یک هفته پس از نگارش نامه چند تن از مسئولان جمهوری اسلامی به رئیس جمهور مصر و توصیه به وی برای به کارگیری الگوی اسلامی در مدیریت کشور، سخنگوی رئیس جمهور مصر پاسخ سردی به آن ها دادو تاکید کرد که: “کسی نمی تواند چیزی به ما دیکته کند”.
رهبران جمهوری اسلامی در دو سال اخیر به شیوه و زبان های مختلف گفته اند جنبش مردمی مصر برگرفته از الگوی انقلاب اسلامی ایران بوده اما سخنگوی ریاست جمهوری مصر در این مورد هم گفته است: “الگوی این کشور برخاسته از اراده ملی اش است.”
هفته گذشته بود که چهره هایی همچون علی اکبر ولایتی (مشاور امور بین المللی آیت الله خامنه ای)، غلامحسین حداد عادل،(رئیس مجلس هفتم و پدر زن مجتبی خامنه ای)، فرهاد رهبر (رئیس دانشگاه تهران)، محمدرضا مخبر درفولی (دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی) به همراه برخی از اساتید دانشگاه با انتشار نامه ای سرگشاده به محمد مرسی به او توصیه کردند تا “الگوی قطعی” مدیریت مصر را بر پایه “اسلام” قرار دهد و همچنین گفتند آمادگی دارند تا “تجربه” خود را به دولت و ملت مصر منتقل کنند.
این افراد در نامه خود بدون اشاره به شرایط حکومت در داخل و خارج و خطراتی که ایران با آن مواجه است،همچنین نوشته بودند: “طی ۳۴سال مجاهدت، تلاش و تدبیر و مبارزه بی امان با استکبار جهانی و دشمنان اسلام و مسلمین در سطح بین المللی، دستاوردهای گرانقدری بدست آمده است.”
در شرایطی که دستاوردهای مورد اشاره نگارندگان نامه کشور را با بن بست سیاسی مواجه کرده و در یک سال گذشته همزمان با سو مدیریت دولت محمود احمدی نژاد و تحریم های بین المللی اقتصاد کشور به شدت متزلزل شده، این افراد نوشته اند: “محوری ترین این دستاوردها پافشاری بر استقلال جمهوری اسلامی ایران از قدرت های شرقی و غربی و نفی استیلاء بر قلمرو اسلامی ایران است.”
از تجربه تلخ جمهوری اسلامی درس بگیرید
این در حالی است که اوایل دیماه ۵ نواندیش دینی منتقد جمهوری اسلامی با نگارش نامه ای خطاب به محمد مرسی از وی خواسته بودند تا از “تجربه تلخ جمهوری اسلامی درس بگیرد”. آن ها در نامه خود نوشته بودند :” آمیختن نهاد دین، یعنی دستگاه های رسمی آن (مساجد، حوزه های علمیه و روحانیت) با قدرت سیاسی، دین و روحانیت را در جبهه صاحبان قدرت و درمقابل ملت می نشاند.”
آیت الله خامنه ای از زمان وزیدن نسیم بهار عرب در خاورمیانه و خیزش جوانان و نیروهای سیاسی علیه دیکتاتورهای منطقه گفته است این تحولات نامش “بهار عرب” نیست بلکه “بیداری اسلامی” است. وی هم در پیامی به انقلابیون مصر تلویحا آن ها را به پیروی از الگوی انقلاب اسلامی فراخوانده بود.
اما محمود احمدی نژاد که اخیرا از سفر مصر بازگشته، در فرودگاه مهرآباد و در گفتگو با خبرنگاران تایید کرد که اظهارات رهبر جمهوری اسلامی در آن زمان از سوی انقلابیون به معنای “دخالت” در امور این کشور تلقی شده است. به گفته رئیس دولت “در آنجا فضا را به شدت منفی کرده بودند. زمانی که دو سال قبل مقام معظم رهبری در نماز جمعه راجع به مصر به عربی صحبت کردند - که صحبت های خوب و راهگشایی هم بود - این ها آمده بودند جو سازی کردند که این دخالت در امور مصر است.”
این در حالی بود که سفر احمدی نژاد به مصر نیز با تنش های بسیاری همراه بود که نشان دهنده عدم تمایل نیروهای اجتماعی و مذهبی این کشور برای برقراری روابط دوستانه با رهبران جمهوری اسلامی ارزیابی شده است.
یکی از کسانی که در این سفر و در جریان دیدار با احمدی نژاد سیاست های نظام جمهوری اسلامی را به شدت سرزنش کرد شیخ احمد الطیب رئیس دانشگاه الازهر ـ– مهم ترین دانشگاه مذهبی در جهان عرب ـ– بود. او با انتقاد شدید از “مداخلات” جمهوری اسلامی در امور داخلی کشورهای حوزه خلیج فارس از احمدی نژاد خواست تا دولتش بحرین را به عنوان “یک کشور عربی برادر” به رسمیت بشمارد.
جمهوری اسلامی از زمستان ۸۹ و قیام شیعیان بحرینی علیه حکومت آل خلیفه در منامه، از مخالفین حاکمیت بحرین حمایت کرده است.
احمد الطیب همچنین تلاش های جمهوری اسلامی برای “گسترش نفوذ شیعی” در کشورهای سنی مذهب را به چالش کشید.
به گزارش رسانه های مصری و غربی مفتی دانشگاه الازهر نیز حملات دیگری به جمهوری اسلامی کرد. شیخ حسن شافعی از جمهوری اسلامی خواست دست از سرکوب اقلیت سنی مذهب در داخل ایران بردارد و بر لزوم تلاش برای اعطای حقوق کامل شهروندی به شهروندان اهل سنت تاکید کرد.
وی همچنین از احمدی نژاد خواست تا از مراجع دینی جمهوری اسلامی بخواهد از توهین به چهره های مذهبی سنی ها ـ همچون ابوبکر، عمر و عثمان ( خلفای پس از حضرت محمد) ـ پرهیز کنند. در آن زمان خبرگزاری فارس ویدئویی را منتشر کرد که نشان می داد محمود احمدی‌نژاد هنگام این سخنان به هیات مصری هشدار می‌دهد که اگر صحبت از اختلافات ادامه پیدا کند، جلسه را ترک می‌کند.
از سوی دیگر در همین سفر یک شهروند معترض سوری همزمان با بازدید احمدی نژاد از مسجدی در قاهره به سوی وی لنگ کفش پرتاب کرد که در سنت عربی بزرگترین توهین محسوب می شود.
تلاش برای عادی سازی روابط با قاهره
جمهوری اسلامی از زمان پیروزی اخوان المسلمین در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری مصر تلاش کرده تا روابط دیپلماتیک دو کشور را که سه دهه است قطع شده احیا کند؛تلاشی که عمدتا ناکام مانده. حتی مرسی در جریان اجلاس سران کشورهای اسلامی در تهران به تندی علیه متحد استراتژیک جمهوری اسلامی، یعنی سوریه سخن گفت؛ سخنانی که صدا و سیما آن را سانسور کرد. از سوی دیگر در حالیکه رهبران مصر در جریان درگیری اخیر حماس و اسرائیل، به بسیاری از مقامات عربی اجازه ورود به نوار غزه را دادند مانع حضور مسئولان جمهوری اسلامی در این منطقه شدند.
روابط تهران و قاهره از سال ۱۹۷۹ پس از آنکه انور سادات پیمان صلح میان مصر و اسرائیل را امضا کرد، تیره و همزمان با پناه دادن انور سادات به محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۵۸ قطع شد. آیت الله خمینی در آن زمان از رئیس جمهور وقت مصر با عناوینی چون “حیوان” و “بیمار روانی” یاد کرده بود.
تلاش های ناکام دولت احمدی نژاد برای برقراری رابطه با مصر البته به دوران پسا انقلاب مصر باز نمی گردد بلکه وی در زمان ریاست جمهوری حسنی مبارک نیز تقلای بسیاری برای عادی سازی روابط انجام داد.
تنها دو سال پس از به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد، وی در اردبیهشت ماه سال ۸۶ پس از پیاده شدن از پله های هواپیما در فرودگاه مهرآباد به خبرنگاران گفت جمهوری اسلامی آماده دایر کردن سفارت در قاهره است: “ما آماده هستیم تا اگر همین امروز دولت مصر اعلام آمادگی کند، سفارت مان را در آن دایر کنیم.”
محمود احمدی نژاد به صراحت دولت حسنی مبارک را “نماینده ملت مصر” توصیف کرد و افزود: “دو ملت یکدیگر را دوست دارند و به یکدیگر علاقه‌مند هستند و ما هم که نماینده ملت هستیم، باید منعکس کننده خواسته‌های آنها باشیم.”
با این حال ناظران می گویند در حالی که تهران امید داشت پس از پیروزی اسلام گرایان در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری مصر، جاده برقراری روابط دوستانه با مهمترین کشور عربی در شاخ آفریقا هموار شود، اما همدستی تمام عیار تهران با دولت بشار اسد برای سرکوب مخالفان سوری، و همچنین دخالت های فزاینده در امور داخلی بحرین و یمن باعث شده است تا دولت اخوان المسلمین نیز همچون دولت حسنی مبارک به داشتن ارتباط تنگاتنگ با جمهوری اسلامی بدبین باشد.
