برای اولین بار در چند سال گذشته بارقه هایی از امید بر گفتگو های ایران و 1+5 در مورد مسائل اتمی ایران دمیده است. اینکه این جرقه به یکباره خاموش شود یا بدل به شعله ای شود بستگی دارد به تصمیم قدرت های بزرگ جهان و همکاریشان با یکدیگر.
دور بعدی مذاکرات قرار است در ماه آوریل برگزار شود. اعتماد سازی با انجام یک معامله کوچک ضروریست و مهم این است که کدام طرف پیشقدم خواهد شد. آنچه اهمیت کمتری دارد را باید در گفتگوهای بعدی مطرح کرد.
به چشم غربی ها، مهم ترین مسئله در مورد برنامه های اتمی ایران، غنی سازی 20درصدی اورانیوم است. ادامه این روند منجر به تولید سوخت مورد نیاز برای تولید بمب اتمی است و این درصورتی است که ایران بخواهد در آینده سلاح اتمی تولید کند. این به معنای آن نیست که ایران در حال حاضر چنین قصدی دارد. و مسلم است که برای دستیابی به این سلاح اتمی قدم های متعدد دیگری را نیز باید بردارد. اما جمع آوری سوخت مورد نیاز یکی از موانع بزرگ در راه تولید سلاح اتمی است.
هر فرصت از دست رفته در معامله با ایران به این کشور این اجازه را می دهد که اورانیوم بیشتری غنی سازی کند. شش قدرت بزرگ جهان نباید فرصت دیگری را از دست بدهند.
اگر این کشورها به همان اندازه که می گویند، نگران هستند، باید هر کاری می توانند انجام بدهند تا ایران با توقف برنامه های اتمی موافقت کند. اگر راهش این باشد که همانطور که ایران خواسته است تحریم ها برداشته شود، تنها راه همین است.
برخلاف ادعا ها در مورد تهدید اتمی ایران و دستیابی این کشور به سلاح اتمی در آینده، به نظر می رسد که آمریکا نگرانی زیادی از انبار اورانیوم غنی سازی شده ایران ندارد. اخیرا در گزارش نیویورک تایمز آمده است: “مشاوران آقای اوباما از به بن بست رسیدن گفتگو ها خرسند بودند. اگر ایران چنان تهدید جدی است که برای آمریکا و اسرائیل گزینه نظامی همچنان مطرح است، به بن بست رسیدن گفتگو ها غیر قابل قبول است.”
هیچ مدرکی دال بر اینکه ایران در حال توسعه سلاح اتمی است وجود ندارد. در واقع، مدیر سازمان اطلاعاتی آمریکا، جیمز کلاپر، در مارس 2011 اعلام کرد که مطمئن است که ایران حتی چنین تصمیمی را نگرفته است.
دیروز هانس بلیکس، رئیس سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت: “ایران تا کنون پیمان منع تولید سلاح اتمی را نقض نکرده است و هیچ شاهدی وجود ندارد که بخواهد سلاح اتمی تولید کند.” هیچ دلیلی تا کنون مبنی بر اینکه ایران دست از غنی سازی اورانیوم 20 درصدی برداشته است نیز وجود ندارد و بهترین زمان برای این است که در ازای متوقف کردن غنی سازی با ایران وارد معامله شد، بخصوص در زمانی که رهبران ایران بیش از گذشته دید بازتری به این موضوع دارند.
مسلما برخی از قدرت های جهان خواسته های بزرگی دارند که ممکن است منجر به منحرف شدن گفتگو ها بشود. درحال حاضر، در آخرین دور گفتگو ها، گروه شش قدرت بزرگ جهان از ایران خواسته اند تا دست از غنی سازی اورانیوم 20درصدی بردارد و تاسیسات زیر زمینی فودرو را تعطیل کند. این سایت با توجه به تجربه حمله نظامی اسرائیل به رآکتور اوزیراک عراق در سال 1981 ساخته شده است. بعید است که ایران توافق کند که این سایت را تعطیل کند، مگر اینکه احتمال حمله نظامی به این سایت زیاد باشد.
برخی از کشورهای گروه 1+5 اصرار دارند که ایران “ پروتوکل الحاقی” را بطور داوطلبانه امضا کند و به بازرسان آژانس اجازه بدهد که دائما از تاسیسات اتمی ایران بازرسی کنند. اما ازآنجایی که مطابق با پروتوکل، بازرسان اجازه دارند که به همه سایت ایران از نظامی گرفته تا سایت های غیر اتمی دسترسی داشته باشند، ایران در این مورد مردد است. قتل دانشمندان ایران و خرابکاری های اخیر در برنامه های اتمی ایران، احتمالا کار امضا کردن این پروتوکل را با مشکل مواجه می کند.
قدرت های جهان بعد از اجرای موفقیت آمیز اخلال در وضع اقتصادی ایران، به این نتیجه رسیده اند که از موضع قدرت با ایران به گفتگو خواهند پرداخت. اما این رویکرد ممکن است به طرز خطرناکی منجر به ناامیدی و واکنش ایران شود. این ایران است که سوخت مورد نیاز سلاح اتمی را انبار می کند. آنها هم ممکن است که گمان کنند که از موضع قدرت در گفتگو حضور پیدا خواهند کرد.
با این حال بن بست در گفتگو ها، به سود قدرت های جهان نیست. با گذشت زمان قدرت های بزرگ جهان وضعیت شان بدتر می شود. ایران روز بروز به اورانیوم 20 درصدی بیشتری دست می یابد. درحالی که متحدان آمریکا از سختگیری این کشور در مورد تجارت با ایران خسته شده اند، حفظ این اتحاد را دشوار کرده است. یک دادگاه اتحادیه اروپا برای دومین بار قانونی بودن تحریم های اروپا علیه بانک های ایرانی را برداشته اند.
سووال این است که قدرت های بزرگ جهان در ازای متوقف کردن غنی سازی اورانیوم 20 درصدی، چه اقدامی باید انجام بدهند؟ گروه بحران های بین المللی اخیرا فهرستی از تحریم ها و تحلیل ها و میزان تاثیر گذاری آنها تهیه کرده است. بررسی این فهرست و انتخاب تاثیر گذار تحریم ها برای دور دوم گفتگو ها با ایران، مفید خواهد بود.
بعلاوه برخی از تحریم های نفتی و بانکی را می شود متوقف کرد. قدرت های جهان و شورای امنیت ملی آمریکا می توانند در این گفتگو ها، برداشته شدن برخی از تحریم ها را پیشنهاد بدهند.
هدف این است که از تحریم ها برای رسیدن به خواسته ها استفاده بشود: برای ایجاد تغییر در محاسبات اتمی و نه برای تنبیه دائمی ایران. در واقع این احتمال وجود دارد که یکی از اهداف ایران از ادامه برنامه اتمی استفاده از آن برای معامله با غرب باشد. رهبران ایران غنی سازی اورانیوم را تا از میان برداشته شدن تحریم ها ادامه می دهند.
آنچه غرب آن را یک تهدید جدی و گامی به سوی تولید سلاح اتمی می داند، به احتمال زیاد یک استراتژی برای برداشته شدن تحریم ها باشد.
اگر چنین باشد، به هر دلیل رسیدن به هر نوع معامله با ایران، تا ماه آوریل امکانپذیر نخواهد بود. اما یک راه دیگر وجود دارد: آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند بطور مجزا به ایران پیشنهاد کند که کمک می کند که ایران اورانیوم 20 درصدی اش را به اورانیوم مورد نیاز برای تحقیقات پزشکی تبدیل کند. گفته می شود که ایران برای تبدیل کردن اورانیوم 20 درصدی به اورانیوم مورد نیاز برای تحقیقات پزشکی با مشکلاتی روبروست.
این تغییر کاربردی اساسا سطح غنی سازی را متوقف می کند و اورانیوم بدست آمده اکسید است و به آسانی تبدیل به سوخت اتمی نخواهد شد حتی اگر ایران بخواهد در آینده اقدام به تولید اتمی بکند، این اورانیوم به کارش نمی آید. بازگشت به نحوه غنی سازی سابق بسیار دشوار خواهد بود و زمان زیادی می برد.
اگر آژانس بین المللی انرژی اتمی برای آموزش دادن دانشمندان متالورژی ایران مردد است، یک راه دیگرش این است که صفحات فلزی ساخت کارکنان آژانس را در اخیتار تاسیسات اتمی ایران بگذارد. اگرچه این کار بسیار پرهزینه خواهد بود اما هزینه آن به مراتب از جنگ کمتر است. آژانس برای اینکه مطمئن شود که ایران از خط خارج نمی شود، می تواند بازرسان اش را بطور دائمی به تاسیسات اتمی ایران بفرستد.
اساسا، درحال حاضر توپ به زمین قدرت های جهان افتاده است: برداشتن برخی ازتحریم ها می تواند منجر به توقف غنی سازی توسط ایران بشود. چه بهتر که گروه 1+5 به شکلی صلح آمیز به اهدافش دست پیدا کند تا با اصرار بر آنها که با شکست مواجه شوند و درنهایت درگیر جنگی پر هزینه بشود؟
کریستین ساینس مونیتور، 6 مارس
