سه روز پس از انتخابات مجلس نهم، سیدمحمد خاتمی، رییس سابق جمهوری‌اسلامی، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که از “موضع اصلاحات” در انتخابات شرکت کرده و هدف وی از این کار “باز نگه داشتن روزنه‌های اصلاح‌طلبی” بوده است.
وی همچنین نوشته است که انتظار ندارد “با وجود سختی و پیچیدگی این مسأله” توضیحات وی باعث شود که “همگان… قانع شوند” و اضافه کرده است که “محدودیت ما در اطلاع رسانی فضایی را از هر طرف ایجاد کرده که هم توقعاتی خارج از امکانات و مصلحت مطرح می شود و هم تبیین کامل آسان نیست”.
در روزهای گذشته، صفحات شبکه‌های اجتماعی، مملو از اظهارنظرها پیرامون حضور خاتمی در انتخابات مجلس نهم بود.
خاتمی که پیش از این اعلام کرده بود در انتخابات شرکت نمی‌کند اینک می‌گوید: “تعیین استراتژی عدم معرفی نامزد و ارائه لیست هیچگاه به معنی تحریم انتخابات نبود”.
رییس‌جمهوری در دوران اصلاحات، در روزهای منتهی به انتخابات، در چند جمع خصوصی صراحتا اعلام کرده بود که در انتخابات شرکت نخواهد کرد و به همین دلیل قصد دارد در روز انتخابات تهران را ترک کند.
وی همچنین پیش از این در تشریح شرایط لازم برای شرکت در انتخابات گفته بود: “بنده می‌گویم بیایید فضا را آماده کنید زندانیان آزاد شوند، حصرها برداشته شود، فضا باز شود این مردم ما اینقدر بزرگوار و خوبند، این جوانان ما که اینقدر رنج دیده اند اگر این فضا باز شود و به آینده امیدوار باشند دارای گذشت اند، در این صورت مملکت تضمین و تامین می شود”.
او سپس در آذرماه سال جاری گفته بود که با توجه به فراهم نشدن “شرایط حداقلی” که خود او تعیین کرده بود “نباید در انتخابات شرکت کنیم و شرکت در انتخابات معنا ندارد”.
در روز انتخابات هم برخی روزنامه‌نگاران در صفحات فیس‌بوک خود، پس از دیدار با خاتمی، به نقل از وی نوشته بودند که دلیل حضور وی در دماوند این بوده که “رای ندهد”، اما اخباری از یک “جلسه محرمانه” به وی می‌رسد که در آن عده‌ای تصمیم می‌گیرند که در صورت عدم حضور “ته مانده اصلاح‌طلبان در انتخابات” آن‌ها را بازداشت و زندانی کنند تا “ریشه بخشکد”. خاتمی براساس این خبر به این نتیجه می‌رسد که برای جلوگیری از این “فاجعه” که “اصلاح‌طلبان باقی‌مانده هم وارد زندان نشوند”، در انتخابات شرکت کند. وی اضافه کرده بود که قصد “برخورد جدی” با خود وی نیز وجود داشته است. یکی از روزنامه‌نگاران که به نقل سخنان خاتمی پرداخته، نوشته بود که “تصور آقای خاتمی این بود که این برخورد در حد حصر ایشان است”.
پاسخ خاتمی بعد از آن منتشر شد که سایت کلمه در یادداشتی با اشاره به حضور وی در انتخابات، آن را باعث “شگفتی ناظران” دانسته و نوشته بود که نظرات کاربران خود را در این‌باره، در اختیار خاتمی قرار خواهد داد. ساعاتی پس از انتشار یاداشت کلمه، سایت اختصاصی خاتمی نیز اعلام کرد که وی به زودی، دلایل این تصمیم خود را با مردم در میان خواهد گذاشت.
پس از حضور خاتمی در انتخابات، واکنش‌های شدیدی به تصمیم وی نشان داده شد. اردشیر امیرارجمند، سخنگوی شورای هماهنگی راه سبز امید، در این باره گفت: “راه جنبش سبز و مطالبات آن روشن است؛ آقای خاتمی هم باید خودش پاسخگو باشد و مردم هم درباره پاسخ وی قضاوت خواهند کرد”.
زهرا اشراقی، همسر محمدرضا خاتمی، برادر سیدمحمد خاتمی، رای دادن رییس‌جمهور دوران اصلاحات را “ضربه بسیار سنگین” دانست و محمد نوری‌زاد، نویسنده و کارگردان معترض نیز درباره حضور خاتمی در انتخابات، این‌گونه اظهارنظر کرد: اگر به لحاظ فردی رفته در انتخابات شرکت کرده به خود او مربوط است. منتها ایشان دیگر آقای خاتمی سابق نیست. چون از جمع کنده شده و به‌صورت فرد در این انتخابات شرکت کرده است… فردا آقای خاتمی اجازه نخواهد داشت حرف از جمع بزند و حرف از “ما” بگوید. مثلا بگوید “مردم” یا “بخشی از مردم معترض”.
اینک خاتمی در بخشی از بیانیه خود، نوشته است: “مصالح بزرگ تر کشور و اصلاحات مقدم بر ملاحظات شخصی است و اقتضائات خاص خود را دارد. تعیین استراتژی عدم معرفی نامزد و ارائه لیست هیچگاه به معنی تحریم انتخابات نبود و می بایست این امر را در عمل اثبات کنیم تا با گرفتن هرگونه بهانه ای از بدخواهان روزنه ای برای امکان مفاهمه بیشتر با تکیه بر حقوق و مصلحت مردم و پیشرفت واقعی کشور باز شود.
وی همچنین افزوده است: “من براساس راهبرد اصلاح طلبانه به آشتی ملی و بازگشت به آرمان های اصیل انقلاب و قانون اساسی و ایجاد فضای همدلی و مشارکت همگان دعوت کرده و می کنم و انتظار داشته و دارم که همه با اسیر نماندن در گذشته و با نگاه به آینده روند تازه ای را در کشور آغاز کنند. تأکید اصلاح طلبی بر روندها و اقدام های قانونی و غیر خشونت آمیز به این معنا نیست که اصلاح امور کشور بدون پرداخت هزینه میسر است. اما در هر اقدام سیاسی در نظر گرفتن مصالح و شرایطی که نیروهای فعال در داخل کشور با آن مواجه اند ضرورت دارد”.
ادامه واکنش‌ها به حضور خاتمی در انتخابات
با گذشت چند روز از انتخابات مجلس نهم، بحث چرایی حضور سیدمحمد خاتمی در انتخابات مجلس نهم، هم‌چنان در محافل سیاسی ادامه دارد؛بحث هایی که پس از انتشار بیانیه وی نیز تشدید شده و برخی منتقدان اعلام کرده‌اند از توضیحات وی، قانع نشده‌اند.
با این حال محمدرضا تابش، خواهرزاده وی، که در انتخابات مجلس نهم شرکت کرده واز حوزه انتخابیه اردکان بار دیگر به مجلس راه یافته، درباره حضور خاتمی در انتخابات گفته است: “ آقای خاتمی از آبروی خود مایه گذاشت تا مردم و جریان اصلاح‌طلب کمتر آسیب ببینند”.
محمد موسوی‌خویینی، از اعضای ارشد مجمع روحانیون مبارز، در توضیحی پیرامون حضور خاتمی در انتخابات، آن را “اقدام سنجیده” نامیده و علت اعتراضات را نیز این دانسته که از نظر منتقدان اقدام خاتمی “به معنای نادیده انگاشتن تمام بی‌انصافی‌ها و رفتارهای ظالمانه‌ای” است که “با اصلاح طلبان به ویژه با رهبران آنان پس از انتخابات هشتاد و هشت انجام شده است. معترضان گمان میکنند حضور جناب خاتمی در پای صندوق رأی به فراموشی سپردن حصر و حبس عزیزان آنان و خانوادهای داغدار مصائب چند سال گذشته است”.
وی اما اضافه کرده است: “حضور جناب آقای خاتمی در پای صندوق رأی در دوازدهم اسفند نود هرگز چنین مضمونی در خود ندارد، ایشان با رساترین فریاد اعتراض خود را به جفاها و ستمها وحوادث پس از انتخابات سال 88 اعلام کرده‌اند”.
وی همچنین رای دادن خاتمی را عملی دانسته که “صرفا به عنوان یک شهروند ایرانی” انجام شده است. وی این رفتار خاتمی را “نشان از حد و مرز شناسی در رفتارهای سیاسی” و “دور از افراط و تفریط” دانسته است.
عباس عبدی، عضو سابق حزب مشارکت و از حامیان مهدی کروبی در انتخابات مناقشه‌برانگیز ریاست‌جمهوری در سال 88،اما درباره رای دادن خاتمی این‌گونه اظهارنظر کرده است: “ به لحاظ اخلاقی کار آقای خاتمی مورد سئوال است که انتظاراتی را در جمعی به وجود آورد و بدون هیچ پیش زمینه ای خلاف آنرا اجرا کرد… قضاوت من این است که اقای خاتمی مشی درستی از لحاظ سیاسی انتخاب کرد ولی تا حالا سه چهار بار این اشتباه را کرده است و به نظر من اقای خاتمی باید با مشورت تصمیم بگیرد و نه تحت فشار دوستانش رفتارهایی چون خروج از حاکمیت با دعوا بر او القا شود”.
رسانه‌های اصول‌گرا نیز در روزهای گذشته، نسبت به رای دادن خاتمی واکنش‌های متفاوتی نشان داده‌اند. باشگاه خبرنگاران جوان، در گفت‌وگوهای مختلف با افراد این جریان، به نظرخواهی پیرامون حضور خاتمی در انتخابات پرداخته است.
علی سعیدی، نماینده ولی‌فقیه در سپاه پاسداران، خاتمی را شخصیتی “بی‌اراده در تصمیم گیری‌ها” توصیف کرده و گفته است: “با توجه به شرایط خاص زمان انتخابات تصمیم به حضور در انتخابات را گرفت تکه به نحوی نشان دهد از نظام فاصله نگرفته است تا به این ترتیب بتواند شرایط را برای ورود به مراحل بعدی هموار کند”.
حمیدرضا مقدم‌فر، معاون فرهنگی سپاه پاسداران نیز در این‌باره گفته: “واقعیت حضور خاتمی در انتخابات، رهایی و نجات خود از قید فتنه‌گری بوده است”.
در همین حال سایت الف، متعلق به احمد توکلی، در یادداشتی به انتقاد از برخورد رسانه‌های اصول‌گرا با خاتمی پرداخت و نوشت: “این مطلب روشن است که جناب آقای خاتمی با سستی به سئوالات زیادی در پیشگاه خدا و مردم پاسخ گوید، به ویژه در خصوص حوادث پس از انتخابات ۸۸ و مواضع مبهم و نادرست خود، اما نکته این جاست که اگر کسی در یک بزنگاهی تصمیم بجایی گرفت، چرا ما باید دوباره او را با رفتار خود به آغوش دشمنان بازگردانده و پیوسته دایره وابستگان به انقلاب را تنگ‌تر کنیم؟”
روزنامه کیهان نیز، که مدیرمسوول آن توسط ولی‌فقیه انتخاب می‌شود، با اشاره به اینکه رای دادن خاتمی “اولین گام برای بازگشت” به جمهوری اسلامی با وجود “بدهی‌های فراوان به مردم و نظام” است، نوشته: “قدرت نمایی های پی درپی جمهوری اسلامی ایران و حضور حماسی و ده ها میلیونی مردم در این قدرت نمایی ها که حماسه های 22 بهمن و 12 اسفند امسال تازه ترین آنهاست، به خاتمی فهمانده است که طی چند سال گذشته، آب در هاون کوبیده و تمامی سرمایه ای را که در بستر نظام اسلامی اندوخته بود به پای دشمنان نظام ریخته و از دست داده است و از سوی دیگر در داخل کشور نیز تا آنجا افول کرده است که حتی نزدیکترین یارانش نیز به فراخوان وی برای تحریم انتخابات کمترین توجهی نمی کنند. بنابراین شرکت خاتمی در انتخاباتی که خود آن را تحریم! کرده بود از یکسو نشانه غیرقابل تردیدی از آن است که وی به بن بست رسیده و از سوی دیگر حکایت از آن دارد که خاتمی رسیدن به این بن بست را باور کرده و در پی یافتن راه خروج از آن است”.
