جواد ملک‌زاده
تنها سه هفته پس از آنکه احمدی‌نژاد در یک مصاحبه تلویزیونی از بی‌تاثیری بحران اقتصاد جهانی بر اقتصاد ایران خبر داد، گزارش‌ها نشان می‌دهد که حجم معاملات در بورس تهران به شدت کاهش یافته و شاخص کل بورس تحت تاثیر وضعیت بحرانی اقتصاد جهان در حال سقوطی بی‌سابقه است. در همین ارتباط هفته قبل ساختمان بورس تهران در خیابان حافظ جنوبی برای اولین بار شاهد آن بود که سهامداران ناراضی پس از بی‌پاسخ ماندن سوالاتشات از سوی وزیر اقتصاد دولت نهم، وی را هو کردند!
بر اساس آخرین گزارش‌های بورس تهران از وضعیت شاخص‌ها، دیروز (شنبه) شاخص کل بورس تهران از مرز 9000 واحد هم پایین‌تر رفت و به 8973 رسید تا بدین ترتیب نگرانی سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی از تغییرات اخیر بازار سهام تحت تاثیر بحران‌های جهانی اقتصاد به اوج خود برسد.
این سقوط غیرمنتظره که برای اولین بار پس از آبان ماه 1382 به وقوع پیوسته، در شرایطی رخ می‌دهد که احمدی‌نژاد در مصاحبه تلویزیونی اخیر خود به صراحت تاثیر تحولات بازارهای جهانی بر اقتصاد ایران را انکار کرد و اعضای تیم اقتصادی دولت نهم نیز بارها بر بی‌ارتباط بودن اقتصاد ایران با اقتصاد جهان اصرار ورزیده‌اند.
آخرین مورد از این دست، اظهارات وزیر بازرگانی دولت احمدی‌نژاد بود که روز دوشنبه گذشته در روزنامه‌ها منتشر شد. میرکاظمی ادعا کرده بود که: “اقتصاد جهان ارتباطی با اقتصاد ایران ندارد و یکی از نشانه های بحران اقتصادی جهان بحران مالی و رکود آن است که این موضوع بیشتر در کشورهایی بروز و ظهور می کند که اقتصادشان با یکدیگر تنیده شده، که ایران از آنها نیست و در کشور ما تنها در بخش فروش نفت این نشانه‌ها ظاهر شده.“
با این حال یک روز پس از انتشار سخنان وزیر احمدی‌نژاد، آژیر قرمز در بورس تهران به صدا درآمد و هشدارها نسبت به احتمال سقوط شاخص کل به پایین‌تر از 9000 واحد به حدی بلند شد که از گوش اصحاب رسانه‌ها نیز دور نماند. اما این موضوع بیش از آنکه در مطبوعات انعکاس یافته باشد، سهامداران و سرمایه‌گذاران متضرر را نسبت به آینده نگران کرده بود.
هو کردن وزیر اقتصاد در تالار بورس
فعالان اصلی بورس تهران روز سه شنبه گذشته، وقتی در مراسم افتتاح سامانه جدید معاملاتی بورس با وزیر اقتصاد در تالار اصلی بورس تهران مواجه شدند، به سراغ او رفتند تا اعتراض خود به وضعیت کنونی اقتصاد کشور و بخصوص بی‌توجهی دولت نهم به بورس را به گوش شمس‌الدین حسینی برسانند.
آنها در خصوص تعیین تکلیف وضعیت سود سالیان سهام فولاد خوزستان و ممانعت از حضور خریدار در جلسات هیات مدیره، عدم برگزاری جلسات هیات مدیره چند شرکت موضوع اصل 44 و نیز چگونگی حمایت دولت از بورس در شرایط بحرانی کنونی از وزیر سوال کردند.
اما وقتی صحبت به خبر تزریق 300 میلیارد تومانی دولت به بورس برای نجات آن از سقوط فعلی رسید و وزیر اقتصاد این خبر را از اساس تکذیب کرد و مدیرعامل بورس نیز برخی از سرمایه‌گذاران را به شایعه‌پراکنی متهم کرد، خشم سهامداران متضرر و عصبانی از بی‌اعتنایی مسئولان دولتی برانگیخته شد.
بدن ترتیب فضای تالار بورس که تا به حال تنها همهمه ناشی از رونق بازار و تعدد معاملات را به خود دیده بود، شاهد همهمه‌های اعتراض‌آمیز ساکنان همیشگی خود گردید که به سرعت به فریاد تبدیل شد؛ تا جایی که در آخرین دقایق قبل از خروج حسینی از ساختمان بورس، اعتراض‌های سهامداران به جایی رسید که محافظان وزیر با معترضان که به دور او جمع شده بودند، درگیر شدند و بلافاصله جمع قابل توجهی از حاضران نیز به هو کردن وزیر و توهین به وی پرداختند؛ طوری که حتی در گزارش محافظه‌کارانه خبرگزاری فارس هم به این موضوع اشاره و تصریح شد که وزیر اقتصاد به سختی توانست از ساختمان بورس خارج شود.
عقب‌گرد به پنج سال قبل
شاخص کل بورس تهران که در اولین روز از شهریور ماه 1369 با عدد 100 واحد تعریف شده بود، پس از رونق گرفتن نسبی اقتصاد کشور در سال‌های بعد به تدریج افزایش یافت، تا جایی که در تاریخ 6 مرداد 1382 برای اولین بار از سقف 9000 واحد فراتر رفت و پس از یک تنزل اندک در آبان ماه همان سال، بار دیگر به روند صعودی خود ادامه داد، به طوری که در چهاردهم مرداد ماه 1383 رکورد 13882 واحد را رقم زد و در پایان کار دولت خاتمی نیز بین 11 تا 12 هزار در نوسان بود.
اما در تیر ماه 1384 و با اعلام پیروزی احمدی‌نژاد، شاخص بورس تهران به کمتر از 10000 واحد سقوط کرد تا اولین واکنش منفی بازار سرمایه به دولت نهم رقم بخورد. با این حال بازار سرمایه به مراتب بیش از این واکنش منفی، از تصمیماتی که این دولت تاکنون اتخاذ کرده، زیان و خسارت دیده و این در حالی است که با عرضه کلان سهام شرکت‌های دولتی در بورس، دولت اقدام به ایجاد تغییراتی در شاخص بورس کرده که در واقع نشانی از رشد اقتصادی در خود ندارند.
با این حال همین موضوع و دیگر دخالت‌های مصنوعی دولت هم این روزها در برابر شدت تاثیراتی که بی‌ثباتی موجود در بازار تولید، بی‌برنامگی دولت در مدیریت بازار سرمایه و نیز تحولات مخرب بازارهای جهانی بر بورس تهران گذاشته، رنگ باخته است و بدین ترتیب بورس در وضعیتی بحرانی قرار گرفته که مهمترین نمود ان در شاخص کل است که بر اساس گزارش‌ها، روز شنبه برای اولین بار به پنج سال قبل عقب‌گرد داشت.
ضرر 30 درصدی سرمایه‌گذاران
معاون سازمان بورس اوراق بهادار تهران در پایان هفته قبل اعلام کرد که بازار سرمایه ایران بر اثر تغییرات اخیر، بین 15 تا 20 میلیارد دلار متضرر شده است. این در حالی است که ارزش کل بازار بورس، حدود 67 میلیارد دلار برآورد می‌شود و بدین ترتیب گفته‌های احمدپور معاون سازمان بورس به این معناست که سرمایه‌گذاران چیزی در حدود 30 درصد متضرر شده‌اند.
این در حالی است که گزارش‌ها نشان می‌دهد نقدشوندگی و درجه قابلیت معامله نیز در بورس تهران به شدت کاهش یافته که این موضوع نیز به نوبه خود بر نگرانی سهامداران افزوده است. در این شرایط، روز شنبه بورس تهران شاهد کاهش شدید حجم معاملات نیز بود که نشان‌دهنده واکنش منفی فعالان بازار سرمایه به وضعیت فعلی بورس است.
در این میان، یک گزارش تکان‌دهنده نشان می‌دهد که شرکت‌های موضوع اصل 44 که عرضه آنها ارزش کلی و شاخص قیمت‌های بورس را به میزان قابل توجهی افزایش داده بود، در متن روند رو به سقوط بورس قرار دارند و ارزش متوسط آنها میزان 53 درصد کاهش را شاهد بوده است. در این میان سهام فولاد مبارکه، شرکت مس ایران و کشتیرانی با 60 درصد کاهش، پیشتاز سقوط ارزش سهام شرکت‌های دولتی بودند که نه تنها شعار خصوصی‌سازی آنها محور طرح‌های اقتصادی دولت قرار گرفته، بلکه قرار است سود آنها نیز به دارندگان سهام عدالت پرداخت شود!