سفارش در فروشگاه های اینترنتی
راه تازه ای پیش پای مجلات فارسی
آزاده بختیار
مشکل توزیع نشریه در تاریخ مطبوعات فارسی مشکل تازه ای نیست. صدو پنجاه و یک سال پیش وقایع اتفاقیه به عنوان اولین روزنامه عمومی فارسی درآمد اما با وجود پشتیبانی چهره با نفوذی مانند امیرکبیر از مشکل توزیع رنج می برد. منیژه ربیعی در کتاب خود در باره روزنامه وقایع اتفاقیه می نویسد که توزیع کنندگان شهرستان ها به دلیل هزینه های بالای پخش از خیر توزیع نشریه گذشته بودند:
بهای روزنامه ده شاهی بود و در آن روزگار که یک من گوشت، یک قران می‌ارزید، هر شماره‌اش برابر نیم من گوشت بها می‌داشت؛ ازاین‌رو عامه مردم توان خرید آن را نمی‌داشتند. همچنین اینکه پخش‌کنندگان روزنامه نیز چشم داشتند که از این راه درآمدی به دست آورند، قیمت تمام‌شده روزنامه را برای مردم بالاتر می‌برد. در عین حال، چنانچه در صفحهٔ اول شمارهٔ نخست روزنامه آمده‌است: «دولت علیه، اعضای دولت، صاحب منصبان و رعایای صادق را موظف کرده بود تا این روزنامه را بخرند»؛ و بدین ترتیب، در عمل، نخستین روزنامه در ایران ویژه و از آنِ خواص می‌شد.
حالا هم همین مشکل سبب شده است تا یک نشریه فارسی به فکر یک راه چاره بیافتد. این راه چاره با راهی که امیر کبیر پیدا کرده بود قدری متفاوت است. این بار گشایندگان این راه امیدوارند فروشگاه های اینترنتی به تواند تا حدی مشکل محدودیت دسترسی به مخاطب را برای این نشریات حل کند.
جنگ زمان که حالا به شماره ۱۰ رسیده است، دهمین شماره خود را در فروشگاه اینترنتی آمازون عرضه کرده است تا راه های نزدیک تر و ارزانتر و آسان تری برای رساندن مجله به دست خوانندگان خود پیدا کند.
جنگ زمان فصل نامه ادبیات،فرهنگ و هنر است و سردبیر آن منصور کوشان. جنگ زمان در ۹ شماره گذشته از شهر استوانگر در نروژ برای خوانندگان ارسال می شد. اما در این راه تازه، خوانندگان مطبوعات فارسی می توانند از طریق اینترنت و با استفاده از راه های آسانتر مبادله مالی نشریه خود را سفارش دهند.
در این روش جدید حتی امکان تهیه مجله با قیمت های رقابتی پایین تر از قیمت مبنای مجله وجود دارد. سفارش دهندگان می توانند با استفاده از جست و جوی مجله در سایت های رقابتی مانند .www.isbnsearch.org ببینند که کدام فروشنده تحت شبکه آمازون می تواند کتاب را ارزانتر و سریع تر به دستشان برساند.
این روش تازه امکانات تازه ای هم برای منتشرکنندگان نشریات فراهم می کند. منصور کوشان این امکان تازه را زمینه ساز خارج شدن مجله از محدودیت مخاطب می داند« در دو سال و نیم گذشته که جنگ زمان را منتشر کرده ایم یکی از دشوارترین کار ها برای ما رساندن مجله به کسانی بود که در قاره ها و کشورهای زندگی می کردند. وقتی ما مجله را از نروژ پست می کردیم گاهی تا دو سوم قیمت مجله را باید صرف هزینه پست می کردیم. همین هزینه بالا سبب می شد تا ارسال نشریه برای بسیاری کسان در جا هایی مانند استرالیا و حتی کشورهایی مانند قبرس عملا نشدنی باشد. اما این روش توزیع به ما این امکان را می دهد که بتوانیم مجله را برای طیف گسترده ای از علاقه مندان و تقریبا در همه جا بفرستیم.»
دسترسی به مخاطبان بیشتر سبب شده است تا حالا منتشر کنندگان این مجله بتوانند با اندیشیدن به مخاطبی عام تر، دامنه کار خود را از بحث های تخصصی ادبیات فراتر ببرند و به انتشار مطلب در زمینه های دیگر بپردازند. آقای کوشان می گوید که «به این ترتیب ما می توانیم هدف اولیه مان را که انتشار مطالب در زمینه فلسفه، سیاست، جامعه شناسی، هنر، تاریخ و مذهب بود دوباره دنبال کنیم.»
به این ترتیب از دید گردانندگان جنگ زمان امکان توزیع در شبکه جهانی و به شکل چاپ بر مبنای سفارش یا On-Demand به ایجاد یک تحول در محتوای نشریه منجر شده است.
چند روز پیش هنگامی که خبر انتشار جنگ زمان در شکل تازه در شبکه اجتماعی فیس بوک منتشر شد، یکی از کاربران در پست خود این پرسش را مطرح کرده بود که خوانندگان چگونه می توانند پیش از سفارش مجله از نطالب هر شماره آگاه شوند. من این پرسش را هم با آقای کوشان در میان گذاشتم. اقای کوشان گفت که در حال گفت و گو با توزیع کنندگان مجله است تا روشی برای دیدن فهرست مجله همزمان با یافتن مجله در سایت آمازون پیدا کنند. به این ترتیب خوانندگان می توانند با آگاهی دقیق تر از مطالب هر شماره، سفارش چاپ مجله مورد نطر خود را بدهند.
در حال حاضر در شبکه آما زون خواننده می تواند در حدود ۱۰ درصد صفحات نشریه را پیش از خرید از طریق کلیک کردن روی نشانه look inside یا نگاه کردن به درون متن ببیند. همچنین وجود شبکه های درون هر کشور به میزان زیادی از هزینه ارسال مجله می کاهد. به آمازون این امکان را می دهد که بتواند نشریه را با قیمتی ارزانتر بفروشد. در حال حاضر در مورد جنگ زمان من توانستم فروشگاهی را پیدا کنم که مجله را ۲ دلار پایین تر از قیمت رسمی بفروشد که ۲۰ دلار است.
خرید از آمازون به علاقه مندان هر نشریه این امکان را می دهد که اگر بخواهند مجله را به کسی هدیه کنند آن را از طریق آمازون برای هرکس که می خواهند بفرستند.
شیوه چاپ بر مبنای سفارش دارای امکاناتی است که به خریداران هر اثر اجازه می دهد تا اگر بخواهند بتوانند نشریه را در اشکال دیگری مانند متن دیجیتال یا e-book سفارش دهند. این امکان صرف نطر از تحولی است که این شیوه انتشار در درازمدت در بهره برداری از آرشیو نشریات ایجاد می کند.
به این ترتیب پس از تجربه تازه جنگ زمان می توان امیدوار بود که نشریات فارسی که در خارج از ایران منتشر می شوند بتوانند بر مشکل گستردگی جوامع ایرانی در سطح جهان غلبه کنند و بر دامنه امکانات خود و مخاطبان خود بیافزایند.