صادق زیبا کلام با اشاره به اظهارات اخیر رییس جمهوری روسیه مبنی براینکه “اگر پیشرفتی در مذاکرات هسته ای صورت نگیرد تحریم امکان پذیر است” گفت که تحریم های جدید هزینه سنگینی را دربخش های مختلف ایجاد خواهند کرد، اگر چه مسوولین به آن بهایی ندهند. این استاد دانشگاه تهران در گفت وگو با روز مشکل اصلی پرونده هسته ای را شبیه شدن آن با مساله جنگ دانست که کسی درمورد آن نمی تواند درداخل کشور صحبت کند، درحالی که هزینه های آن بسیار بیشتر از منافع ودستاوردهای آن است. این گفت و گو در پی می آید.
با توجه به عدم موافقت دولت ایران با پیشنهادغرب در خصوص انتقال کیک زرد به خارج و تهیه سوخت در کشورسوم و چشم انداز تاریکی که در ادامه مسیر وجود دارد، شما سرانجام مذاکرات ایران با کشورهای ۱+۵ را چگونه ارزیابی می کنید؟
تا وقتی که ما نگاه ارزشی وایدئولوژیک به مساله هسته ای داریم به هیچ پیشرفتی در این پرونده نخواهیم رسید. چون برای ما پرونده هسته ای بیش از آنکه خود مساله هسته ای باشد مساله ای ایدئولوژیک است. بخشی از مسوولین ما نگاهشان به مساله هسته ای به عنوان یک نبرد و جبهه ای برای رویارویی با غرب است؛ یعنی موضوع گیری و برخورد با غرب، شورای امنیت وکشورهای ۱+۵. مادامی که این نگاه بر پرونده هسته ای حاکم باشد یعنی به جای اینکه ببینیم چه چیزی به خیر وسود منافع ملی ماست نگاهمان این است که ما چه جوری مساله هسته ای را به عنوان ابرازی برای رویارویی با غرب ببینیم. به همین جهت ما بهای بسیارسنگینی را برای فعالیت های هسته ای مان می دهیم؛ درحالی که نیازی نبود که اینقدر بها بپردازیم. اگر دستاوردهای مساله هسته ای را در کفه ترازو بگذاریم و در کفه دیگر ترازو بهایی را که از منافع ملی مان برای این موضوع هزینه می کنیم بسنجیم، می بینیم که بسیار متضرر هستیم. حتی درصورتی که ما بتوانیم چرخه سوخت را کامل کنیم وحتی اگر بتوانیم سلاح اتمی هم تولید کنیم، نهایتا می شویم مثل کره شمالی وپاکستان. اما آنها به کجا رسیده اند؟ حتی اتحاد جماهیر که چنین زراد خانه بزرگی از سلاح های هسته ای داشت دیدیم که از درون فرو ریخت. بنابراین این اصراری که ما به برنامه هسته ای داریم و اینکه به هر قیمتی به پیش ببریم وهزینه سنگینی از محل منافع ملی مان برایش پرداخت بکنیم، گمان نمی کنم به خیر وصلاح بلند مدت ایران باشد.
موضع گیری اخیر رییس جمهوری روسیه را، که گفته اگر در مذاکرات پیشرفتی حاصل نشود تحریم امکان پذیراست، چگونه ارزیابی می کنید؟
روس ها به نظر من یک مغازه دونبش هستند. یک نبش آن به سمت وسوی جمهوری اسلامی ایران است که می گویند اگر ۱+۵ بخواهد شما را تحریم کند جلوی آنها را می گیریم یا تحریم را کمرنگ می کنیم. سعی می کنند که در آن نبشی که به سمت ایران است سیستم را اینچنین بچینند و امتیازات اقتصادی وسیاسی از ما بگیرند. نبش دیگر مغازه روس ها هم به سمت غربی هاست. در آن نبش می گویند ما به ایران فشار می آوریم و نمی گذاریم فعلا نیروگاه هسته ای بوشهر به مرحله بهره برداری برسد و کامل شود. از آن طرف هم مقداری امتیاز از غربی ها می گیرند که می گویند که ایران باید پیشنهاد جدید البرادعی را بپذیرد و اگر نپذیرد تحریم ها جدی در راه خواهد بود. روس ها به سمت ما که می آیند می گویند سعی خواهیم کرد که مساله از طریق مذاکره و گفت وگو حل شود و ایران نباید مورد تحریم قرار بگیرد. اما آنچه که مسلم است در تجزیه وتحلیل نهایی منافعی که روس ها در رابطه با غرب دارند خیلی خیلی بیشتر است نسبت به منافعی که ایران می تواند در اختیار آنها بگذارد؛ چه به لحاظ سیاسی و چه از نظر اقتصادی. به همین دلیل است که همان طور که در گذشته شاهد بودیم روسیه و چین هیچگاه حاضر نشده اند از حق وتوی خود در شورای امنیت استفاده کنند تا جلوی تحریم ایران را بگیرند.
سیاست آمریکا مبنی بر گفت وگو با تهران چه تاثیری روی سیاست خارجی جمهوری اسلامی گذاشته است؟
مشکل اساسی در رابطه با ایران این است که ما اساسا در سیاست خارجی مان به جای تعقیب منافع ملی مان یک جهان بینی و ایدئولوژی را تعقیب می کنیم. بیش از انکه منافع ملی مان مهم باشد این برای ما مهم است که بگوییم در یک جدال تاریخی با استکبار جهانی درگیر شده ایم و ملت های ایران هم دارند به ایران تاسی می کنند. تا وقتی که ما یک نگاه های اینچنینی به جایگاه خودمان در عرصه سیاست خارجی داریم، هر چقدر هم که آمریکایی های چراغ سبز نشان بدهند - حسن نیت داشته باشند یا نداشته باشند - ما درهرحال خواهیم گفت که می خواهند سرما را کلاه بگذارند و دروغ می گویند. اگر روابط ما با آمریکایی ها عادی شود دیگر آن رسالت تاریخی و جهانی که ما برای انقلاب اسلامی قاپل هستیم مبنی بر اینکه باید با استکبار جهانی در بیافتیم و اینکه بسیاری از مشکلات ومساپلمان را ناشی از استکبار جهانی می دانیم منتفی می شود. بنابراین من گمان نمی کنم که نه در روابط ما با آمریکا بهبودی حاصل شود و نه در پیشبرد یک توافق مسالمت آمیز که به خیر وصلاح ما و غربی ها باشد.
به این ترتیب مقام های ایرانی نمی توانند در مذاکرات به لحاظ دیپلماتیک به نتیجه برسند؟
مشکل اصلی این است که مساله هسته ای مانند بحث جنگ شده است. در جنگ هم کسی نمی توانست که صحبت کند و اظهار نظر کند - از جمله اساتید دانشگاه ونویسندگان که می دیدند که ما به چه سمت وسویی می رویم- وهمه باید نظر حکومت را درمورد جنگ تایید می کردند. متاسفانه در موردبحث هسته ای هم اینچنین شده ودر داخل کشور نمی توانید در خصوص بحث هسته ای اظهار نظر کنید. الان حتی مثلا مجلس چقدر می تواند در مورد سیاست های هسته ای اظهار نظر کند؟ من معتقدم این پروژه هسته ای واین هزینه اقتصادی سنگینی که برای آن متحمل می شویم - صرف نظر از مساپل سیاسی وبین المللی- مقرون به صرفه نیست. ما چنین هزینه هنفگتی را صرف برنامه هسته ای می کنیم، در حالی که سرانه بهداشت و آموزش وپرورش وهزینه برای محیط زیست مان یکی از پایین تر ها در دنیاست. خیلی از خرج های واجب تر داریم، اما اینچنین بی مهابا خرج برنامه هسته ای می کنیم. اینها محل سوال است.
تاثیر تحریم های جدید با توجه به وضعیت کنونی اقتصادی چه خواهد بود؟
از نظر بسیاری از دولتمردان تحریم بسیار خوب بوده و باعث شده که ما خودکفا بشویم و روی پای خودمان بایستیم. اما شما با تجارو وارد کنندگان وصادر کنندگان که صحبت می کنید همه به شما می گویند که این تحریم ها چقدر از نظر اقتصادی هزینه برای ما ایجاد کرده است. به تبع اگر این تحریم ها بیشتر شود هزینه هایش هم بیشتر خواهد شد.
