد.

تا به حال، دولت ایالات متحده و غرب، به طور عمده بر برنامه های گسترده ایران برای غنی سازی اورانیوم، که روشی برای ایجاد مواد شکافت پذیر مورد نیاز برای سلاح های هسته ای است، تمرکز داشته اند. در حال حاضر، غرب به طور فزاینده ای نگران این است که ایران ممکن است دست به توسعه یک راکتور هسته ای آب سنگین برای تولید پلوتونیوم برای ساخت بمب زده باشد. یک راکتور آب سنگین، نسبت به تسهیلات زیرزمینی، که تاسیسات غنی سازی اورانیوم ایران را در خود جای داده اند، هدف ساده تری برای حمله نظامی است.

برخی دیپلمات های خارجی و ایرانی امیدوارند که آقای روحانی، مذاکره کننده عالی سابق هسته ای، برای مذاکره بر سر پایان دادن به تحریم هایی که اقتصاد ایران را فلج کرده اند، تلاش کند. آقای روحانی، پس از مراسم تحلیف، از غرب خواست که به تحریم ها پایان دهند. او گفت: “اگر شما به دنبال یک پاسخ مناسب هستید، با ایران با زبان تکریم گفتگو کنید، نه با زبان تحریم.”

جی کارنی، سخنگوی کاخ سفید، در واشنگتن گفت مراسم تحلیف آقای روحانی «فرصتی برای ایران برای عمل سریع، به منظور حل و فصل نگرانی های عمیق جامعه بین المللی بر سر برنامه هسته ای ایران» فراهم کرده است. آقای کارنی گفت: “اگر دولت جدید، تصمیم بگیرد که به طور جدی و ذاتی متعهد به پیروی از تعهدات بین المللی شود و برای پیدا کردن یک راه حل مسالمت آمیز برای این موضوع تلاش کند، یک شریک مشتاق در ایالات متحده خواهد داشت.”

مقامات ایالات متحده و اروپا می گویند رژیم تهران در ماه های اخیر، پیشرفت های قابل توجهی در ساخت یک راکتور آب سنگین در شمال غربی شهرستان اراک کرده است. این راکتور که در دست ساخت است، قادر به استفاده از سوخت اورانیوم برای تولید 40 مگاوات برق است. سوخت مصرف شده از آن حاوی پلوتونیوم است، که مانند اورانیوم غنی شده، می تواند به عنوان ماده خام برای یک دستگاه قابل انفجار مورد استفاده قرار بگیرد. پیش از این هند و پاکستان، و همچنین کره شمالی بمب پلوتونیومی تولید کرده اند.

مقامات ایالات متحده و سازمان ملل متحد گفتند، تسهیلات اراک، پس از اتمام ساخت، قادر به تولید پلوتونیوم لازم برای تولید دو بمب هسته ای در سال خواهد بود.

ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی، دیده بان هسته ای سازمان ملل متحد، اعلام کرده است که هدفش عملیاتی کردن این راکتور تا نیمه دوم سال 2014 است؛ ممکن است تست آن در اواخر سال جاری آغاز شود.

مقامات آمریکایی و اروپایی گفتند آژانس بین المللی انرژی اتمی، اراک را از زمان شروع به ساخت و ساز این راکتور، مورد نظارت قرار داده است. اما پس از اعلام آخرین جدول زمانی توسط ایران، اهمیت این سایت برای واشنگتن و بروکسل به شدت افزایش یافته است.

مقامات سازمان ملل متحد گفتند ایران انکار می کند که به دنبال توسعه سلاح های هسته ای است. این کشور به آژانس بین المللی انرژی اتمی گفته است که تاسیسات اراک را برای تولید ایزوتوپ های مورد استفاده در درمان های پزشکی می سازد.

توسعه این تاسیسات موجب نگرانی عمیق اسرائیل شده است. اسرائیل از اینکه ممکن است هدف حمله هسته ای ایران قرار بگیرد، بیمناک است. راکتور اراک، چالش جدیدی را در برابر تلاش های دولت اوباما برای تعامل با آقای روحانی، که یک روحانی تحصیل کرده در اسکاتلند است و متعهد به مذاکره با آمریکا و دیگر قدرت های جهانی بر سر برنامه هسته ای تهران شده ، ایجاد کرده است.

مقامات ایالات متحده و اروپا، در مصاحبه های اخیر خود گفتند، امیدوار به شروع مذاکرات با دولت جدید آقای روحانی در ماه سپتامبر هستند.

یک مقام ارشد اروپایی فعال در زمینه دیپلماسی ایران، گفت: “در این مرحله، مهم ترین نگرانی ما برخورد با غنی سازی اورانیوم است. اما ما به طور فزاینده ای نگران فعالیت های… اراک هستیم.”

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، بارها تهدید به حمله به تاسیسات هسته ای ایران، در صورت عدم پیشرفت دیپلماسی بین المللی کرده است. او علنا در ماه ژوئیه به ایران هشدار داد که راه اندازی راکتور اراک را متوقف کند، و گرنه باید خطر اقدام نظامی را بپذیرد.

رهبر اسرائیل در برنامه تلویزیونی «Face the Nation» در شبکه سی.بی.اس، در تاریخ 14 ژوئیه گفت: “آنها به دنبال یک مسیر جایگزین، پلوتونیوم، برای ساخت بمب هسته ای هستند. اگرچه آنها هنوز به چنین چیزی دست پیدا نکرده اند، اما در حال نزدیک شدن به آن هستند، و باید متوقف بشوند.”

اسرائیل تا کنون دو بار راکتورهای کشورهای همسایه خاور میانه را، پیش از آنکه قادر به تولید پلوتونیوم شوند، با این باور که آنها بخشی از برنامه های هسته ای بوده اند، نابود کرده است. به نظر می رسد که تاسیسات اراک، نسبت به تاسیسات غنی سازی ایران در شهرهای نطنز و قم، هدف بسیار ساده تری برای حمله نظامی اسرائیل باشد.

گری اسمور، مشاور ارشد رئیس جمهوری آمریکا، باراک اوباما، در مورد مسائل هسته ای، در دوره اول ریاست جمهوری وی گفت: “شکی نیست که راکتور آب سنگین، هدف آسیب پذیرتری، نسبت به تاسیسات غنی سازی است. این می تواند عامل دیگری در محاسبات نتانیاهو در تصمیم گیری در مورد اینکه چه مدت قبل از راه اندازی عملیات نظامی صبر کند، باشد.”

مقامات فعلی و سابق ایالات متحده گفتند، احتمالا هر گونه حمله اسرائیل به ساختمان های راکتور، پیش از انتقال مواد هسته ای به این تاسیسات صورت خواهد گرفت؛ زیرا در غیر این صورت این حمله می تواند به صورت بالقوه باعث یک فاجعه عظیم زیست محیطی شود.

بنا بر اظهارات مقامات سابق سازمان ملل متحد، ایران ساخت تاسیسات اراک را در سال 2004، بر اساس طرح ارائه شده توسط روسیه شروع کرد. دو سال بعد، شورای امنیت سازمان ملل متحد، به دلیل نگرانی های آژانس بین المللی انرژی اتمی که ممکن است ایران یک برنامه مخفیانه سلاح هسته ای داشته باشد، قطعنامه ای را به تصویب رساند که تهران را مجبور به توقف ساخت و ساز این تاسیسات می کرد.

به گفته مقامات سازمان ملل متحد، خودداری تهران از پیابندی به تعهدات خود، یکی از دلایل سازمان ملل متحد برای تصویب چهار دور تحریم بر ایران بوده است که همچنین موجب محدود شدن شدید توانایی آژانس بین المللی انرژی اتمی برای بازرسی از راکتور و طرح توسعه شده است.

در ماه ژوئن، تهران اعلام کرد مخزن راکتور را، که محل نگهداری بار سوخت هسته ای این تاسیسات است، نصب کرده است. همچنین تهران مبادرت به تولید انبوه “ساچمه های” متشکل از اورانیوم طبیعی، برای ساخت میله های سوخت مورد استفاده در تاسیسات کرده است. در ماه مارس، ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت تا ماه آگوست 55 دسته میله سوخت را برای رساندن انرژی به اراک تولید خواهد کرد.

مقامات فعلی و سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی گفتند، برنامه های ایران برای آغاز به کار تاسیسات اراک در تابستان آینده، ممکن است بلند پروازانه باشد.

پیش از این، ایران تعدادی از ضرب الاجل های اعلام شده توسط خود در گذشته را برای اتمام ساخت و ساز برنامه غنی سازی اورانیوم از دست داد. همچنین آژانس بین المللی انرژی اتمی می گوید هنوز نشانه ای در مورد اینکه تهران یک مرکز بازفرآوری در اراک ساخته باشد، ندارد. مرکز بازفرآوری برای برداشت پلوتونیوم از سوخت مصرف شده راکتور مورد نیاز است.

با این حال، کارشناسان هسته ای، که پرونده اراک را مورد مطالعه قرار داده اند، گفتند این احتمال وجود دارد که ایران بتواند تاسیسات اراک را تا پایان سال آینده راه اندازی کند. اولی هینونن، رئیس سابق واحد بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی، که اکنون در مرکز بلفر دانشگاه هاروارد، که بر مطالعات کاهش تسلیحاتی سلاح های هسته ای تمرکز دارد، فعالیت می کند، گفت: “احتمال زیادی وجود دارد که این راکتور بتواند تا پایان سال 2014، به اولین وضعیت بحرانی هسته ای خود دست یابد. اما… تا قبل از 2016، نمی تواند مقدار قابل توجهی پلوتونیوم، برای استخراج واقعی موجود باشد.”

در حال حاضر مقامات آمریکا و اروپا، از نزدیک روند تشکیل دولت جدید آقای روحانی را مورد نظارت قرار می دهند تا سیاست های رئیس جمهور در مذاکرات هسته ای آینده را مورد ارزیابی قرار دهند.

مقامات ایالات متحده و اروپا گفتند در روز یکشنبه، آقای روحانی، محمد جواد ظریف را که یک دیپلمات تحصیل کرده در ایالات متحده است، به عنوان وزیر امور خارجه کابینه خود نامزد کرد. آقای ظریف، که سفیر سابق ایران در سازمان ملل بوده است، از هواداران سرسخت تعامل با ایالات متحده آمریکا بوده است. او، پس از حمله ایالات متحده به افغانستان، از نزدیک با دولت جورج دبلیو بوش، برای استقرار دولت جدید در کابل، که در حال حاضر توسط حامد کرزی رهبری می شود، همکاری داشته است. آنها اظهار داشتند نامزدی آقای ظریف یک نشانه امیدوار کننده است، و بسیار منتظر هستند تا ببینند آقای روحانی چه کسی را به عنوان مذاکره کننده ارشد هسته ای خود انتخاب می کند.

لاورنس نورمن در بروسل، در نوشتن این مقاله همکاری داشته است.

منبع: وال استریت ژورنال - 4 اوت 2013