رنج سوریه تمامی ندارد؛ لیبی دو نیم شده؛ داعش در عراق پیشروی می‌کند و یمن به سمت یک بحران انسانی پیش می‌رود. باراک اوباما روز پنج شنبه، در حالی میزبان رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس در کمپ دیوید است که خاورمیانه در حال فروپاشی است.
هدف او این است که موافقت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را در مورد دیپلماسی هسته‌ای با ایران جلب کند. این کشورها شدیدا نگران مقاصد تهران و دور ماندن از محافظت آمریکا هستند.
این شورا در کمپ دیوید از رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد تا دورنمای آمریکا را برای توازن نوین قدرت در این منطقه دچار جنگ فرقه‌ای مشخص کند. با نزدیک شدن مهلت دستیابی به توافق هسته‌ای، مهمانان سنی آقای اوباما، اراده او برای کنترل نفوذ ایران شیعه در منطقه و تعهدش نسبت به کشورهای خلیج فارس با کاهش واردات نفت و افزایش تولید نقت شیل در خانه را می‌آزمایند.
جان جنکینز، سفیر سابق بریتانیا در عربستان سعودی می‌گوید: “توافق هسته‌ای لولای منطقه است. آیا توافق، چارچوبی برای محدود کردن ایران است یا توسعه نهایی منافع ایران؟” آقای اوباما بلافاصله پس از آن‌که مذاکره‌کنندگان در ماه مارس اعلام کردند به چارچوب توافق هسته‌ای با ایران دست یافته‌اند، با این شورا تماس گرفت. آقای اوباما که به خاطر دیپلماسی هسته‌ای خود، تحت فشار شدید کنگره و اسرائیل قرار داشت، به دنبال راهی می‌گردد تا به کشورهای حاشیه خلیج فارس اطمینان دهد، منافع آن‌ها فروخته نشده است.
از همان زمان، دولت اوباما به دنبال راه‌هایی است تا رهبران کشورهای خلیج فارس را متقاعد کند که آمریکا اجازه استیلا بر منطقه را به ایران نخواهد داد.
جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا هفته گذشته در پاریس گفت: “اوباما کاملا خطرات را درک می‌کند. ما رشته‌ای از تعهدات جدید بین آمریکا و شورای همکاری را که به یک تفاهم‌نامه امنیتی جدید منجر خواهد شد ارائه می‌دهیم؛ رشته‌ای از ابتکارات جدید امنیتی.”
یک بخش از بسته احتمالی اطمینان‌بخشی، تعهد جدید آمریکا به متحدانش در منطقه است. عرب‌های خلیج فارس مدت ها به دنبال اتحادی رسمی از نوعی بودند که آمریکا با ژاپن دارد. اما معاهده با کشورهای خلیج فارس – حتی اگر دولت بخواهد چنین توافقی را پیشنهاد بدهد – با مخالفت کنگره مواجه خواهد شد و به مذاق اسرائیل نیز خوش نخواهد آمد.
در عوض، کشورهای خلیج فارس خواهان یک سند کتبی مبنی بر چگونگی دخالت آمریکا در صورت تهدید از جانب تهران هستند. یوسف العتیبه، سفیر امارات در آمریکا می‌گوید: “منطقه قبلا یک توافق شفاهی با آمریکا داشت. ما خواستار چیزی کتبی هستیم، یک سند رسمی.”
رهبران این شورا علاوه بر تضمین دیپلماتیک، خواهان دریافت اسلحه بیشتر از آمریکا نیز هستند. آن ها احتمالا خواهند گفت، کشورهای دیگر آماده ارسال سلاح‌های پیشرفته به آن‌ها هستند. فرانسه اخیرا یک قرارداد ۷ میلیارد دلاری برای فروش ۲۴ جنگنده رافال را با قطر امضاء کرده است.
برخی از این کشورها خواهان خرید هواپیماهای اف-۳۵ هستند که آمریکا قول فروش آن‌را تنها به اسرائیل و ترکیه داده است. امارات نیز امیدوار است بتواند از آمریکا پهپادهای نظارتی پریدیتور دریافت کند. اما، هرگونه فروش سیستم‌های پیشرفته احتمالا با مخالفت کنگره که خواهان حفظ برتری نظامی اسرائیل در منطقه است مواجه خواهد شد. کشورهای شورای همکاری باید آمریکا را متقاعد کنند، بخاطر تهدید ایران به سلاح بیشتری نیاز خواهند داشت. بنا بر موسسه تحقیقات صلح بین‌الملل استکهلم، هزینه نظامی عربستان سال گذشته به ۸۰ میلیارد دلار رسید که چهارمین در جهان است. امارات با ۲۳ میلیارد در مقام چهاردهم قرار دارد. بودجه نظامی ایران بین ۱۰ تا ۱۷ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
ایلان گلدنبرگ، از مقامات سابق پنتاگون می‌گوید: “گفتگو با این شورا باید پیرامون مقابله با رفتار آشوب‌طلبانه ایران دور بزند نه امضای توافقات چندمیلیارد دلاری خرید سلاح که عربستان واقعا هم نیازی به آن ندارد”.
این شورا همچنین به رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس فرصت می‌دهد تا برای دخالت بیشتر در سوریه به دولت اوباما فشار بیاورند. ممکن است یمن برای عربستان در اولویت باشد، اما مقامات و دیپلمات‌های منطقه می‌گویند، رهبران خلیج فارس مصمم هستند ایران را از درگیری سوریه بیرون بکشند.
اما آمریکا نسبت به اجماع شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یک گروه دیپلماتیک مشکوک است، چه رسد به یک ائتلاف نظامی. این شورا در مورد برخورد با اخوان المسلمین که مدت کوتاهی در مصر حکومت کرد، با یکدیگر اختلافات زیادی دارند. قطر از این گروه اسلام‌گرا حمایت می‌کند و امارات، بحرین و عربستان آنقدر با این موضوع مخالفند که سفیران خود را از دوحه فراخواندند. ترس مشترک از ایران این کشورها را بر آن داشته تا اختلافات خود را تا حدی کنار بگذارند اما هنوز بدگمانی‌هایی باقی است. به عنوان مثال قطر و امارات در جنگ داخلی لیبی از جبهه‌های مختلفی حمایت کردند.
اما مهمترین دغدغه این کشورها رابطه آمریکا با ایران است. کشورهای خلیج فارس و منتقدان داخلی رئیس‌جمهور بر آن گمانند که او به دنبال روابط نزدیک‌تر با ایران است. این موضوع می‌تواند تهران را به موقعیت دوران شاه که متحد ترجیحی واشنگتن در منطقه بود بازگرداند.
آقای اوباما ماه گذشته به نیویورک تایمز گفت: “چیزی که ما در سال‌های گذشته دیده‌ایم، این است که نیروهای [عمل‌گرا] سعی دارند خود را از چارچوب خشک [ایران] بیرون بکشند. تغییر عمده‌ای نیست، اما چیزی است که به نظر من فرصت روابط متفاوتی را ایجاد می‌کند و این توافق هسته‌ای، به نظر من، نمودی بالقوه از آن است.”
منبع: فایننشیال تایمز - 10 مه 2015
