رییس‌جمهوری اسلامی ایران در نخستین اظهارنظرش در خصوص مساله حجاب و دخالت نیروهای انتظامی در پوشش شهروندان ایرانی بر اهمیت مقوله عفاف و حجاب در جامعه اسلامی تاکید کرده و از همه مردم “اخلاق‌مدار” و به ویژه جوانان” رشید” و “فهیم” کشور خواسته با رعایت این دستور دینی، هنجارهای مورد قبول اکثریت جامعه را محترم بشمارند.
حسن روحانی که پیش از این و در زمان کاندیداتوری گفته بود نمی‌شود با نیروی پلیس مشکلات فرهنگی را حل کرد و وعده داده بود کاری می کنم دختران احساس امنیت کنند، در جلسه هیات دولت روز چهارشنبه ۲۷ شهریور از نیروی انتظامی خواسته است: “در برخورد با این موضوع، اجرای قانون را با رویکرد اخلاقی و با رعایت کرامت انسانی و به دور از هر گونه افراط و تفریط پیگیری کنند.” او به وزیر کشور نیز مأموریت داده تا موضوع را در شورای اجتماعی کشور مطرح نماید.
حسن روحانی همچنین به کمیسیون فرهنگی هیأت دولت دستور داده تا موضوع اخلاقی، اجتماعی عفاف و حجاب را بررسی و نتیجه را به هیأت وزیران و شورای عالی انقلاب فرهنگی ارایه کند.
از وعده‌های انتخاباتی تا تشدید برخوردها
کنار گذاشتن گشت‌های ارشاد در سال‌های اخیر به یکی از خواسته‌های بسیاری از شهروندان به ویژه زنان ایرانی بدل شده است. برخی کاندیداهای انتخابات دوره یازدهم ریاست جمهوری نیز با علم به این موضوع، تلویحا یا صراحتا مخالفت خود را با دخالت نیروهای انتظامی در مساله حجاب و برخوردهای خشن اعلام کرده بودند. حسن روحانی هم در یکی از سخنرانی‌هایش گفته بود: “نخواهم گذاشت ماموری بی نام و نشان از کسی سئوال کند. دختران جامعه خود حافظ حجاب و عفاف هستند.”
اما بر خلاف انتظارها، گشت‌های ارشاد پس از یک دوره حضور کمرنگ در زمان برگزاری انتخابات، و سپس برگزیده شدن حسن روحانی، با حضوری پرتعدادتر و برخوردی خشن به خیابان‌ها و مراکزعمومی بازگشتند؛ برخوردهایی که البته به مشاهدات شاهدان عینی محدود نشد و به خبرگزاری‌های رسمی هم راه یافت. خبرگزاری ایسنا با تایید تشدید برخوردها نوشت: “حضور نیروهای پلیس پایتخت در این مدت در میادین و اطراف مراکز بزرگ خرید به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. اخبار دریافتی در عین حال از حضور پررنگ ماموران گشت ارشاد در مناطق تفرجی و تفریحی پایتخت همچون فرحزاد، دربند، درکه، لواسان و حتی توچال و برخورد با بدپوششان حکایت دارد.”
این در حالی بود که اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی کل کشور، دوشنبه ۲۳ اردیبهشت سال جاری، با اشاره به وعده برخی از نامزدهای انتخابات در مورد جمع کردن گشت ارشاد گفته بود اگر “ما را از این نوع برخورد با مردم معاف کنند تشکر هم می‌کنیم.”
او گفته بود: “گشت ارشاد برای ما هم مطلوب نیست و ما از دستگاه‌هایی که بتوانند این مسئولیت را از لحاظ فرهنگی برعهده بگیرند و ما را از این نوع برخورد با مردم معاف کنند تشکر هم می‌کنیم، اما کاندیداها باید بدانند که این مسئله مخالف‌ها و موافق‌هایی دارد.”
تندروها؛ حامیان اصلی گشت‌های ارشاد
بسیاری معتقدند اجرای “طرح امنیت اخلاقی” و به تبع آن حضور “گشت‌های ارشاد” تنها به دولت و رئیس جمهور مرتبط نمی‌شود و چهره‌ها و نیروهای تندرو با جدیت از حضور گشت‌های ارشاد حمایت می‌کنند. چنانچه پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور، رسانه های اصولگرا و وابسته به جریانات تندرو به جوسازی رسانه‌ای مبنی بر بازگشت “بدحجابی” در شهرهای ایران پرداختند و مدعی شدند پلیس و گشت‌های ارشاد کوتاهی می‌کنند. پس از آن نوبت به انتشار اخبار مربوط به ضرب شتم آمران به معروف و ناهیان منکر توسط مردم و همراه کردن بخش گسترده‌تری از اصولگرایان با خود بود.
پس از آن بود که فرمانده نیروی انتظامی در جواب منقدین به صراحت گفت بدحجابی بیشتر نشده اما وبلاگ‌ها و رسانه‌های اصولگرا به سرعت وارد میدان شدند و از ترویج “بی‌حیایی” “بی‌عفتی” توسط دختران “ساپورت” پوش خبر دادند و خواستار برخورد با آنچه “بی عفتی” می‌دانستند، شدند.
عده‌ای از مسئولان هم با حمایت از این موج تندرو به اظهار نظر پرداختند. سید مرتضی حسینی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در همین خصوص گفت: “افراد در خانه شخصی خود هر کثافت کاری که می‌خواهند انجام دهند اما حق ندارند این کار را به جامعه بیاورند.”
به اعتقاد او “اگر فعالیت آن[گشت های ارشاد] متوقف شود خانم‌ها در بالای شهر کم کم روسری‌ها را بر می‌دارند و کارهای دیگر هم می‌کنند.”
مفید کیایی‌نژاد عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی هم در گفت‌وگو با “روز” تاکید کرد که اگرچه فرهنگ‌سازی هم لازم است، اما برخورد انتظامی هم باید وجود داشته باشد: “نظام، نظلام اسلامی است و باید مسائل اسلامی رعایت بشود. خدا شاهد است من در خیابان‌ها قدم می‌زنم این وضع حجاب را می‌بینم… این دیگر بدحجابی نیست، بی حجابی است. واقعا دلم آتش می‌گیرد که چرا وضع به این شکل است. ضمن اینکه باید کار فرهنگی انجام شود،برخوردهایی هم باید صورت بگیرد. باید با مظاهر بدحجابی برخورد شود، نباید این مسائل را رها کرد.”
در راستای همین حساسیت ها، محمدرضا مقدسی٬ جانشین اجرایی ستاد امر به معروف و نهی از منکر، چندی پیش از اجرای “تذکر لسانی” در ۲۰۰ شهر کشور خبر داد.
او هدف از اجرای این طرح را ترویج امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اعلام کرده بود. به گفته فرماندار یکی از شهرهایی که این طرح در آن اجرا خواهد شد “آمرین به معروف و ناهیان از منکر آموزش دیدگان منتخب ادارات، اصناف و هیات‌های مذهبی هستند.” همچنین برای بسیاری از مسئولین امر به معروف و نهی از منکر سپاه کارگاه‌های آموزشی ـ توجیهی در خصوص “تذکر لسانی” تشکیل شده است.
پایانی بر گشت‌های ارشاد؟
ارمغان حضور گشت‌های ارشاد در خیابان‌ها و در قالب طرح “ارتقای امنیت اجتماعی”، احساس ناامنی به ویژه برای زنان، در رفت‌و آمدهای شهری بوده است. بسیاری از حقوقدانان و فعالان حقوق زن بارها نسبت به این برخوردها هشدار داده و آن را نقض حریم شهروندی خوانده‌اند. ضمن اینکه مشخص نبودن مصادیق “بی‌حجابی” دست ماموران را برای برخوردهای سلیقه‌ای و تضییع بیشتر حقوق شهروندان باز گذاشته است. حسن روحانی در زمان اعلام کاندیداتوری وعده تدوین منشور حقوق شهروندی را داده و گفته بود در این منشور تمام مردم احساس برابری خواهند کرد. حالا بیش از هر زمانی شهروندان و زنانی که به امید احقاق حقوق از دست رفته‌شان به حسن روحانی رای دادند منتظر واکنش او و خاتمه یافتن نقض آشکار حریمشان هستند.
