چهار فصل ♦ قاب‏

نویسنده
شهلا گروسی

“دین” در آثارش تحت تأثیر فضاسازی های سورئالیست ها، کاراکترهای برهنه اما فاقد جنسیت خود را اغلب در پسزمینه ‏هایی از خرابه های شهرها و مناظر خشک و لم یزرع تصویر می کرد. آثار او انگار ترجمان ساده و قرن بیستمی نقاشان ‏تلخ اندیش و نشانه گرایی چون “بروگل” و “بوش” در لفافه ای از شوخ طبعی مدرن و امروزین بودند… ‏

درباره ابنر دین
آیینه های جادویی

نام “ابنر دین” شاید به گوش نسل جدید چندان آشنا نیاید، اما بی گمان او از بهترین کارتونیست های مطبوعاتی اواسط قرن ‏بیستم آمریکا است. هنرمندی که به خاطر شیوه طراحی مردم پسند خود که کامیک های تجاری معمول را به خاطر می آورد ‏مورد بی توجهی بسیاری از هنرشناسان دوران خود قرار گرفت و وجوه شخصی و درونی آثار در واقع غیر معمول اش ‏کمتر مورد توجه واقع شد.‏

‏”ابنر دین” با نام اصلی “ابنر اپستاین” برادرزاده “جیکوب اپستاین” مجسمه ساز معروف آمریکایی بود که در سال 1910 ‏به دنیا آمد. سال های نوجوانی را بی هیچ حادثه خاص پشت سر گذاشت و در سال 1931 از مدرسه دارتموث فارغ ‏التحصیل شد تا کمی بعد به عنوان دانشجو در “آکادمی ملی طراحی” دوره تحصیلات عالی را بیاغازد. همزمان، کار خود ‏را به عنوان طراح و تصویرساز تبلیغاتی شروع کرد و به همکاری با نشریات معتبری چون “نیویورکر” و “اسکویر ‏مگزین” پرداخت. تصویرسازی های اش برای “1984” اثر جورج اورول در مقاله ای راجع به این نویسنده در نشریه ‏‏”لایف” شهرت و اعتبار فراوان برای اش به ارمغان آورد.‏

din1.jpg

اولین کتاب مجموعه کارتون “دین” با نام “راه درازی است تا بهشت” سال 1945 با مقدمه ای از “فیلیپ وایلی” نویسنده و ‏منتقد مشهور منتشر شد. وایلی در دیباچه خود برای اولین بار وجوه پنهان آثار “دین” را به دقت تشریح و تبسیط کرد و ‏جایگاهی ورای یک کارتونیست ادیتوریال معمول آنطور که دیگران می پنداشتند برای او قائل شد.‏

din2.jpg

‏”دین” در آثار خود خصوصاٌ در این کتاب، تحت تأثیر فضاسازی های سورئالیست ها، کاراکترهای برهنه اما فاقد جنسیت ‏خود را اغلب در پسزمینه هایی از خرابه های شهرها و مناظر خشک و لم یزرع تصویر می کرد. آثار او انگار ترجمان ‏ساده و قرن بیستمی نقاشان تلخ اندیش و نشانه گرایی چون “بروگل” و “بوش” در لفافه ای از شوخ طبعی مدرن و امروزین ‏بودند. انسان های لخت و بی هویتی که گاه تنها با سرهای غیر عادی شان معنا می گرفتند، سرهایی که بعضاً به شکل تخم ‏مرغ، کتاب، آهن پاره یا چیزهای دیگر درمی آمدند. پلیسی که جز کلاه پلیس بر سر، چیز دیگری بر تن ندارد تنها پلیسی ‏ساده نیست، وجودی بی معنا است که سعی دارد تا با کلاه خود نشانه ای بر تمایز خود با حیوانات بسازد و اغلب این کوشش ‏چه بی ثمر است. در پیچیده ترین و گنگ ترین کارتون های “دین” هم بیننده بخشی از واقعیت وجود تنها و بحران زده خود ‏را در پس اثر احساس می کند.‏

din3.jpg

‏ “وایلی” اشاره می کند که آثار “دین” در نگاه اول فکاهه های رایج می نمایند، خصوصاً که با همان روش طراحی شده اند ‏و معمولاً شرحی پای اثر، آن را کامل می کند اما بر خلاف کارتون های فکاهه که شرح در آنها نقطه پایان تصویر و اوج ‏شوخی است، تصویر در آثار “دین” با شرح خنده دار زیرش تمام نمی شود و در ذهن بیننده –گاه در چند جهت- ادامه می ‏یابد. در نزدیک ترین آثار دین به کارتون های فکاهه هم فضاسازی های او و تنهایی کاراکترها در برهوت های ترسناک که ‏پسزمینه را می سازند، حسی پوچگرایانه و بسیار متفاوت از جریان رایج کارتون مطبوعاتی آن روزگار به بیننده می ‏بخشند.‏

din4.jpg

‏”دین” پس از این کتاب، هفت عنوان دیگر طی شانزده سال بعد منتشر ساخت که آخرین آنها با عنوان “مردمان برهنه” در ‏سال 1963 گزیده ای از آثار چهار کتاب قدیم ترش بود و بهترین کارتونهای او را با کاراکترهای لختی که در موقعیت های ‏آبزرد درگیر با قواعد جهان مدرن بودند شامل می شد. نگاه سیاه و شخصی او به کارتون، الهامبخش هنرمندان بسیاری در ‏نسل های بعد شد که طنز سیاه را ژانر کاری خود قرار دادند.‏

din5.jpg

‏”کلیفتون فدیمن” روشنفکر و نویسنده صاحب نظر آمریکایی در باره هنر “دین” گفته است: “تصاویر او مانند آیینه های ‏جادویی بازتابنده وجوه کج و معوج پنهان شخصیت ما هستند که بر سطح صاف آیینه های عادت و روزمرگی قادر به دیدن ‏شان نیستیم.“‏

ابنر دین عاقبت در سال 1982 چشم از جهان فرو بست.‏