صحنه

درهم ریزی وقایع…

نمایش “حضرت والا” از سفیدی مطلق آغاز می شود.

سفیدی که با صرف دقایقی موجب گسست تماشاگر خود از دنیای واقعی بیرون می شود.بعد آرام آرام دنیای درونی شخصیت های خود را شکل می دهد وتماشاگر را همچنان که نورها بر صحنه تصویر می کنند گام به گام به درون وی نزدیک می کند.در همان اوان نمایش با حذف تصویر و تکیه بر صدا مواجه هستیم .دراین وجه علاوه براینکه کارگردان نمایش زبان بیانی داستان خود را برای مخاطب بیان می کند وی را دعوت می کند تا با تکیه برذهنیت وارد دنیای متن شود.دراین شکل نمایش شخصیت درونیات خود را ازطریق گفتار و تک گویی بر مخاطب عرضه می دارد .زبانی که ارتباط او را از دنیای بیرون قطع می کند .ارتباطی که  به دلیل جهان آشفته بیرون نزج گرفته واز همین روی شخصیت را در درون پیله خود می کشاند.

با گذشت لحظات ابتدایی نمایش متوجه می شویم که پاکدل از نگره هایی دوگانه خود را وارد اثر می کند .او با استفاده از تئوری درهم ریزی اشیاء  ومکان تلاش می کند تا روایت نمایش خود را برای مخاطب جذابتر جلوه نماید.درهم آمیختگی وقایع یکی از نکات مهمی است که فروید نظریه پرداز خواب از منظر روانشناسیک آن را مورد بحث قرار می دهد .فروید می گوید از ماهیت های خواب این است که شخصیت ها و اشیاء با یکدیگر جابه جا می شوند .او ادامه می دهد که ذهن سانسورگر رویا پرداز اجازه نمی دهد تا عینیت ها آن چنان که وجود دارند دردنیای خواب خود را به ما بنمایانند.از همین جاست که بازی جابه جایی در نمایش “حضرت والا” نیز آغاز شده و شخصیت ها با چهره هایی متفاوت درمقابل دیدگان مخاطب ظاهر می شوند.

دیگر نکته ای که فروید در بحث خود درخواب و رویا به آن اشاره می کند تصویر شدن ذهنیت خواب بیننده است .در این جا ذهن انسان بسیار شگفت آور همچون اجرای نمایشی زنده متن مورد نظر خود را به شکل تصویری می نویسد .پس واژه ها نیز جای خود را به تصویر می دهند که در بیان سمبولیک فروید ،هنرمندان عرصه اکسپرسیونیست سره ای تصویری را با استفاده از نورهای تند تدارک می بینند.نورهایی که اشخاص را از حالت عادی وطبیعی خارج کرده وآن ها را بیشتر به فیگور بدل می کند.این سره نیز د رنمایش “حضرت والا”مورد توجه قرار گرفته است.نورهای موضعی اندک باعث می شود که ما تمام فیزیک شخصیت ها را نبینیم.کارگردان آن چه را در هاله ای از ابهام قرار می دهد تا ما بتوانیم توجه  خود را به ذهنیات معطوف کنیم.

نمایش پاکدل براساس هدف و رویکرد ارتباطی اش ساختاری متفاوت ونو را به اجرا می گذارد که نه در اسارت ساختار کلاسیک است و نه درادامه وتکرار قواعد مورد آزمایش قرار گرفته انواع د یگر ساختارهای اجرایی.در واقع ساختار نمایش را می توان به واسطه تازگی آن و نیز بر اساس کارکردهای توجیه پذیر ارتباطی مورد ارزیابی قرار داد.

آن چه در یک نگاه گذرا و سطحی ممکن است نتیجه گرفته شود این است که ساختار نمایش درعین حال که آشفته و نامنظم به نظر می رسد به برخی بدیهیات و نگاه سطحی  نگر درحوزه محتوا و اجرا وابسته است.اما باید دقت  داشت که این آشفتگی ظاهری به گونه ای کاملا هدفمند آرایش داده شده و در پس ظاهرش تابع قواعد ساده و منظمی است . اما نمایش با ظاهر آشفته اش ناخودآگاه مخاطب را به واکنش وامی دارد وبا به اشتراک گذاشتن تجربه های مخاطب با رمز ها ونشانه ها وحتی خاطره ها،رمزگشایی از آن ها را نیز به ناخودآگاه ذهن تماشاگر وامی گذارد.نمایش تجربه های مخاطبش را فعال کرده وبا موقعیت های تصویری اش به آن ها ارجاع می دهد.

ساختار روایت نمایش پاکدل بر خلاف آن چه نشان می دهد تابع نظام ساده و هدفمند اصلی و مرکزی که در محتوایش متکی اشارت و هشدار است می باشد ،دراین ساختار ساده روایی چند موقعیت تاریخی و اجتماعی به یک موقعیت مشترک(میهمانی) ختم می شوند.اما نمی توان آن را در قالب روایت جای داد مگر آن که زمینه های اجتماعی وتاریخی کشف و ادراک شوند،درعین حال آنچه که این ساختار را دیگرگونه نشان می دهد همان مولفه های بی نظمی است که اثر با استفاده از یادآوری زودگذر وآنی در ذهن تماشاگر قصد دارد تا آن ها را از حافظه طولانی مدت به لایه های رویین حافظه بکشاند..

بنابراین پاکدل با زبانی بصری داستان خود را بیان کرده و در بیشتر مواقع ارتباط بصری خود را از مجرای نشانه‌های تئاتری با مخاطب کامل می‌کند. در بحث روایت نیز ما با پلاتی رو به رو هستیم که سیر وقایع را از انتها به ابتدا طراحی می‌کند. در این خط سیر که تماشاگر انتهای داستان را می‌داند، نتیجه داستان مهم نیست و راوی سعی دارد توجه مخاطب خود را بر چرایی رخداد جلب کند. همین آشنایی‌زدایی از روایت می‌تواند به نشانه‌ای بدل شود تا تماشاگر بیشتر حواس خود را معطوف به چگونگی رخداد داستان نماید. یعنی این وارونه‌گویی می‌تواند به رمزگردانی بدل شود که کارگردان از ورای آن اشاره‌ای خاص را نسبت به تماشاگر خود ادا می‌کند. اگرچه پاکدل در ادامه این شیوه روایت را کامل نمی‌کند و در میانه روایت را به شکل دایره‌ای بدل می‌کند، یعنی ما در انتهای نمایش دوباره در همان نقطه آغازین هستیم با این تفاوت که دید ما نسبت به شخصیت اصلی و رویدادها تغییر کرده است.

” حسین پاکدل در نمایش خود می‌کوشد در ارتباط کلامی شخصیت‌ها از زبان آهنگین استفاده کند که ما آن را بر مبنای تعارف آکادمیک، زبان برجسته نامگذاری می‌کنیم. آدم‌های نمایش در طول کار به صورت مسجع سخن می‌گویند و کلام در اکثر موارد قافیه‌دار است.