در حالی که در روزهای گذشته اخبار مختلفی درباره تعطیلی غرفه‌ها و جمع‌آوری برخی کتاب‌ها در نمایشگاه کتاب منتشر شده، رییس دفتر آیت‌الله خامنه‌ای اعلام کرد که رهبر جمهوری‌اسلامی امسال از نمایشگاه کتاب بازدید خواهد کرد.
محمد محمدی‌گلپایگانی، رییس دفتر آیت‌الله خامنه‌ای، در بازدید خود از نمایشگاه کتاب، گفت که امسال آیت‌الله خامنه‌ای در نمایشگاه کتاب حاضر خواهد شد. چند روز پیش علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خبر از آن داده بود که شخصا “دعوت نامه رسمی” برای آیت‌الله خامنه‌ای ارسال کرده تا رهبر ایران در نمایشگاه کتاب حاضر شود.
سال گذشته محمدی‌گلپایگانی گفته بود که “تراکم کارها و مسوولیت‌های فراوان” وقتی برای آیت‌الله خامنه‌ای باقی نگذاشته تا از نمایشگاه کتاب بازدید کند. آیت‌الله خامنه‌ای از زمانی که به عنوان رهبر جمهوری‌اسلامی انتخاب شد، چندین بار از حضور در نمایشگاه کتاب خودداری کرده است.
او در دوره ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی و حضور محمد خاتمی، علی لاریجانی و مصطفی میرسلیم در سمت وزیر ارشاد، در نمایشگاه حاضر شده بود؛ اما در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی (دوران وزارت عطاءالله مهاجرانی و احمد مسجدجامعی) تنها در سال ۷۷ در نمایشگاه حاضر شد و پس از آن - مابین سال‌های ۷۸ تا ۸۲ از حضور در نمایشگاه کتاب خودداری کرد. آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۸۳ از نمایشگاه کتاب بازدید کرد، اما برگزاری نمایشگاه کتاب در سال ۸۴ با سفر او به کرمان هم‌زمان شد و در آن حاضر نشد. در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد نیز رهبر ایران به جز یک دوره - سال ۸۸ و سفر به کردستان - در تمام دوره‌های برگزار شده نمایشگاه کتاب حاضر بود.
گرچه هیچ‌گاه دلیل این مساله به طور رسمی بیان نشد، اما از برخی اصول‌گرایان و نزدیکان آیت‌الله خامنه‌ای نقل شده که عدم رضایت وی از سیاست‌های فرهنگی دلیل این مساله بوده. رهبر جمهوری‌اسلامی در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی، از منتقدان سیاست‌های فرهنگی وزارت ارشاد بود و این انتقادها را چند بار از تریبون‌های عمومی نیز اعلام کرد که در یک مورد - اردیبهشت ماه سال ۷۹ - منجر به توقیف دسته جمعی روزنامه‌ها شد.
چند سال پیش یک وب‌سایت اصول‌گرا با اشاره به همین مساله، نوشته بود: “وقتی محمدحسین صفارهرندی در سال ۸۴ و در دولت نهم در راس این وزارتخانه قرار گرفت رهبر انقلاب با لحنی تلخ به وی فرمودند: شما فرش نجسی را تحویل گرفتید و روی همان نشستید. پس وزیر فرهنگ - هر که هست - باید ابتدا عین نجاست را برطرف کند و سپس فرش را آب بکشد و پاک کند”.
عدم بازدید آیت‌الله خامنه‌ای از نمایشگاه کتاب در سال گذشته، مورد توجه اصول‌گرایان قرار گرفته بود. آن‌ها دلیل این مساله را نگرانی رهبر جمهوری‌اسلامی از سیاست‌های فرهنگی دولت حسن روحانی و عملکرد علی جنتی عنوان کرده بودند. همان‌زمان وب‌سایت رجانیوز، نزدیک به جبهه پایداری، در تحلیلی نوشته بود که عدم حضور آیت‌الله خامنه‌ای “به دلیل اعتراض به رویکردهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، این برنامه در اولویت قرار نگرفته است اما به دلیل سیره رهبری مبنی بر حمایت علنی و همه‌جانبه از قوه مجریه، نارضایتی از عملکرد یک وزارتخانه دولت، به کل قوه مجریه تعمیم داده نشده است چرا که العاقل یکفیه الاشاره”.
یک وب‌سایت اصول‌گرا با اشاره به نامه امسال علی جنتی به آیت‌الله خامنه‌ای نوشت: “با توجه به منش کریمانه رهبر انقلاب می‌توان حدس زد که ایشان روی وزیر ارشاد را زمین نخواهند انداخت و امسال به بازدید از نمایشگاه کتاب خواهند رفت؛ ولی اگر این‌چنین نشود مشخص خواهد شد که اوضاع ارشاد از نظر ایشان خرابتر از آن چیزی است که ما فکر می‌کردیم”.
گمانه‌زنی‌های اصول‌گرایان درباره نارضایتی آیت‌الله خامنه‌ای از سیاست‌های فرهنگی دولت روحانی، چندان غیرمنطبق با واقعیت نیست. رهبر جمهوری‌اسلامی زمستان سال ۹۲ در دیدار با اعضای مجلس خبرگان گفته بود: “من هم از مسایل فرهنگی نگرانم… دولت محترم باید به این موضوع توجه کند و مسوولان فرهنگی نیز باید توجه داشته باشند که چه می‌کنند، زیرا در مسایل فرهنگی نمی‌توان بی ملاحظگی کرد”.
برخی اصول‌گرایان پیش از این نوشته بودند که در دیدار تابستان گذشته هیات وزیران با رهبر جمهوری‌اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای بعد از سلام و علیک با علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، خطاب به وی گفت: “ما با شما خیلی حرف داریم؛ حرف‌های جدی هم داریم”. او در این دیدار با اشاره به این‌که “خطاها و اشتباهات فرهنگی به راحتی قابل جبران نیست”، گفته بود: “ضروری است در عرصه فرهنگی سیاست‌های نظام به درستی درک و اِعمال شود”.
اصول‌گرایان معتقدند که وزارت ارشاد دولت روحانی، در اختیار اصلاح‌طلبان است. از جمله در نخستین سال روی کار آمدن دولت روحانی، جها‌ن‌نیوز - وب‌سایت نزدیک به علی‌رضا زاکانی - در گزارشی پیرامون عملکرد وزارت ارشاد، نوشته بود که احمد مسجدجامعی، گزینه نخست برای تصدی این پست بود که در نهایت این اتفاق رخ نداد. اما “پس از گذشت چیزی حدود ۷ ماه از استقرار علی جنتی در این وزارتخانه، حضور احمد مسجدجامعی و تیم وی در وزارت ارشاد پررنگ و پررنگ‌تر می‌شود. ظاهرا علی جنتی با این پیش‌شرط وزیر شد که وزارت فرهنگ عملا سهم اصلاح‌طلبان در کابینه خاتمی بماند. حضور احمد مسجدجامعی و تیمش در همه حوزه‌ها نمود پیدا کرده است”.
با این حال برخی از گروه‌های اصلاح‌طلب، هنرمندان و اهالی فرهنگ و هنر از عملکرد وزارت ارشاد گله دارند. از زمان روی کار آمدن جنتی تاکنون چندین کنسرت - که مجوز داشتند - با اعتراض‌ها لغو شده، نشریات توقیف شده‌اند و سانسور در زمینه کتاب و آثار فرهنگی ادامه دارد.
روزنامه شرق روز دوشنبه در گزارشی پیرامون بیست و هشتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب نوشت: “۲۹ غرفه طی روزهای اخیر در نمایشگاه برای یک روز تعطیل شده‌اند و بنا شده تا در دوره آینده نمایشگاه، از داشتن غرفه محروم باشند، جز این تاکنون ۱۹ غرفه به‌طوررسمی تعطیل شده‌اند”.
هم‌زمان اخباری از جمع‌آوری برخی کتاب‌ها در نمایشگاه نیز منتشر شده. از جمله می‌توان به کتاب‌هایی از انتشارات حیان - متعلق به مهدی خزعلی -، کتاب‌های یغما گلرویی و همچنین کتابی با عنوان “چرا ملت‌ها شکست می‌خورند” با ترجمه محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی پور - از زندانیان سیاسی - اشاره کرد.
