اسکات شین
واشنگتن - ماهیت سپاه قدس، که عملیات خارج از کشور سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را انجام می دهد، مثل بسیاری از مطالب مرتبط با دولت ایران، همچنان، حتی برای اشخاصی که از نزدیک آن را بررسی کرده اند، در پرده ابهام باقی مانده است.
سپاه قدس توسط سازمان اطلاعات آمریکا تحت بررسی موشکافانه است چرا که این سپاه مشکوک به تامین مواد منفجره پیچیده برای شبه نظامیان عراق است. در میان دستگیر شدگان اخیر در عراق، تعدادی ایرانی وجود دارند که توسط ارتش آمریکا به عنوان عوامل قدس شناسایی شده اند، از جمله انها یک دیپلمات ایرانی است که گفته می شود مرد شماره 2 سپاه قدس به شمار می آید.
این مساله که افراد سپاه قدس چه کرده اند و چگونه از رهبری ایران دستور می گیرند، با توجه به گسیل نیروهای بیشتر آمریکا به منطقه، از فوریت بیشتری برخوردار شده است.
رابرت گیتز، وزیر دفاع آمریکا گفت: “ما می دانیم که سپاه قدس در عراق درگیر است و می دانیم که این نیرو یک گروه شبه نظامی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. لذا چنین فرض می کنیم که آن ها از فرماندهی سپاه پاسداران دستور می گیرند. حال رهبران سیاسی تا چه حد از موضوع اطلاع دارند را نمی دانیم.”
متخصصین مستقل گفتند که کاملا منطقی است که ایران، به دنبال سقوط صدام حسین در سال 2003، تعداد زیادی از عوامل خود را در عراق مستقر کرده باشد. بسیار ی از روحانیون شیعه و رهبران سیاسی و نظامی عراق رابطه نزدیکی با ایران دارند و بسیاری در زمان حکومت صدام و حزب بعث در ایران پناهده بوده اند.
نقش قبلی سپاه قدس به عنوان بازوی انقلاب اسلامی در خارج از کشور، که وظایف متعدد نظامی، اطلاعاتی، و آموزشی را بر عهده دارد، در سایر درگیری ها نیز در لبنان و بوسنی گزارش شده بود. اسم آن نیز، که در واقع واژه عربی بیت المقدس است، بیان کننده خواست ایران به بیرون راندن اسرائیل از سرزمین های اشغالی فلسطینی است.
عباس میلانی، رئیس بخش مطالعات ایرانی در دانشگاه استانفور، گفت: “سپاه قدس دستچین شده نخبگان ارتش ایدئولوژیک است.”
این سپاه به عنوان بخشی از سپاه پاسداران مستقیما از رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای و نه از ریاست جمهوری، دستور می گیرد، هر چند محمود احمدی نژاد شخصا روابط نزدیکی با تعدادی از سران سپاه دارد.
لیکن سپاه قدس که در داخل ایران کاملا محرمانه تلقی می شود، مورد بررسی بسیاری از محققین در ایالات متحده قرار گرفته است که تعداد افراد آن را بین 3000 تا 50000 نفر تخمین می زنند. آقای میلانی گفت تعداد واقعی، نیرو و بودجه کل سپاه پاسداران نیز محرمانه بوده و حتی از مجلس نیز پنهان نگاه داشته می شود.
حتی برخی تردید دارند که این سپاه اساسا به عنوان نیرویی مستقل از سپاه پاسداران وجود داشته باشد.
ولی نصر، که ایران و اسلام سیاسی را مطالعه می کند گفت: “حتی ممکن است هر عضو سپاه پاسداران که نقش اطلاعاتی دارد قدس نامیده شود.”
حال چه این سپاه مستقل باشد یا نباشد ، واضح است که اعضای سپاه پاسداران نقش اطلاعاتی مهمی در تجهیز شبه نظامیان لبنان در سال 1980 و آموزش گروه حزب الله لبنان ایفا کرده اند؛ در افغانستان نیز در دوره جنگ علیه شوروی در سال 1980 همین نقش را بر عهده داشتند؛ در یوگسلاوی سابق نیز همین گروه از مسلمانان هرزگوین بر علیه نیروهای صرب دفاع وحمایت می کردند. این مورد در سایر مناطق مساله دار دنیا نیز اتفاق افتاده است.
سپاه همچنین به حمایت از تروریست ها در خارج از ایران متهم شده است بخصوص در حمایت از بمب گذاری 1996 در برج های الخبر در عربستان سعودی که منجر به کشته شدن 19 آمریکایی شد. در ماه دسامبر یک قاضی فدرال حکم داد که دولت ایران مسئول بمب گذاری های الخبر است و می باید به بازماندگان این رویداد 253 میلیون دلار پرداخت کند.
سپاه پاسداران که بعد از انقلاب 1979 و به منظور جایگزینی برای ارتش سلطنتی و با گرد آوردن افراد معتقد و انقلابی، به و جود آمد و نیروی آن بین 125000 تا 300000 نفر برآورد می شود، هر چه بیشتر به سمت یک ارتش متداول تمایل پیدا کرده است. این نیرو به سمت کارهای انتفاعی در داخل و خارج از ایران کشیده شده است. ولی علی رغم این مطلب این سپاه تحت پوشش سپاه قدس به صورت علنی یا مخفیانه به عملیات در خارج از ایران ادامه داده است.
اقدامات سپاه قدس لزوما توسط آیت الله خامنه ای فرماندهی نمی شود و شاید حتی رهبری از تمام عملیات آن نیز اطلاع نداشته باشد. این اظهارات را هوشنگ امیر احمدی، رئیس مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه راتگردز بیان داشت. وی افزود: “حکومت ایران مجوعه ای از مراکز متعدد و شناورقدرت است که دارای مرز های مبهمی از حیث محدوده اقتدارو اختیارات است.”
وی همچنین گفت که رهبری ایران نمی تواند از مسئولیت خود در این زمینه چشم پوشی کند و این درست مثل این است که :” دولت بوش بگوید ما یک سازمان سیا داریم ولی این سازمان تحت گنترل ما نیست.”
هر چند اتهامات آمریکا در مورد سپاه قدس در هفته های اخیر توجه محافل خبری را جلب کرده است، ولی این امر تازگی ندارد چرا که طی سال گذشته مقامات پنتاگون بارها بطور علنی در مورد دخالت ایران در عراق سخن گفته اند.
اخیرا نیز دولت بوش مدارک و شواهد متعددی از دخالت ایران در عراق را به نمایش گذارد. ولی به هر حال، ماهیت ناقص اطلاعات سازمان های اطلاعاتی آمریکا در مورد ایران، مانع از هر گونه نتیجه گیری قاطع در این زمینه است. پاتریک کلاوسون، متخصص مسائل ایران در موسسه سیاست ها خاور نزدیک، در این باره می گوید: “ من فکر می کنم ما درک دقیقی از نحوه کارکرد رژیم ایران نداریم.”
منبع: نیویورک تایمز، 17 فوریه