سایمون تیسدال
رابرت گیتس، وزیر دفاع کهنه کار آمریکا و رئیس سابق سازمان سیا، در فوریه سال جاری و در دفتر فرانکو فراتینی وزیر خارجه ایتالیا درباره پیامدهای هولناک به راه افتادن جنگ در دوران معاصر هشدار می داد.
او گفت: «اگر ظرف چند ماه آینده پیشرفتی حاصل نشود، خطر اشاعه جنگ افزار هسته ای در خاورمیانه، احتمال حمله اسرائیل و یا هر دوی این رویدادها وجود خواهد داشت.» وی افزود اگر اجازه توسعه تسلیحات هسته ای به ایران داده شود، آمریکا و متحدانش ظرف چهار تا پنج سال آینده با «دنیای متفاوتی» روبرو خواهند شد.
آنچنان که هزاران سند محرمانه افشا شده از وزارت خارجه آمریکا نشان می دهد، دیدار گیتس بخشی از تمهیدات خستگی ناپذیر و حساب شده مقامات دولت آمریکا، دیپلمات ها و افسران نظامی برای مهار بلندپروازی های هسته ای ایران و توقف توسعه نفوذ این کشور در خاورمیانه بوده است.
ایران به عنوان کشوری که تحت نظارت حرفه ای «دیده بانان» ویژه در کشورهای دیگر است، هدف جمع آوری اطلاعات الکترونیک، سایبری و منابع انسانی قرار گرفته؛ در نتیجه برنامه های سری آن کشور از درون بی ثبات شده و به کمک ابزارهای دیپلماتیک و سیاسی در انزوا قرار گرفته است و بیش از هر کشوری بر روی کره زمین هدف انجام تحقیقات و در زیر ذره بین بوده است.
اما آنطور که اسناد محرمانه نشان می دهد، ایران در حال مقابله به مثل است. بر اساس ابراز نظر یک دیپلمات منطقه ای، جنگ میان ایران و آمریکا برای کسب موضع برتر در خاورمیانه از آذربایجان گرفته تا خلیج فارس، بزرگترین رقابت برای استیلا در دنیای مدرن محسوب می شود.
دیدگاه واشنگتن تحت الشعاع سه مسأله اساسی است: اول اینکه ایران در حال توسعه تسلیحات هسته ای و تطابق سیستم های موشکی با آن است. دوم اینکه در پی کسب استیلای منطقه ای در عراق، خلیج فارس و در سراسر گستره خاورمیانه است. سوم اینکه رهبری این کشور خطر آشکار و فوری برای اسرائیل به شمار می آید.
این اسناد سایر جنبه های رویکرد آمریکا را نیز به نمایش می گذارد. آشکار است که مقامات آمریکایی از واداشتن و بازی با کشورهای دیگر برای قبول سیاست هایشان سرباز نمی زنند. ضمناً واضح است که در اختیار نداشتن یک سفارتخانه در تهران و با در نظر گرفتن حضور محدود آمریکایی ها در خاک ایران، دستیابی به اطلاعات دست اول در خصوص این کشور امر دشواری است.
گیتس در گفتگو با فراتینی در صدد تأکید بر جدیت تهدید عمومی از سوی ایران بود.
در اسناد آمده است: «وزیر دفاع آمریکا تأکید کرد که قطعنامه شورای امنیت حائز اهمیت است زیرا دورنمای حقوقی برای وضع تحریم های سخت تر را از سوی اتحادیه اروپا و سایر کشورها را فراهم می سازد. وی بر لزوم اتخاذ تدابیر فوری تأکید کرده است.» پس از آن بود که گیتس در خصوص خطر اشاعه جنگ افزار هسته ای در خاورمیانه و تغییر دائمی نظام جهانی هشدار می دهد.
یکی از صریح ترین نمونه ها از رویکرد آمریکا برای مهار و منزوی ساختن ایران در نامه مورخ دسامبر 2008 جان نگروپونته معاون وزیر خارجه این کشور به سرژ سرکیسیان، رئیس جمهور ارمنستان مشاهده می شود که در آن، نسبت به انتقال یک محموله تسلیحاتی به ایران از طریق خاک ارمنستان ابراز نگرانی شده است.
شروع این نامه حال و هوایی تهدید آمیزی دارد: «ما به روابط مثبت خودمان با دولت شما اهمیت می دهیم زیرا منافع مشترک فراوانی در آن می بینیم. در عین حال، از یک مورد جدی و در واقع مرگبار صادرات مجدد تسلیحاتی نگران هستیم.» سپس وی به «ابراز نگرانی عمیق واشنگتن از انتقال تسلیحات به ایران از سوی ارمنستان اشاره می کند که کشته و زخمی شدن سربازان آمریکایی در عراق را به دنبال دارد.» وی سپس چماق بزرگ را نشان می دهد و نسبت به احتمال وضع تحریم و قطع کمک های آمریکا هشدار می دهد و از سرکیسیان می خواهد پا را به عقب بگذارد، به فروش تسلیحات اعتراف کند و با انجام اموری نظیر «سرکشی بدون اعلام قبلی از سوی کارشناسان آمریکایی» برای حصول اطمینان از همکاری این کشور موافقت کند.
مقامات آمریکایی در جریان دیدار با متحدان غربی خود اغلب با درهای گشوده روبرو می شدند. فیل گوردون مشاور وزیر خارجه آمریکا در دیدار سپتامبر 2009 از پاریس با این ابراز نظر ژان دیوید لویت مشاور ارشد سیاسی سارکوزی روبرو می شود که پاسخ ایران به پیشنهاد گفتگوی اوباما به این کشور، «مضحک» بوده است.
بر اساس اسناد منتشر شده، لویت ادامه می دهد: «رژیم فعلی ایران یک حکومت کاملاً فاشیستی است و اکنون زمان تصمیم گیری درباره گام های بعدی رسیده است… رژیم ایران باید درک کند تهدید علیه آن کشوراز سوی آسیب های اقتصادی و نا آرامی های داخلی، به مراتب بیشتر از مذاکره با غرب است.»
لویت از اهمیت جلب پشتیبانی چین و روسیه سخن می گوید و در عمل نیز در همین راستا تلاش می کند. «لویت گفت وی به وزیر خارجه چین اطلاع داده در صورتیکه تعلل کند تا یک حمله اسرائیلی صورت بگیرد، دنیا باید با فاجعه بحران انرژی نیز دست و پنجه نرم کند.»
ضمناً در این اسناد به نگرانی آمریکا از تلاش ایران برای نفوذ در عراق و تداخل با روند سیاسی این کشور، از جمله تلاش برای روی کار آوردن جناح های شیعه طرفدار تهران در انتخابات مارس 2009، اشاره شده است. عراقی های ساکن نجف، مرکز اسلام شیعه، از آن نگران هستند که خلاً قدرت حاصل از خروج آمریکا در سال آینده، با حضور ایران پر شود.
مکاتبات سفارت آمریکا در عراق به روشنی خاطر نشان می کند برتری آمریکا در عراق در حال افول است. تمامی عملیات در داخل عراق بر اساس «موافقتنامه امنیتی 1 ژانویه 2009، می بایست با همکاری نیروهای امنیتی عراق صورت بگیردو هشدارهای یکجانبه قبلی ما در حال کم اهمیت شدن هستند. همزمان با ادامه برنامه خروج نیروهای ائتلاف، ما تنها به دولت عراق دل بسته ایم تا فشار خود بر روی نیروهای قدس سپاه پاسداران ایران را حفظ کند.»
کشمکش دیرین ایران و آمریکا برای نفوذ در خاورمیانه هنوز فاصله زیادی تا پایان راه دارد و شاید بتوان گفت در حال شدت یافتن است. در ملاقات ویلیام برنز معاون وزیر خارجه آمریکا با ترک ها در آنکارا در فوریه 2010، این موضوع به خوبی مشهود بوده است. برنز اصرار داشت واشنگتن دستیابی به توافق از طریق مذاکره با ایران را ترجیح می دهد. وی سپس مانند گیتس از حربه احتمال حمله نظامی اسرائیل برای محکم کردن بنیان سخنان خود و مشوش ساختن ذهن ترک ها استفاده می کند.
«برنز از سنیرلی اوغلو معاون وزیر خارجه ترکیه قویاً درخواست کرد از تلاش برای متقاعد ساختن دولت ایران در باره اشتباه بودن مسیر حرکتش حمایت کند. اوغلو نیز بر مخالفت دولت ترکیه با هسته ای شدن ایران تأکید مجدد کرد و نسبت به عواقب یک حمله نظامی برای ترکیه از یکسو و خطر متحد شدن ایرانی ها در پشت رژیم و آسیب به مخالفان در نتیجه تشدید تحریم ها از سوی دیگر، ابراز نگرانی کرد.»
«برنز گفت کشورش از تبعات اقتصادی تحریم ها بر همسایگان ایران آگاهی دارد اما در عین حال به سنیرلی اوغلو خاطر نشان کرد منافع ترکیه در صورت استفاده اسرائیل از زور برای توقف برنامه تسلیحات هسته ای ایران و یا تلاش مصر و عربستان برای دستیابی به زرادخانه هسته ای بیشتر لطمه خواهد خورد.» وی در عین حال گفت: «ما درها را برای تماس باز نگاه خواهیم داشت.»
به نظر می رسد برنز لااقل برای یک بار پیشرفتی داشته است.
«مجاب شدن سینیرلی اوغلوی بی تفاوت به همصدا شدن با آمریکا حائز اهمیت است. وی تأیید کرد که کشورهای همسایه ایران، این کشور را تهدیدی رو به رشد ارزیابی می کنند. زنگ های خطر حتی در دمشق نیز به صدا درآمده است.»
منبع: گاردین- 28 نوامبر
