نگاهی به فیلم “ بیتابی بیتا ” ساخته مهرداد فرید
به چالش کشیدن مخاطب !
کارگردان: مهرداد فرید، برنامه ریز و دستیار اول کارگردان: علی مردانه ، منشی صحنه: الهام راد ، نویسندگان فیلمنامه: مهرداد فرید ، مرجان علیزاده “ براساس طرحی ازمهرداد فرید ” ، مدیرفیلمبرداری: مرتضی غفوری ، دستیاراول: فرهاد خمسه ، تدوین: ابراهیم سعیدی ، موسیقی: آلبرت آراکلیان ، خواننده تیتراژپایانی: حامد بهداد ، صداگذاری وترکیب صداها: بهمن اردلان ، طراح چهره پردازی: محسن ملکی ، طراح صحنه ولباس: سحرشهامت ، عکاس: مژده لباسچی ، مدیرتولید: هومن رضوانی ، تهیه کننده: مهرداد فرید.
بازیگران: حامد بهداد، الهه حصاری، فریبا کوثری، مجید مشیری، ذبیح افشار، نگار حسن زاده، شیوا خنیاگر، مانا عمویی، بهزاد جعفری، بهزاد اشکان، علیرضا احتسابی، اعظم حکانی، امان رحیمی، عصمت الملوک قجر، غلامرضا عسکری، مجید نجاتی، سارا فتحی، سعید بالاخانی، لاله حمزه پور، سهیلا فلاح پور، مژده لباسچی، رضا خرسندی فر، پریا طاهری، سارینا فولادشکن.
خلاصه داستان: بیتا دختری است جوان که به تازگی در یک مطب دندانپزشکی به عنوان منشی، مشغول به کار شده است. همه چیز وفق مراد اوست تا این که برخی ازبیماران به او تهمتهای ناروایی می زنند. امیر که به عنوان دستیار دندانپزشک دل به بیتا بسته نمی تواند این تهمتها را تحمل کند وبا یکی ازبیماران مشاجره می کند تا اینکه…
منحنی اقتصادی درچند سال گذشته روند نزولی خود را طی کرده است وراهکارهای مقطعی هم نتوانسته بحرانی را که جامعه امروزایران با آن دست به گریبان است ، حل کند. نتیجه چنین وضعیتی درساختار اجتماعی ایران معضلاتی ست که همچنان بدون راه حل باقی مانده وبا گذرزمان بردامنه آن افزوده می شود. بیکاری یکی ازمهمترین ومحوری ترین معضلات فوق است که تبعات اجتماعی – روانی بیشماری برپیکره اجتماع وارد کرده است. پرخاشگری ، فقرمادی وفرهنگی ، بزهکاری ازاصلی ترین پیامدهای چنین پدیده ای است. دراین میان طبقه کارگرومتوسط ایران شکننده ترین افرادی هستند که معضل فوق برزندگی آنها سایه افکنده است. سینمای ایران طی سالهای گذشته شاهد ساخت آثاری بوده که برخی ازآنها دغدغه پرداختن به معضل مورد اشاره را داشته اند. نمونه برجسته چنین فیلمهایی ، آثارفرهادی ست که به عنوان جریانی درسینمای اجتماعی ایران شناخته می شوند. آثارفرهادی وموفقیت هایی که اوطی سالهای گذشته کسب کرده باعث گردیده تا برخی ازفیلمسازان به پیروی ازقواعد مورد استفاده اوروی آورند. عدم قطعیت درقراردادهای روایی ، خاکستری بودن کاراکترها ، استفاده بهینه ازداستانک های فرعی قصه ، به چالش کشیدن فرضیات مخاطب ، طراحی پایان بازبرای داستان و… ازمهمترین قواعدی ست که فرهادی درآثارش ازآنها سود می جوید. “ بیتا بی بیتا ” پنجمین ساخته فرید درمقام کارگردان است. فرید که سابقه کارمطبوعاتی را درکارنامه کاری اش دارد ، اززمان آغازفعالیتش درسینما دغدغه پرداختن به آثارمتفاوت وجدی درحوزه سینمای اجتماعی را محورساخت فیلمهایش قرارداد. با این حال درکارنامه کاری وی فیلمهایی هم مشاهده می توان کرد که با قواعد سینمای تجاری ساخته شده اند. “ ازما بهترون ” و” زن ها فرشته اند” ازجمله این آثارهستند. فرید درجدیدترین ساخته سینمایی اش تمام تلاش خود را به کاربرده تا محصول نهایی براساس قواعد سینمای مورد علاقه اش شکل گیرد، برخی ازبخش های روایت هم متناسب با ایده اولیه اوبه پیش می رود واوموفق می گردد تا پیش فرضهای مخاطب را درارتباط با جریان محوری درام برهم زند ، اما تعادل جهان داستانی اثرزمان دگرگون می شود وازریتم اصلی خود بازمی ماند که فرید با طراحی رویدادهای فرعی سعی دربازگویی تم های دیگری به موازات قصه اصلی فیلم دارد. نمونه بارزچنین کاستی ونقصانی درروایت به بخش آغازین آن بازمی گردد، پس ازآنکه انگیزه امیردر مواجهه با بیتا برمخاطب آشکارمی گردد بخش اعظمی ازگره گشایی ذهنی مخاطب به وقوع می پیوندد و دزد بودن شخصیت امیرهویدا می شود. درواقع فرید مجالی برای پیشروی خط محوری رویدادش که همانا رویارویی امیربا بیتاست ، باقی نمی گذارد ودرادامه به جهان های فرعی قصه اش می پردازد. رابطه مادربیتا “ فریبا کوثری ” با مرد بقال “ مجید مشیری ” ازرویدادهایی ست که فرید به آن می پردازد. عکس العمل تند وخصمانه یی را که بیتا به رابطه فوق ازخود نشان می دهد هم درنگاه مخاطب منطقی جلوه نمی کند، زیرا فیلمسازپیش زمینه های باورپذیربرای بروزچنین کنشی را ازآغازداستان فراهم نکرده است. بنابراین بحران ها وحوادث طراحی شده دراثربیش ازآنکه به کمک خط محوری داستان بشتابند ، هرکدام درجهانی جداگانه وموازی به حیات خود ادامه می دهند. وبیش ازآنکه زمینه سازموقعیت هایی گردند که شخصیت اصلی درام “ بیتا ” درمواجهه با آنها بیشتربه مخاطب نزدیک گردد ، باعث کمرنگ گشتن باراصلی درام می شود. نکته دیگرعدم توجه فرید درپرداختن به جزییات است. مخاطب درمواجهه با شخصیت ها با تصویری کلی وتیپیک مواجه می گردد، پیامد چنین تمهیدی تک بعدی بودن کاراکترو عدم درک برخی تصمیمات وانگیزه های آنها ازسوی مخاطب است. درواقع مخاطب دربرخورد با رفتارهای متضاد ودوگانه کاراکترها دچارسردرگمی می شود ونمی داند چه موضعی را درارتباط با قصه وآدمهایش باید اتخاذ کند. درحوزه بازی هم عدم هماهنگی را می توان میان بازیگران اصلی ومکمل اثر مشاهده نمود. حامد بهداد درنقش امیروالهه حصاری درنقش بیتا بازی باورپذیروقابل قبولی ازخود به نمایش نمی گذارند وتنها به نمایش سطح ظاهری کاراکترهایشان می پردازند ؛ درنقطه مقابل، فریبا کوثری درنقش مادربیتا به زیبایی تصویرگرزنی تنها وافسرده است که فشارهای اقتصادی زندگی باعث عصبیت دررفتاراوگشته است. “ بیتا بی بیتا ” با آنکه دارای کاستی های فراوانی ست ، اما واجد ویژگی بارزو مهمی ست که آن را ازفیلمهای حال حاضرسینمای ایران منفک می کند وآن هم نوع روایت ونگاه فرید به موضوعات اجتماعی ومعضلات طبقه متوسط است. نگاهی که پیش فرضهای مخاطب را به چالش می کشد وازمخاطب انتظارتفکروتمعق بیشتری دارد.
