آیت الله خامنه ای روز گذشته در مراسم نماز عید فطر، برای اولین بار درباره اعترافات بازداشت شدگان و پخش آن در تلویزیون اظهار نظر کرد. او اعتراف افراد علیه خود را شرعا و عرفا نافذ دانست اما اعتراف افراد علیه اشخاص دیگر را غیر معتبر اعلام کرد.
این سخنان رهبر جمهوری اسلامی، که روز گذشته در نماز عید فطر در تهران بیان شد، واکنش های متفاوتی را برانگیخته است. از سویی تحلیل گران معتقدند بخشی از سخنان دیروزآیت الله خامنه ای پاسخی به نامه تظلم خواهی فرزندان هاشمی رفسنجانی به رئیس قوه قضائیه است و از سوی دیگر حقوقدانان برجسته کشور اعتراف افراد علیه خود را حائز شرایطی می دانند که بدون لحاظ یکی از این شرایط، فاقد ارزش و اعتبار قانونی خواهد بود. “روز” در گفتگو با عبدالفتاح سلطانی، حقوقدان و عضو کانون مدافعان حقوق بشر و همچنین ناصر قوامی، رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس ششم، جنبه های مختلف این موضوع را بررسی کرده است.
سخنان رهبری زنگ خطراست
سخنان آیت الله خامنه ای در خطبه های عید فطر در حالی ایراد شده که بعد از کودتای انتخاباتی 22 خرداد، فعالان سیاسی و مطبوعاتی منتقد دولت احمدی نژاد و معترض به تقلب گسترده صورت گرفته در انتخابات به صورت فله ای بازداشت شده و در شرایطی خاص تحت بازجویی قرار گرفته اند. طی هفته های اخیر نیز افکار عمومی شاهد پخش اعترافاتی بودند که مشخص نیست در چه شرایطی اخذ شده است. هر چند برخی اخبار منتشر شده، از فشارهای روحی و جسمی شدیدی که بر بازداشت شدگان برای اخذ اعترافات علیه خودشان وارد می شود خبر میدهند. سخنان آیت الله خامنه ای زنگ خطری است بر اینکه بدون توجه بر چگونگی اخذ اعترافات، این نوع اقرارها را در دادگاه، مستند قرار دهند و بر مبنای آن حکم صادر کنند.
عبدالفتاح سلطانی، حقوقدان برجسته و عضو کانون مدافعان حقوق بشر معتقد است که اقرار افراد علیه خود، در شرایطی نافذ است که در شرایط عادی اخذ شود. او در گفتگو با “روز” گفت: در قانون اساسی و قانون کیفری شرایطی برای اقرار در نظر گرفته شده و بر اساس قانون اساسی هر اعترافی که با اجبار یا اکراه و حتی اغفال متهم اخذ شود خلاف قانون و فاقد سندیت قانونی است.
این وکیل دادگستری افزود: یکی از علائمی که نشان میدهد اقرارها در شرایط خاصی اخذ می شود، این است که متهم را از زندان به طور مستقیم به دادگاه برده و محاکمه می کنند و اگر اعترافات در شرایط آزاد و درستی اخذ شده چرا متهم را با قید وثیقه یا کفالت تا زمان برگزاری دادگاه آزاد نمی کنند؟
به گفته آقای سلطانی، اگر متهم بعد از آزادی با قرار وثیقه به دادگاه برود و در دادگاهی با رعایت اصل 168 قانون اساسی و حضور هیات منصفه، اعترافات داخل زندان خود را مجددا تکرار کند می توان این اعترافات را پذیرفت
عضو کانون مدافعان حقوق بشر با بیان اینکه متهم در زندان تحت بازجویی های غیرقانونی قرار می گیرد افزود: متاسفانه شاهد هستیم که کتهم حتی اجازه تعیین وکیل برای خود را ندارد و این دادگاه است که برای او وکیل تسخیری تعیین می کند در همین موارد اخیر وکالت خیلی از وکلا را برای پرونده ها نپذیرفتند و همین مساله نشان میدهد که متهم در شرایط طبیعی قرار ندارد و اعترافات او در شرایط قانونی اخذ نشده است.
این حقوقدان برجسته تصریح کرد: اگر اعترافات بدون القا، وحی، فشار یا هرگونه فشار روانی صورت بگیرد آن موقع معتبر است.
آقای سلطانی با شاره به سخنان دیروز آیت الله خامنه ای درباره نافذ بودن اقرار افراد علیه خود گفت: اقرار متهمانی که اخیرا به دادگاه می آورند به هیچ عنوان قابل قبول نیست چون از طرفی این افراد را مستقیم از زندان به دادگاه می اورند و از سوی دیگر به ظاهر این دادگاه ها علنی اعلام شده اما در اصل شرایط علنی بودن را ندارد و حائز شرایط اصل 168 قانون اساسی نیست.
معجزه عصای موسی در زندان
ناصر قوامی، رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس ششم نیز بر سخنان عبدالفتاح سلطانی صحه می گذارد. او به “روز” گفت که که بر اساس روایت اسلامی، اعترافات افرادی که در زندان هستند حتی علیه خودشان نیز پذیرفتنی نیست.
آقای قوامی توضیح داد: از نظر حقوقی و فقه اسلامی، اقرار افراد درباره خودشان نافذ است اما شرایط دارد و باید در یک شرایط کاملا آزاد و اختیاری و شرایطی که هیچ گونه اکراه و فشاری روی آنها نباشد و حتی شائبه فشار و اکراه نیز وجود نداشته باشد اخذ شود و فقط در این صورت این اعترافات علیه خود افراد نافذ است.
به گفته این نماینده سابق مجلس، اعتراف افراد در زندان علیه خودشان نیز اعتبار ندارد چون فرد در زندان در شرایط خاصی قرار دارد و اعترافاتش آزاد و با اختیار خود او نیست.
رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس ششم با اشاره به پخش اعترافات برخی از فعالان سیاسی که بعد از انتخابات بازداشت شده اند، از تلویزیون گفت: بر اساس آنچه که من از تلویزیون دیدم و در خبرها خواندم چه درباره آقای ابطحی، چه آقای عطریان فر و بقیه آقابان باید بگویم صحبت هایی که این افراد کردند اعتراف به جرم نبود و هیچ اعترافی که موجب مجازات باشد نکردند و فقط گفتند که تحلیل سیاسی شان اشتباه بوده است.
آقای قوامی متذکر شد: حالا بالفرض محال ما این گفته ها را اعتراف به جرم تلقی کنیم باید بپرسیم که چگونه فردی بعد از 30 یا 40 سال فعالیت سیاسی، ظرف چند روز در زندان پی به اشتباهات خود می برد؟
او با اشاره به شرایط خاصی که این فعالان سیاسی و مطبوعاتی در زندان داشته و دارند گفت: این افراد نه از بیرون و اتفاقات بیرون از زندان خبری داشتند و نه به وکیل دسترسی داشتند و ما نمیدانیم چه چیزهایی در زندان به آنها القا کرده اند و یا چه نوع تهدیدها یا فشارهای بر آنها وارد شده که 30 سال متوجه اشتباهشان نشده اند اما همین که رفتند زندان معجزه ای رخ داده و فهمیدند اشتباه کرده اند.
آقای قوامی به سابقه سه بار زندان خود در زمان رژیم گذشته اشاره کرد و گفت : در آن زمان ساواکی ها، با کابل بر پای زندانیان میزدند و می گفتند که این کابل عصای موسی است و معجزه می کند و با این کابل ها از زندانیان سیاسی اعتراف می گیریم حالا ما نمیدانیم اکنون آقایان در زندان عصای موسی دارند یا با چه روش هایی چنین معجزه هایی را رقم میزنند که افراد پی به اشتباهات تمام زندگیشان می برند.
سخنان رهبر، پاسخی به نامه فرزندان هاشمی رفسنجانی؟
رهبر جمهوری اسلامی روز گذشته همچنین گفت که اعتراف افراد در دادگاه علیه فردی دیگر “حجیت شرعی” ندارد و مسموع نیست. این اظهار نظر آیت الله خامنه ای در حالی صورت می گیرد که یک روز قبل فرزندان هاشمی رفسنجانی در نامه ای به رئیس قوه قضائیه، انتشار شایعات علیه خود را، نوعی “اهرم فشار” علیه آقای هاشمی رفسنجانی و ابزاری برای “حذف” او دانسته و از صادق لاریجانی خواسته بودند که مرجعی صلاحیت دار را مأمور رسیدگی به شایعات و اتهامات علیه آنها کند.
فرزندان رئیس مجلس خبرگان رهبری در نامه خود نوشته اند: اخیرا شاهد بوده ایم که از راه پخش اظهارات بعضی متهمان حوادث اخیر، که در صورت داشتن اعتبار اقرار قانونی، تنها علیه شخص اقرار کننده قابل استناد است، تلاش می شود تا ادعاهای بی سند علیه یکی از امضاء کنندگان این نامه… مستندسازی شود.
اشاره فرزندان هاشمی به اعترافات برخی از معترضان به کودتای انتخاباتی در دادگاه های نمایشی است که تاکنون 5 جلسه از آن برگزار شده است و در این دادگاهها برخی از بازداشت شدگان، سخنانی را علیه مهدی هاشمی عنوان کردند. محمد علی ابطحی نیز در جلسه اول دادگاه، گفته بود که هاشمی، موسوی و خاتمی در جریان انتخابات با یکدیگر “هم‌قسم” شده بودند.
موضع گیری رهبری در خطبه های نماز عید طر در شرایطی صورت گرفت که روز گذشته هاشمی رفسنجانی بعد از مدتها غیبت، در نماز عید فطر حاضر شد و در صف اول نماز در کنار سایر مسوولان جمهوری اسلامی قرار گرفت.
