پرونده/ روایت – بهاره خسروی: قمرالملوک وزیری به روایت گذشتگان‌اش، زنی بود که در زمانه‌ای مردانه، آواز خواند، کنسرت برگزار کرد، بی حجاب روی صحنه رفت و صدای‌اش روی صفحات گرامافون و در حافظه موسیقی سنتی ایران ثبت و جاودانه شد. او اما به روایت آینده‌گان‌اش، خاطره‌ای است مبهم و سرشار از احترام؛ زنی که مرزهای زمانه خود را شکست و راه را برای آوازخوانی زنان ایرانی هموار کرد.
قمرالملوک وزیری، در وصیت‌نامه‌ای که از خود به جای گذاشته، می‌نویسد: “خوشحالم که روح من عظمت خود را از دست نداده است و هنری که هرگز در زندگی او را بندۀ دینار و درهم نکرده ام و به او خیانت نورزیده ام، با من است. من مرده ام، اما خاطرۀ من، خاطرۀ حیات هنر من نمرده است…”
در این مطلب، دریا دادور، رعنا فرحان، زیبا شیرزای، شهرزاد سپانلو و مهرنوش، خواننده‌های زن ایرانی، روایت‌هایی کوتاه دارند از قمرالملوک وزیری و تاثیرش بر خودشان و بر نسل‌های آینده زنان خواننده ایرانی.
دریا دادور: زنی آزاده با تفکری مدرن
من شخصیت واقعی قمر را چند سال پیش کشف کردم. و باید گفت که بسیار لذت بردم که زنی آزاده و با تفکری مدرن یک خواننده بود. بجز آزاد‌گی و مهارت در کار موسیقی، از خود گذشتگی او، سخاوت مند بودنش، رها بودن او از مال این دنیا و شجاعتش یک بار دیگر من را به وجد آورد. از اینکه یک زن ایرانی بودم و شغل دشوار خوانندگی را با توجه به راه سختی که در پیش داشت انتخاب کرده بودم باری دیگر مسرور شدم. و البته که حس مسئولیت من را نسبت به مردم، کارم و وطنم دو چندان کرد. کار‌های او را دوباره گوش دادم و این بار با دقتی بیشتر. به صورت مصمم و نگاه او خیره شدم و یادم آمد که آزاده بودن چقدر با ارزش است.
چهره زیبای او من را به یاد هنرپیشگان اروپایی سالهای ۲۰ انداخت که مطمئنا او از آنها الهام گرفته بود اما به این فکر فرو رفتم که ای کاش زنان هنرمند ما امکاناتی داشتند که با این شخصیت‌های زیبا و قدرتمندی که دارند میتوانستند سمبل‌هایی جهانی برای دیگر زنان باشند و در مملکت خودشان آن‌طور که باید و شایسته آنهاست رشد کرده و شکوفا بشوند. اگر اینطور بود امثال قمرالملوک وزیری بیشتر بود و ایران رنگ و بوی دیگری داشت.
رعنا فرحان: قمرالملوک و پیشگامان موسیقی بلوز
صدای گرم قمر مرا به یاد دو نفر از پیشگامان موسیقی بلوز Ma Rainey و Bessie Smith می‌اندازد. قمر با صدائی محکم و شخصیتی قوی سدهای زمانه را می شکند. اولین زنی است که در ایران صدایش از رادیو پخش می شود. صدایش گویا و پر حرارت است و همه را شیفتۀ خود می سازد. هنرمندان و شاعران زمان از او الهام می گیرند و پس از صد سال هنوز هر روز آهنگ‌هایش را زمزمه می کنیم. زیرا صدائی دلنشین و روحی بزرگ دارد و بی غل و غش هنرش را در اختیار شنونده می گذارد.
زیبا شیرازی: هرگز دومی نداشت
همیشه اولینی هست که راه گشای دومی است. قمر الملوک وزیری اولینی بود که گرچه هرگز دومی نداشت، توانست راه گشای بسیاری از زنان خواننده ایرانی باشد. افسوس که هنر ارج گذاشتن به هنرمند در زمان حیات اش نزد ما ایرانیان نیست و بسیارند هنرمندانی که چون قمر در فقرو تنگدستی از بین ما می روند ولی خوشیم که یاد مردگان را همواره گرامی می داریم و قدرشناسشان هستیم.
شهرزاد سپانلو: رونق‌بخش موسیقی زنان
چون خواندن من، سنتی نیست، می شود گفت تأثیر قمر بر من و نسل من غیرمستقیم بوده است. او رونق بخش زمینی بود که سال های بعد، گل و گیاه های متفاوتی از آن روئید. او در دوره ای که زنها جرأت بیرون آمدن از خانه را نداشتند، با شهامت و بی حجاب، روی صحنه رفته و آواز خواند. همین کار او در ابراز وجود زنان، چه هنرمند و چه غیرهنرمند، تأثیر زیادی داشت. قمر نه تنها صاحب صدای عالی بود که با هدایتِ موسیقی دان های بزرگ، و پشتکار خودش، موسیقی سنتی ایرانی را برای همیشه جاودانه کرد.
مهرنوش: جسارت اولین بودن
اولین چیزی که با شنیدن اسم ایشون در ذهن من تداعی می شه جسارت بی نظیر و مثال زدنی این زن بزرگه. وقتی عکسهاشون رو نگاه می کنم به این فکر می کنم که اولین بار کاری کردن همیشه مستلزم پرداخت هزینه های سنگین است و کمتر کسی جسارت اولین بودن را به خرج می دهد. او هنرمندی نبود که فقط صاحب سبک و صدایی خوش باشد، بانویی بود که هنرمندانه زندگی می کرد.
