سخنرانی نویسان رئیس جمهور آمریکا تا امروز قاعدتا باید پیش نویس پیام نوروزی باراک اوباما خطاب به ایرانیان را تهیه کرده باشند، اما مقام های کاخ سفید هنوز فرصت دارند تا این پیام را نهایی و اصلاحاتی در آن اعمال کنند تا گلایه های دست کم بخشی از- روزنامه نگاران ایران را کنار بگذارند یا تخفیف دهند.
اوباما در واقع میراث دار این شکایت از روسای جمهور پیشین آمریکا است، هرچند که خود نیز در پنج سالی که در دفتر ریاست نشسته ـ- به ویژه در ماه های اخیر که همتای ایرانی اش تغییر یافته و درصدد بهبود روابط واشنگتن و تهران بوده -ـ نتوانسته است گامی اساسی و اثر گذار در جهت کاستن از دیوار بلند بی اعتمادی میان دو کشور بردارد و از میزان گلایه ها بکاهد.
پیام رئیس جمهور آمریکا به طور معمول کوتاه است و بدون حاشیه. از این رو در این نوشته تلاش می شود موضوع گلایه نیز خلاصه باشد و بدون شاخ و برگ. در دل گلایه هایی که در خصوص اعمال و تمدید تحریم های اقتصادی ایران وجود داشته و دارد باید موضوع سختگیری در خصوص دادن ویزا به شهروندان ایرانی طالب سفر به آمریکا برای دیدار بستگان یا دوستان و حتی گردشگران را افزود.
در این میان این پرسش کلیدی به ویژه از جانب محافظه کاران ایران به صورت مکرر مطرح شده است که چرا روسای جمهور آمریکا از مصاحبه ی اختصاصی با روزنامه نگاران ایرانی می ترسند و همچون همتایان ایرانی خود حاضر نیستند به گفت و گوی فردی یا جمعی با خبرنگاران رسانه های مکتوب، صوتی و تصویری کشور مقابل بنشینند؟
حتی در برهه ای که فضای روابط کشور در پی انتخاب سید محمد خاتمی در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون رو به گرمی نهاد و یخ های دیرینه شروع به آب شدن کرد و در دو کشور تا حدودی به روی شهروندان دیگری گشوده شد و و تسهیلاتی فراهم آمد، از جمله در رفت و آمد روزنامه نگاران ایرانی و آمریکایی تحولی حاصل گشت، باز سیاست گریز از مصاحبه ی اختصاصی کاخ سفیدنشینان همچنان ثابت و استوار باقی ماند و گلایه ها پابرجا.
اکنون زمان چرخش است و شکل دادن یک نقطه ی عطف. باراک اوباما دوره ی چهار ساله ی دوم ریاست جمهوری آمریکا را می گذراند و دغدغه ی پیروز شدن در انتخابات بعدی را ندارد. به طور معمول دست ساکنان کاخ سفید در این مقطع باز تر است و آن ها می توانند کارهای اثرگذارترو پرخطرتر، اما تاریخ سازتری را انجام دهند. چه فرصتی از این بهتر که رئیس جمهور آمریکا از فرصت استفاده کند و از میزان گلایه های روزنامه نگاران ایرانی بکاهد یا آن ها را به صورت کامل کنار بگذارد. البته باید اعتراف کرد که فشار جریان های تمامیت خواه که بر خلاف اکثر مردم ایران از بهبود روابط دو کشور چندان خرسند نیستند و نمی خواهند شعار “مرگ بر آمریکا” و سیاست “گام برداشتن بر پرچم شیطان بزرگ” را کنار بگذارند در بخشی از این فضا سازی بی تاثیر نیست.
اما با تمام این سنگ اندازی ها و چوب لای چرخ دولت گذاردن ها از سوی جریان های تندرو ایران و آمریکا گمان می کنم راه برای دست زدن به چنین اقدامی هموار شده است و امکان طرح موضوع فراهم. رئیس جمهور آمریکا به راحتی می تواند پا پیش نهد و در پیام نوروزی خود اعلام کند که آماده است با یک گروه از روزنامه نگاران ایرانی مقیم در آمریکا یا دیگر نقاط جهان نشستی خبری داشته باشد و به عنوان مثال در یک صبحانه ی کاری دو طرف راحت و بی رودربایستی از همه چیز و همه جا سخن بگویند، از جمله گلایه های تاریخی را مطرح کنند و افق های روشن آینده را بگشایند، البته در جهت بهبود روابط واشنگتن و تهران.
یک عبارت کوتاه در پیام نوروزی می تواند فتح باب این اقدام اثر گذار باشد. واقعیت این است که روزنامه نگاران آمریکایی به جز دوره هایی خاص یا بازه های مشخص هیچگاه برای سفر به ایران همانند همکاران مطبوعاتی ایرانی خود با ممنوعیت و محدودیت سفر مواجه نبوده اند. به خاطر دارم حتی در مقطعی که در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) فعالیت می کردم و مسئولیت داشتم و حتی در وزارت ارشاد، پیشنهاد مشخص ایران این بود که در یک اقدام متقابل به ازای دادن مجوز به خبرگزاری آسوشیتدپرس برای داشتن دفتر رسمی در ایران، اجازه ی گشایش دفتر رسمی به خبرگزاری جمهوری اسلامی در واشنگتن یا نیویورک نیزاعطا شود، اما همواره این طرف آمریکایی بود که مانع این اقدام فرهنگی می شد و حتی سختگیری های بی موردی نیز در مورد روزنامه نگاران مستقر در سازمان ملل اعمال می کرد.
به نظر می رسد اکنون عمر آن دوران به سر آمده است. حال در جهت بهبود روابط سیاسی- فرهنگی ایران و آمریکا، کاخ سفید می تواند مقدمات صدور ویزا را برای جمعی از روزنامه نگاران ایرانی -همانند دوران ریاست جمهوری کلینتون- فراهم کند و در خلال همین سفر این امکان را نیز مهیا سازد که دریافت ویزا موکول به انجام سفر به یک کشور ثالث نباشد و از راه اینترنت در داخل ایران صورت گیرد؛روشی که روز به روز بیشتر در جهان رایج می شود.
این کار مقدماتی خود می تواند یک نمونه ی آزمایشی باشد و راه را برای تغییر صدور ویزا جهت دیگر شهروندان ایرانی فراهم کند که سفر به آمریکا برای آن ها در حال حاضر مستلزم صرف وقت بیشتر و هزینه های گزاف تر است که بخشی از آن می تواند در داخل خاک آمریکا به صورت بهینه و مفید انجام شود.
اما این گام های اولیه از نظر من نیاز به کاری تکمیلی دارد و آن بازگشایی خط پرواز مستقیم بین تهران - نیویورک و برعکس در آینده ی نزدیک است که باز از نظر صرف وقت و انجام هزینه به نفع شهروندان دو کشور خواهد بود و باب سفرهای سیاحتی و توریستی را نیز خواهد گشود.
گمان می کنم که دست اندرکاران نوشتن پیام نوروزی رئیس جمهور آمریکا هنوز فرصت لازم برای افزودن یک پاراگراف ویژه را داشته باشند. اطمینان دارم که اگر کوتاهی کنند، بارک اوباما با هوش و فراست سیاسی که دارد نقص و کاستی این پیام را شخصا در اولین نوروز ریاست جمهوری حسن روحانی رفع خواهد کرد.