کریستیان ماکاریان
جامعه بین المللی در برابر این همه بن بست، به ویژه در خاورمیانه، به واقع به یک توافق نیاز داشت. بی شک انجام چنین توافقی با ایران، کشوری که از سال ها قبل اختلافات جدی ای با سران آن به وجود آمده، جای بسی خشنودی است. ابتدا باید یک سوءتفاهم را برطرف کنیم: هنوز هیچ چیز ازاساس حل و فصل نشده و تنها یک توافق موقت برقرار گشته تا مطمئن شوند که آیا واقعاً می توان به حکومتی که دستیابی به فن آوری هسته ای را هدف اصلی خود قرار داده اعتماد کرد یا خیر.
پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل و آلمان به “معامله” پیچیده ای دست پیدا کردند که سه نکته کلیدی در آن نهفته است: ایران باید غنی سازی اورانیوم بیش از ۵ درصد را متوقف سازد؛ متعهد شود که ذخیره اورانیوم غنی شده ۲۰ درصدی خود را رقیق کند؛ و روند ساخت سانتریفوژهای جدید را به حال تعلیق درآورد.
این تعهدات مستلزم نظارت های سرزده است که به عنوان یکی از اقدامات قطعی و غیرقابل اغماض این توافق به حساب می آید. ازسوی دیگر، موردی که به ویژه به شدت ازسوی فرانسه منع گردید، راه اندازی رآکتور اراک و تولید سوخت مورد نیاز برای این مرکز بود که به تولید پلوتونیوم اختصاص دارد. در ازای این ممنوعیت، تحریم های بین المللی اعمال شده علیه تهران براساس یک برنامه ریزی زمانی “محدود، موقت، و هدفمند که حتی ممکن است ملغی شود” کاهش خواهند یافت.
تحول در تاکتیک تهران
بدین ترتیب، این “توافقی بر پایه عمل” است. در این توافق تحولات استراتژیک بزرگی پیشنهاد شده. می توان به حکومت آیت الله ها اطمینان کرد و این تحول را یک پیروزی منحصر به فرد تلقی نمود: رشد اقتصادی این کشور نزدیک به صفر است [۴۰ درصد تورم که بیش از ۶۰ درصد آن به مواد غذایی و مایحتاج اولیه مربوط می شود]، واحد پولی درحال سقوط است و صادرات به صورت قطره ای انجام می شود. درواقع در چنین شرایطی که به ورشکستگی منجر خواهد شد، رییس جمهور حسن روحانی، با پشتیبانی و همراهی آیت الله خامنه ای، با عجله تصمیم گرفته به یک توافق دست یابد.
این همان هدف اولیه مذاکرات است که باراک اوباما را برآن داشته تا پس از یک سری شکست و تجدیدنظر به آن دست یازد [ناکامی در عراق، رد مداخله در سوریه، اشتباه در ارزیابی شرایط مصر،…]. بی شک در خط مشی سیاسی تهران یک تحول عظیم به وجود آمده [تا همین چند هفته پیش کسی حتی فکر آن را نمی کرد] و برای آمریکا غیرقابل تصور بود که چنین فرصتی را ازدست بدهد. به نتیجه نرسیدن مجدد مذاکرات در ژنو می توانست مواضع “تندروها”ی حاکمیت جمهوری اسلامی را تقویت کند؛ آنها در زمان احمدی نژاد بارها نشان داده اند که توان شان در ایجاد معضل و دردسر تا چه حد بالاست.
دومین انتظار به شکل سؤال مطرح می شود: در رابطه با مسأله سوریه، آیا ایران به مانند گذشته به حمایت خود از بشاراسد ادامه خواهد داد یا از این حمایت منصرف خواهد شد؟ در این رابطه نیز، ماه های آینده به ما نشان خواهند داد که تا چه حد می توان به دولت روحانی اطمینان کرد.
خشم و نگرانی پس از توافق
مذاکرات و توافق ژنو درخصوص برنامه هسته ای ایران به صورت زنجیروار واکنش هایی را در کل خاورمیانه به راه انداخته و این مسأله تا حدودی خواسته دولت اوباما نیز بوده است. جدا از خشم اسراییل، که معتقد است ایران توانسته تمامی دستاوردهای اتمی خود را حفظ کند، عصبانیت عربستان سعودی قابل کنترل نیست. درواقع ریاض به طور مستقیم خود را مورد تهدید جاه طلبی های لجام گسیخته ایران می بیند.
این درحالی است که ایالات متحده ازاین پس به این نتیجه رسیده که نیات بدخواهانه پادشاهی وهابی در تشدید نزاع میان شیعه و سنی می تواند تأثیرات بسیار ویرانگری در کل منطقه برجای گذارد. سعودی ها در لبنان از تمامی اهرم های دولتی استفاده می کنند تا صرفاً به مخالفت با حزب الله، به عنوان متحد ایران، برخاسته باشند. ریاض در سوریه، منطق را به کلی ازدست داده و به قیمت کشتار نامحدود، تصمیم گرفته که جنگ سنی ها را علیه اسد پیش ببرد و با این اقدام خود تولدی مجدد را برای القاعده به ارمغان آورد.
منبع: اکسپرس، ۲۶ نوامبر
