پریسا حاتمی
نتایج بدست آمده از یک نظرسنجی گسترده بین المللی نشان می‌دهد که دیدگاه مردم اکثر کشورهای جهان نسبت به ایران به شدت منفی‌تر از قبل شده و سوء ظن افکار عمومی جهان نسبت به ایران، به مراتب بیشتر از نظرسنجی سال 2006 است. این نظرسنجی که نتایج هشدار دهنده‌ای را نشان می‌دهد، حاکی از این است که برنامه اتمی ایران، بی‌اعتمادی به احمدی نژاد و نیز تقابل بین شیعه و سنی مجموعا باعث تخریب شدید چهره ایران در میان مردم کشورهای مختلف جهان شده، به طوری که حتی این روند نگران کننده در کشورهایی نظیر اندونزی و مصر و بدتر از اینها ترکیه و لبنان هم قابل مشاهده است.
این بررسی که توسط مرکز نظر سنجی Pew انجام گرفته، در 47 کشور جهان در خلال ماههای آوریل و می انجام شده و جامعه آماری آن شامل بیش از 45 هزار نفر از مجموعه این کشورها است. این نظر سنجی در 129 صفحه شامل هفت فصل منتشر شده است و فصل چهارم آن به ایران اختصاص دارد. در این فصل، چهار موضوع شامل دیدگاه نسبت به ایران، اعتماد به محمود احمدی نژاد، نظر درباره دستیابی ایران به سلاح اتمی و همچنین خطر و تهدید سلاح هسته‌ای ایران برای کشورهای مختلف، مطرح و بررسی شده است. در خلال گزارش این نظرسنجی در بسیاری موارد اختلاف نظر جدی بین شیعیان و اهل سنت در کشورهای اسلامی درباره ایران به چشم می‌خورد.
در پاسخ به سوال نخست درباره دیدگاه نسبت به ایران، این گزارش حاکی از این است که دیدگاه عمومی نسبت به ایران در میان اکثر کشورهای جهان کماکان منفی است و در خلال سال گذشته در برخی کشورها از جمله ترکیه، مصر و اندونزی به شدت منفی‌تر شده است.
براساس شاخص های ارائه شده، در قاره آمریکا مردم کانادا و آمریکا به ترتیب 67 و 71 درصد نسبت به ایران نظر منفی دارند و تنها 22 و 14 درصد نظر مثبت اعلام کرده‌اند. در آمریکای لاتین مردم برزیل بدترین دیدگاه را نسبت به ایران داشته‌اند با 78 درصد نظر منفی و 12 درصد نگاه مثبت. بهترین دیدگاه مربوط به مردم ونزوئلا و مکزیک است که 60 و 58 درصد به ایران نظر مثبت دارند. در اروپا دیدگاهها نسبت به ایران عموما به شدت منفی است و بدترین دیدگاه متعلق به مردم آلمان و فرانسه با 85 و 84 درصد منفی و 10 و 14 درصد مثبت است. بهترین دیدگاه مربوط به انگلیس با 57 درصد منفی و 24 درصد مثبت است. در اروپای شرقی مردم اوکراین و روسیه بهترین نظر را با 38 و 37 درصد مثبت و 42 و 40 درصد منفی داشته‌اند و بدترین نظر مربوط به مردم چک با 80 درصد منفی و 13 درصد مثبت است. در کشورهای عربی مردم فلسطین، مصر و اردن بهترین دیدگاه با 55، 48 و 46 درصد نظر مثبت را در مقابل 39، 50 و 53 درصد نظر منفی ابراز داشته‌اند. بدترین دیدگاه در این دسته مربوط به اسرائیل، لبنان وترکیه است با 93، 64 و 56 درصد منفی و 5، 36 و 28 درصد مثبت. بهترین دیدگاه در قاره آفریقا مربوط به مردم مالی با 50 درصد مثبت و بدترین مربوط به آفریقای جنوبی با 64 درصد منفی و 16 درصد مثبت است. در آسیا مردم بنگلادش، پاکستان و اندونزی بهترین دیدگاه را ابراز و مردم ژاپن بدترین دیدگاه را داشته‌اند.
بر اساس این گزارش نگاه مثبت به ایران طی سال گذشته در سه کشور اسلامی اندونزی، مصر و به ویژه ترکیه به‌شدت افول کرده است. در سال 2006، موازنه نظرها در ترکیه با 53 درصد مثبت و 35 درصد منفی به نفع ایران بود، درحالی که در سال جاری 56 درصد مردم نسبت به ایران نظر منفی و تنها 28 درصد نظر مثبت دارند. در اندونزی و مصر نیز تغییرات گسترده بوده است وگرچه کماکان دیدگاهها نسبت به ایران به طور نسبی مثبت است اما مجبوبیت ایران 13 درصد در اندونزی و 11 درصد در مصر کاهش یافته است.
در باره برنامه اتمی ایران اکثر مردم در 32 کشور از 37 کشور مورد سوال درباره دستیابی ایران به سلاح اتمی، نظر منفی داشته‌اند. در اردن و مصر که سال گذشته افکار عمومی درباره این موضوع اختلاف نظر داشت و 45 درصد اردنی‌ها و 44 درصد مصری‌ها موافق برنامه اتمی ایران بودند، اکنون 55 درصد اردنی‌ها و 57 درصد مصری‌ها می‌گویند مخالف دستیابی ایران به سلاح اتمی هستند.
این گزارش نشان می‌دهد که در خصوص تهدید اتمی ایران، مردم سراسر جهان نگران تهدید هسته‌ای ایران برای کشورشان هستند. بیشترین نگرانی ها به طور طبیعی در اسرائیل با 89 درصد است و اکثریت در آمریکای شمالی، آمریکای لاتین و اروپا برنامه سلاح اتمی ایران را یک تهدید بالقوه می‌دانند. در کشورهای اسلامی، مردم کویت و «لبنان» و ترکیه بیش از سایرین نگران هستند. 71 درصد در کویت، 63 درصد در لبنان و 59 درصد در ترکیه؛ گرچه در کویت و لبنان دیدگاه شیعیان متفاوت از اهل سنت است.
در میان کشورهای اسلامی اما در این زمینه تصورها مختلف است. ولی جالب اینجاست که نظرها راجع به ایران در خاورمیانه بیشتر از آسیا منفی است و در آفریقا نظرها ترکیبی از دیدگاههای مختلف است. در خاورمیانه فقط مردم فلسطین دیدگاه مثبت درباره ایران دارند. 55 درصد می‌گویند نسبت به ایران دید مثبت دارند اما بر عکس اکثر افراد در اردن، لبنان، ترکیه نظر منفی دارند. دیدگاه مصری‌ها 48 درصد مثبت و 50 درصد منفی است، اکثریت مطلق مردم اتیوپی و نیجریه نسبت به ایران دید مثبت دارند در مالی نیمی از مردم دید مثبت نسبت به ایران دارند و 41 درصد نظر منفی دارند. در سنگال 43 درصد نظر مثبت و 41 درصد نظر منفی دارند.
همچنین در آسیا بیشترین حمایت از ایران در بنگلادش انجام می‌شود که 8 نفر از هر ده نفر دید مثبت نسبت به کشورمان دارند. اکثریت مطلق مردم پاکستان، اندونزی و مالزی هم دیدگاه مثبت دارند اما دیدگاههای مثبت درباره ایران نسبت به سال 2006 سقوط کرده است. سال گذشته 73 درصد مسلمانان پاکستان و 81 درصد در اندونزی دیدگاه مثبت نسبت به ایران داشتند که امروز به 69 درصد و 66 درصد رسیده است. در خاورمیانه نیز محبوبیت ایران سقوط کرده است. سال گذشته 53 درصد مسلمانان ترکیه نظر مثبت و 35 درصد نظر منفی به ایران داشتند اما امروز فقط 28 درصد می‌گویند نظر مثبت دارند، در حالی که 56 درصد به صراحت دیدگاهی منفی دارند. در مصر نیز محبوبیت ایران از 62 درصد به 49 درصد تنزل کرده و تنزل تقریبا مشابهی هم در اردن رخ داده است.
در بخش دیگر از نظر سنجی، اعتماد افراد نسبت به جناب آقای احمدی نژاد مورد سوال قرار گرفته است. بر اساس گزارش این نظرسنجی، نظر عمومی نسبت به رئیس جمهور ایران به طور قابل توجهی منفی‌تر از نظر عمومی راجع به ایران است. اکثریت مطلق مردم در آمریکا، کانادا و همه کشورهای اروپایی غیر از روسیه و اوکراین می‌گویند هیچ اعتمادی یا اعتماد اندکی دارند که آقای احمدی نژاد بتواند کار درستی درباره مسائل جهانی انجام دهد.
موازنه دیدگاهها درباره رهبری آقای احمدی نژاد نیز منفی است گرچه در روسیه و اوکراین کمتر است. در روسیه 18 درصد مردم می‌گویند بعضا” به رئیس جمهور ایران اعتماد دارند در حالی که 44 درصد ابراز بی اعتمادی یا اعتماد اندک می‌کنند. در اوکراین دیدگاههای منفی 39 درصد در قبال 13 درصد مثبت است گرچه البته 48 درصد نسبت به رهبری او اظهار نظر نکرده‌اند.
از میان 47 کشور مورد سوال، اسرائیلی ها منفی‌ترین دیدگاهها را راجع به ایران و رهبر آن داشته اند. بیش 9 نفر از ده نفر (93 درصد) راجع به ایران دید منفی دارند و 77 درصد می‌گویند که بسیار منفی هستند. درباره آقای احمدی‌نژاد نیز 80 درصد می‌گویند به هیچ وجه اعتمادی ندارند.
اما نتیجه قابل تأمل دیگری که از این نظرسنجی بدست آمده حاکی است، آقای احمدی نژاد در میان مردم خاورمیانه کمتر از آسیا محبوب است. 78 درصد مردم اردن می‌گویند نسبت به او اعتمادی نداشته یا اعتماد اندکی دارند، و در مجموع وی در هیچ کشوری در خاورمیانه محبوبیت مطلق ندارد. در مصر 72 درصد اعتماد اندکی به او دارند و در ترکیه که سال گذشته 49 درصد نسبت به او نظر منفی داشتند، اکنون 55 درصد چنین دیدگاهی دارند.
اما در عین حال محبوبیت آقای احمدی نژاد در پاکستان و اندونزی بر خلاف کاهش محبوبیت ایران در این دو کشور، رشد داشته است. در پاکستان 42 درصد در مقایسه با 32 درصد در سال گذشته به وی اعتماد دارند و در اندونزی اعتماد به وی از 51 درصد به 53 درصد رسیده است.
همچنین این گزارش در بخش‌های مختلف دیدگاههای اهل سنت در قیاس با شیعیان را متفاوت ارزیابی نموده است. مسلمانان سنی لبنان در مخالفت با ایران تقریباً اجماع دارند با 93 درصد نظر مخالف، درحالی که این امر در میان شیعیان فقط 13 درصد است و 86 درصد دیدگاه مثبت نسبت به ایران دارند. در میان شیعیان لبنان سه چهارم می‌گویند به آقای احمدی نژاد اعتماد دارند اما در میان اهل سنت فقط 5 درصد چنین اعتقادی دارند و 94 درصد هیچ اعتمادی نداشته یا اعتماد اندکی دارند.