معاون دادستانی تهران در امور زندان ها اعلام کرد که زندان اوین به بازداشتگاه زندانیان تحت قرار تبدیل شده است. تبدیل زندان اوین به بازداشتگاه موقت اگرچه به بهانه طبقه بندی زندانیان انجام می شود اما این نگرانی وجود دارد که در ادامه پروژه ساخت ده ها بازداشتگاه موقت در سراسر کشور صورت گرفته است.
محمود سالارکیا معاون دادستانی تهران در امور ضابطان روز یک شنبه با اشاره به تغییر تابلوی زندان اوین به ”بازداشتگاه اوین” اعلام کرد: الان بر سردر زندان اوین نوشته شده است “بازداشتگاه اوین”. سایر مراکز مانند ندامتگاه مرکزی کرج و ندامتگاه رجایی‌شهر به عنوان ندامتگاه و سایر زندان‌هایی که داریم با کلمه‌ی زندان مطرح شده‌اند.
وی دلیل تبدیل زندان اوین به بازداشتگاه موقت را ناشی از تصویب قانون خروج زندان ها از داخل شهرها عنوان کرد و با اشاره به اینکه حدود 10 سال از تصویب قانون خروج زندانها از داخل بافت شهرها می‌گذرد، گفت: ”وزارت مسکن و شهرسازی مکلف شد مکان‌هایی را خارج از بافت شهر برای زندانها در نظر بگیرد و زندان‌های داخل بافت شهر را به این مراکز منتقل کند و در ازای آن این زمین‌ها به سازمان مسکن و شهرسازی واگذار شود و در کنار آن بازداشتگاه‌هایی که محل نگهداری متهمان است باید در داخل شهرها باشد که سازمان زندانها این تصمیم را در شهر تهران گرفته است و زندان اوین را به عنوان یک بازداشتگاه در نظر گرفته است.“
محمود سالارکیا در عین حال به خبرنگاران گفت که “در آیین‌نامه‌ی سازمان زندانها مقوله‌ی بازداشتگاه و زندان از یکدیگر جدا شده، و بازداشتگاه محلی است برای نگهداری کسانی که تحت قرار هستند.” وی همچنین گفت که در حال حاضر از بخشی از زندان اوین همچنان به عنوان زندان استفاده می شود.
ساخت زندان اوین که در محوطه ای به وسعت 43 هکتار در شمال تهران و در منطق سعادت آباد قرار دازد از سال های دهه 40 آغاز و در سال 1350 به طور رسمی استفاده از آن شروع شد.
این زندان در سال های پیش از انقلاب تحت نظارت ساواک اداره و ماجراهای مختلفی از سوی انقلابیون در خصوص بندها و سلول های مخوف آن نقل می شد. در سال های پس از انقلاب همین زندان در اختیار گروهی از چهره های تندرو قرار گرفت و به مرکز اصلی سرکوب، شکنجه و اعدام فعالان سیاسی مخالف جمهوری اسلامی بدل شد.
برخی از بندهای زندان اوین در سالهای اخیر به دلیل نگهداری فعالان سیاسی، اجتماعی و مطبوعاتی در طی بازداشت به شهرتی جهانی رسیده اند که از آن جمله بند 209 و بندهای 325 و 240 را می توان نامبرد.
بنابر برخی آمارها زندان اوین ظرفیت نگهداری از 9 هزار زندانی را به صورت همزمان دارد. غیر از بندهای عمومی و سلول های مشترک، صدها سلول انفرادی نیز در بندهای غیر قابل دسترسی آن وجود دارد که اغلب فعالان سیاسی اجتماعی در سال های اخیر بخش هایی از بازداشت یا دوران زندان خود را در انها گذرانده اند.
در زمستان سال گذشته رییس زندان اوین آمار محبوسان در این زندان را 4500 نفر اعلام کرد و گفت 700 نفر از این تعداد زن هستند.
البته آمار و اسامی بازداشت شدگانی که در بندهای انفرادی و تحت نظارت نهادهایی چون وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران نگهداری می شوند هرگز اعلام نشده است.
سالارکیا در پاسخ به خبرنگارانی که از وی پرسیدند آیا تعداد بازداشت های موقت آنقدر زیاد شده که نگهداری آن ها به بازداشتگاهی به بزرگی اوین نیاز دارد، گفت: “در شهری مثل شهر تهران که حدود 600 شعبه بازپرسی و دادیاری دارد به صورت طبیعی و نرمال 80 تا 120 نفر هر روز با قرار، روانه زندان می‌شوند که کسانی هستند که یا کفیل ندارند یا نمی‌توانند وثیقه تودیع کنند یا قرارشان به صورت بسیار نادر، قرار بازداشت موقت است که در یک ماه ممکن است نزدیک به هزار نفر شوند.“
ساخت بازداشتگاه در سراسر کشور
علاوه بر زندان اوین که اکنون به بازداشتگاه بزرگی تبدیل شده، در ماه های اخیر دستکم ساخت 13 بازداشتگاه در استان های چهارمحال بختیاری، فارس، خراسان جنوبی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، یزد، کرمان، قزوین، کردستان، تهران، کرمانشاه، وسمنان رسما آغاز شده است.
ساخت بازداشتگاه های بیشتر در کشور با انتقاد هایی همراه بوده اما معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی سازمان زندانها و اقدامات تامینی ـ تربیتی کشور ایجاد بازداشتگاههای موقت را برای نگهداری بیش از ۵۰ هزار متهمی دانسته که ماهانه در ایران بازداشت می شوند.
برنامه ساخت بازداشتگاه های موقت، برنامه ای ۳ ساله است که از اواخر سال ۸۵ آغاز شده است.اولین نوع از این بازداشتگاه ها در تهران اوایل اردیبهشت سال جاری آغاز به کار کرد.
مدیر کل زندان های استان تهران، دو ماه پیش با اشاره به اینکه “در حال حاضر در استان تهران یک بازداشتگاه ویژه زندانیان موقت در بزرگراه رسالت ساخته شده” به خبرگزاری مهر گفته بود: “بناست تا پایان امسال ۲ بازداشتگاه دیگر در تهران ساخته شود اما بر اساس برنامه ریزی های انجام شده، ۴ بازداشتگاه باید در استان تهران احداث شود.“
این بازداشتگاه ها پس از دریافت ردیف مستقل در بودجه سال ۸۶ کشور و با صرف ۲ میلیارد تومان ساخته شده اند.مقام های سازمان زندان ها اعلام کرده اند که ظرفیت ۱۳ بازداشتگاهی که تاکنون استفاده از آنها آغاز شده ۶۶۵۰ نفر در آن واحد است که با اضافه شدن بازداشتگاه اوین، ظرفیت این بازداشتگاه ها به 15650 نفر به طور همزمان رسیده است.
مقام های قضائی ادعا می کنند که برای “پیشگیری از خوردن مهر زندان بر پیشانی این متهمان” برنامه ساخت بازداشتگاه های موقت را به اجرا در آورده اند. اما بسیاری از مدافعان حقق بشر در ایران چنین ادعایی را رد می کنند.
برخی از کارشناسان سیاسی می گویند که گسترش ساخت بازداشتگاه ها به منظور آمادگی سرکوب شورش های شهری و ناآرامی های احتمالی در دستور کار مقامات قضایی و امنیتی قرار گرفته است.
این شورش ها که طی هفته های اخیر در شهرهای مشهد و تهران مواردی از آن گزارش شده منجر به دستگیری های دسته جمعی مردم و به ویژه جوانان شده است.آخرین مورد از این بازداشت ها روز جمعه گذشته در تهران و مشهد رخ داد، و وزیر اطلاعات روز گذشته بازداشت عدادی از شرکت کنندگان در آن را بدون ارائه آمار تائید کرد.گفته می شود در این اعتراضات بیش از 240 نفر بازداشت شده اند.
محسنی اژه ای گفت: “مردم عزیز ما باید هوشیار باشند و فریب برخی از شعارهای به ظاهر فریبنده را نخورند. مواظب باشند خدای نکرده بچه‌ها و جوانان‌شان بی‌جهت به دنبال این مسایل راه نیافتند و برای خود و خانواده‌های‌شان مشکل ایجاد نکنند.“