امید معماریان
شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل هم اکنون برای ایراد یک مجموعه سخنرانی در ایالات متحده به سر می برد. عبادی که از جمله سرشناس ترین منتقدان وضعیت حقوق بشر درایران است، همواره مخالفت خود را با هرگونه دخالت نظامی در این کشور بیان کرده است. وی در گفتگو با روز، با تاکید بر مواضع ضدجنگ خود، نسبت به این که تهدید نظامی آمریکا علیه ایران افزایش پیدا کرده است ابراز نگرانی می کند.
موضوع وهدف سفراخیرتان به آمریکا چیست و چه برنامه هایی را دنبال می کنید؟ هدف ازسفرمن به آمریکا ایراد یک مجموعه سخنرانی دردانشگاه های مختلف آمریکا بوده است. مسایل مختلفی ازقبیل ریشه یابی بحران خاورمیانه، صلح درخاورمیانه، بررسی وضعیت زنان مسلمان و وضعیت حقوق بشر در ایران امروز، موضوع سخنرانی های من بوده است.
شما به صورت مداوم به انتقاد از موضوع حمله نظامی آمریکا به ایران پرداخته اید واز طرفی خودتان یکی از منتقدان سرسخت دولت جمهوری اسلامی در زمینه نقض حقوق بشرهستید. برخی محافظه کاران می گویند این دو موضوع با هم در تناقض هستند چرا که چنین انتقاداتی ممکن است بهانه به دست جنگ طلبان بدهد تا از آن برای حمله نظامی به ایران استفاده کنند. نظر شما چیست؟ باید بگویم من درتمام سخنرانی هایی که در خصوص نقض حقوق بشر در ایران داشته ام بلافاصله تاکیدی را اضافه کرده ام مبنی بر این که علیرغم همه انتقادات وارده به حکومت جمهوری اسلامی به خاطر نقض حقوق بشر، بهبود وضعیت موجود وظیفه ای است به عهده یکایک ایرانیان وارتباطی به سربازان خارجی ندارد. مردم ایران با حمله نظامی به ایران و حتی تهدید به حمله نظامی به ایران مخالف هستند. زیرا این وضعیت باعث می شود که حقوق بشر ودموکراسی درایران بیش ازپیش تضعیف شود. هر حکومتی که خود را درمعرض خطر ببیند سعی می کند بر میزان کنترل فضای داخلی افزوده واز آزادی های فردی بکاهد. بنابراین همان گونه که حمله نظامی به ایران درزمان صدام حسین باعث افزایش نقض حقوق بشر و دستگیری ها و تیرباران های افراد سیاسی شد، به همین نسبت هرگونه حمله نظامی به ایران در آینده نیز وضعیت آزادی خواهان را بیشتر به خطر خواهد انداخت. وقتی جنگی صورت بگیرد، موضوعاتی از قبیل حق آزادی بیان وحق تحصیل وحق آزادی مذهب تحت الشعاع سیاست های امنیتی و حفظ حیات قرارخواهند گرفت.
آیا فکر می کنید نسبت به گذشته احتمال حمله نظامی به ایران افزایش پیدا کرده است؟ بله. متاسفانه مدتی است لحن مقامات دو کشور شدیدتر شده است. شاهد بودید که یکی از داوطلبین ریاست جمهوری آمریکا یعنی هیلاری کلینتون حتی تهدید کرد درصورتی که خطری متوجه اسراییل شود ایران را منهدم خواهد کرد. کاندیدای دیگر یعنی جان مک کین نیز موضع شدید خود رادر این زمینه مشخص کرده و حتی در جلسه ای بخشی از آهنگ “ایران را بمباران کنید” را زمزمه کرده است. این قبیل شواهد، نشان از بهبود شرایط ندارد.
وقتی با دانشگاهیان آمریکا صحبت می کنید چه موضوعاتی بیشتر مورد سوال آنهاست؟ آنچه مورد بحث قرارمی گیرد درحوزه تخصص من است، یعنی موضوع حقوق بشر. طبیعی است که آنها علاقه مند هستند ببینند وضعیت حقوق بشر در ایران چگونه است و ازهمه مهمتر جامعه مدنی درایران تا چه حد قوت دارد و واکنش آن به نقض حقوق بشر چیست و آیا فشارجامعه مدنی می تواند وضعیت موجود را بهبود بخشد یا نه. به علاوه معمولا از من سوال می کنند آیا با اظهارات آقای احمدی نژاد درمورد هولوکاست ویا محو اسراییل موافق هستم؟ من هم به صورت کلی پاسخ می دهم که من هنگام انتخابات به آقای احمدی نژاد رای ندادم و طبیعتا همسو با ایشان ازلحاظ فکری نیستم.
فکر می کنید اظهارات آقای احمدی نژاد، چنانکه بعضا در رسانه های غرب عنوان می شود بازتابی از اختلافات تاریخی مسلمانان و یهودیان است؟ باید بگویم دین اسلام و دین یهود بیشتر از هر دو دین دیگری نزدیک هستند. یهودیان و مسلمانان سالها همزیستی مسالمت آمیز وروابط دوستانه داشته اند. اختلافی که بین آنها پیش آمد بعد از جنگ جهانی دوم بود. بنابراین اختلاف برسر مذهب نیست و سیاسی است، چرا که دو مذهب، به طور سنتی اشتراکات فراوانی با یکدیگر دارند؛ ازجمله درمسایل مربوط به زن وخانواده (گذشته از آنکه نسبت به این موارد چه نظری داشته باشیم). مثلا در دین یهود هم میزان ارث زن بسیار کمتر از ارث مرد است. یا اینکه در دین اسلام ما موضوعی به نام سه طلاقه داریم - به این معنا که مرد سه بار بگوید همسرم را طلاق دادم- که این با یکی ازمقررات مذهبی یهودیان به نام ”گت” شباهت زیادی دارد. همچنین، طلاق شرعی دردین یهود به این صورت است که مرد باید در یک بلندی بایستد -یعنی حتی از جهت موقعیت فیزیکی برزن برتری داشته باشد - وسه بار به زن بگوید از منزل من برو بیرون و زن بدون اینکه پشت سرش را نگاه کند باید از خانه خارج شود. و یا اینکه همان گونه که شرایط خاصی برای ذبح در دین اسلام وجود دارد، شرایطی نیز برای ذبح در دین یهود وجود دارد، درحالی که چنین شرایطی در دین مسیحیت وجود ندارد…
فکرمی کنید در یک سال باقی مانده به انتخابات ریاست جمهوری ایران وضعیت برای فعالان حقوق بشر وسیاسی بازتر بشود یا ممکن است با توجه به فضای به وجود آمده بعد ازانتخابات مجلس هشتم، فشار روی نیروهای جامعه مدنی باز هم افزایش پیدا کند؟ من امیدوارم که حکومت ایران با عقلانیت این نکته را دریابد که تقویت جامعه مدنی باعث می شود که فاصله بین مردم و حکومت کمتر شود و در شرایط بحرانی مردم بتوانند پشت سرحکومت قرارگرفته واز کشور خود دفاع کنند. درشرایطی که کشوری در بیم حمله به سرمی برد حکومت باید فاصله خود را تا آنجاکه می تواند با مردم کمتر کند.