پس از تحولات سال های پایانی دهه 1350 و تعطیلی تقریبی موزیک مملکت، گروهی از فعالان عرصه پاپ جلای وطن کرده و کم کم در سرزمین رویاسازی “لس آنجلس” گرد هم آمده و اپوزیسیون فعال موسیقی “ایرونی” را تشکیل دادند. در مقابل، گروهی دیگر هم خانه را به خاک غریب ترجیح دادند. کسانی که با وجود فشارها و مشکلاتی که برایشان به وجود آمد، ماندند و به بیکاری تن دادند و مصائب جنگ هشت ساله و خیلی مشکلات دیگر را کنار مردم شان تحمل کردند؛ تا زمانی که گرد و خاک ها فرونشست و باز اجازه کار گرفتند…
بغض قناری ها
آن هایی که ماندند
محمد نوری: از معروف ترین خوانندگان پاپ ایران بود که ماندن را به رفتن ترجیح داد و خوشبختانه مشکلات زیادی برای ادامه فعالیت پیدا نکرد. هرچند موسیقی با چالشی سخت رو به رو شده بود و به هرحال محدودیت ها وجود داشت، اما او تا سال ها تنها صدای پاپ ما بود.
استاد نوری سال هاست که تدریس می کند و شاگردان بسیاری پرورانده. او مدتی هم در شورای تصمیم گیری موسیقی اداره ارشاد فعالیت داشت و خیلی از خوانندگان امروز، تجربه تست عملی برای کسب مجوز صدا، در حضور او را داشته اند.
و بالاخره انتظارها به پایان رسید و سال گذشته در همایش “چهره های ماندگار” از نوری تجلیل شد. آوازی که آن شب جشن خواند، تا مدت ها از رادیو و تلویزیون پخش شد؛ آنقدر که ذوق ملت را از این تکرار بی منطق کور کردند!
محمد نوری که فرزندی هم ندارد، عاشق محله قدیمی اش است و سال هاست در حوالی نظام آباد زندگی می کند. این روزها می توانید او را در کوچه “مهندس” خیابان بهار ملاقات کنید؛ جایی که اگر آب مروارید لعنتی بگذارد، در کلاس های آواز، با شاگردانش خوش است.
فریدون فروغی: استثنای بزرگ این گروه. کسی که با وجود محبوبیت بسیار در میان مخاطبان و تلاش بی حدش برای گرفتن مجوز کار، هرگز موفق به از سر گرفتن فعالیت نشد. آنقدر ماند و غصه خورد تا مرد و خیال همه را راحت کرد!
فروغی از نظر عوامل رژِیم پهلوی “خواننده ای ناراحت” بود و یکی- دو دوره ممنوع صدا شد. با بالا گرفتن آتش انقلاب، ترانه های حماسی بسیاری خواند و حتی در سال 58 آلبومی با کارهای متفاوت از پیش، منتشر کرد (شبهه کنسرت “با آغازی نو”). چندی بعد، مثل بقیه همکارانش خانه نشین شد و دیگر هیچوقت نتوانست درست و حسابی بخواند. یعنی در حالی که سال های بعد به سایرین مجوز انتشار آلبوم و برگزاری کنسرت دادند، او همچنان مغضوب ماند و بی کار. البته در انتظار مجوز، ساخته های جدیدش را آماده کرد که جز در کنسرت های کوچکی در جزیره کیش، موفق به اجرای آن ها نشد.
او برای گذران زندگی، در خانه پدری اش در تهرانپارس، به صورت محدود شاگرد می پذیرفت. چندی هم در رستوران هتل “آنا”ی کیش، حین غذا میل کردن ملت، برایشان آواز می خواند. و حیف که “دختری به نام تندر” هم یک هفته بعد از مرگش اکران شد؛ فیلمی که ترانه “دچار” را برای تیتراژ پایانی اش خوانده بود و اتفاقاً مورد توجه شدید تماشاگران قرار گرفت.
با تمام این ها، حتی اصرار خواهرش “فروغ” که مقیم آمریکاست هم هرگز فریدون را برای رفتن وسوسه نکرد. البته یک بار برای مذاکره و بررسی پیشنهاد شرکت تولیدی معروفی در لس آنجلس، به دوبی رفت. ولی خیلی زود برگشت و از او نقل می کنند که گفته بود: “دلم داشت می ترکید. طاقت دو- سه روز دوری از ایران را ندارم، چه برسد به رفتن دائم!»
اما مهم ترین جمله فروغی درباره مهاجرت، این بوده: “مگر می توانم تمام داشته هایم را بگذارم توی یک چمدان و از اینجا بروم؟”
فرهاد مهراد: پس از انقلاب کمتر خبری از او به گوش می رسید. هم خودش تمایلی به مصاحبه و ظاهر شدن در انظار عمومی نداشت و هم گفته می شود همسرش “به دلایلی” دلش نمی خواست فرهاد با آشناهای قدیم رفت و آمد کند. البته این حرف های درگوشی را “اسفندیار منفردزاده” در مصاحبه با یک رادیوی فارسی زبان علنی کرد!
خدابیامرز مهراد در دهه شصت آلبوم “خواب در بیداری” را منتشر کرد که همه کارش را خودش کرده بود، از نواختن پیانو تا خوشنویسی جلد آلبوم. بعد همان کارها را با کیفیت ضبظ و تنظیم بهتر بیرون داد، “برف” را هم خودش منتشر کرد ولی گویا آلبوم “وحدت” - که هزار بار انتشار مجدد داشته- را یک نفر که به نشر آثار بی اجازه مولف و بی مجوز ارشاد معروف است، در آورده.
یک کنسرت کوچک هم در تهران داشت و مگر یک بار آنهم اجرای کنسرت کلن، در کارنامه فرهاد کار خارج از وطن دیده نمی شود. یعنی او هم از آن دست خواننده ها بود که هیچ کشوری را با ایران عوض نمی کرد. حتی برای استراحت و این حرف ها هم همینجا را ترجیح می داد!
به قول خودش همه حرف هایش را در ترانه هایش زده؛ مثلاً آنجا که می گوید: “تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم…” این عشق او دروغ نبود، ژست نبود، از روی ناچاری نبود. همین است که وقتی برای درمان مجبور شد به فرانسه برود و از بد حادثه همانجا فوت شد و بعد از کش و قوسی عجیب، سنگ مزارش را در گوشه ای گم کار گذاشتند، دل همه برای غربت فرهاد سوخت.
او هپاتیت c گرفته بود و هزینه درمان گران بود. با این حال به شدت در مقابل کمک گرفتن از دیگران مقاومت کرد. کبدش ناکار شده بود، نباید آب می خورد. خواهرش می گوید: “لیوان آب را می گذاشت مقابلش، فقط نگاه می کرد…” دل همه مان سوخت برای گلوی سوخته فرهاد.
و بالاخره پس از مدت ها محرومیت و عذاب، صدای خش دار فرهاد برای همیشه خاموش شد و غیر از کارهای منتشر شده اش، تنها مقداری صدای شعرخوانی و کارهای بی کیفیت دیگر که از او به جا مانده بود، با قیمتی بالا توسط خانواده اش به بازار فرستاده شد.
فریبرز لاچینی: از جمله آهنگسازان موفقی که ماندن را انتخاب کرد و تن به رفتن نداد. البته او مدتی برای ادامه تحصیل به اروپا رفت و به تحصیل در رشته موسیقی کامپیوتری در دانشگاه سوربورن پاریس پرداخت. همان وقت برای کانال 1 تلویزیون فرانسه به عنوان آهنگساز کار کرد و متد آموزش موسیقی به کودکان توسط رنگ ها را ابداع و به ثبت رساند. لاچینی خوشبختانه توانست با ساختن موزیک متن فیلم و تدریس، زندگی اش را بگرداند و از تصمیم خود مبنی بر ماندن در وطن، پشیمان نشود. چند آلبوم هم کار کرد، از جمله “در شب سرد زمستانی” با صدای محمد نوری.
اما مهم ترین کار او که یکی از پرفروش ترین آلبوم های تاریخ موسیقی ما هم هست “پاییز طلایی” بود؛ پیانو با ترکیبی ایرانی- اروپایی.
می گویند لاچینی با خوانندگان آنطرف هم کار می کرده، که متاسفانه الان در دسترس نیست تا از خودش صحت قضیه را سوال کنیم؛ او چند وقتی است به خارج رفته، اما برمی گردد، شک نکنید.
بابک بیات: این آهنگساز تازه مرحوم، پیش از انقلاب هم موزیک فیلم می ساخت ولی بعد که بساط پاپ برچیده شد، کاملاً به دنیای سینما اسبابکشی کرد. البته وقتی دوستان در تهرانجلس جا افتاده و به انتشار آلبوم فکر کردند، اولین گزینه شان برای گرفتن ملودی، بابک بیات بود. از این نظر، او جزو اولین کسانی به حساب می آید که از ایران به هنرمندان مقیم آمریکا خوراک دادند.
استاد بیات چون با صداوسیما هم همکاری می کرد، طبیعتاً نمی توانست از اسم واقعی خودش برای آهنگ های آنطرف استفاده کند. بنابراین، اسم “باربد” را برگزید که پیشتر هم یک بار انتخاب کرده بود: وقت پدر شدن، برای پسرش!
بابک بیات گرچه بیشتر شهرت خود را در سه دهه گذشته به دست آورد، اما همان وقت ها که رفتن مد شده بود هم آنقدر آهنگساز مهمی بود که نرفتنش جالب به نظر برسد.
عبدالرضا کیانی: بگذارید همان “مازیار” صدایش کنیم. او هم جوان مرد. ماند و همینجا مرد.
در خلال سال های ممنوعیت و بی پاپی، او هم مثل اغلب آن همکارانش که ماندند، به تدریس خصوصی موسیقی می پرداخت؛ آواز درس می داد. بیزینس غیر هنری اش هم خرید و فروش اتومبیل بود.
در سال های ابتدایی انقلاب، آلبومی به نام “گل گندم” با صدای او و شعرخوانی “منصور تهرانی” منتشر شد که تا الان بارها و بارها تجدید نشر شده. اما با وجود پیشنهادهای خوبی که از آنطرف می رسید، مازیار در ایران ماند و داشت روی آلبومی تازه کار می کرد که اجل مهلت نداد و کار به صورت ماکت اولیه باقی ماند. سال 78 یعنی دو سال پس از مرگش بود که وکیل خانواده کیانی موفق به دریافت مجوز شده و “کودک قرن” را منتشر کرد. برای آماده کردن این کاست به شکل یک آلبوم واقعی، زحمت فراوانی کشیده شد؛ ولی امکانات فنی آن روزها در حدی بود که آخرش ضعف صدابرداری را کاملاً نشان می داد.
سال گذشته هم بالاخره دو آلبوم از آثار قدیمی مازیار به بازار آمد تا هواداران صداهای خاص، از خوشی سیراب شوند.
سیمین غانم: خانم غانم با تمام هنرمندهایی که در زندگی مان دیده ایم یک فرق اساسی دارد؛ آنهم این که اگر ندانی، عمراً با دیدن اش متوجه بشوی که هنرمندی، چیزی است!
ظاهرش اصلاً نشان نمی دهد. مثل همه زن های هم سن و سال خودش است، تازه از نوع خیلی ساده و معمولی اش. حتماً می دانید که به دلیل منع خانواده، او تا وقتی ازدواج نکرده و همسرش نخواسته، آواز نمی خوانده است. بعد هم هیچوقت به خواسته های بازار تن نداده. به میل کنسرتگذارها حجابش را برنداشته. خلاصه همیشه سنگین و رنگین بوده است.
شاید به همین علت بوده که در جریان سال های ابتدایی انقلاب، وقتی برای ادای توضیح درباره فعالیت های پیشینش فراخوانده می شود، ماموران با او برخورد خوبی می کنند و به قول خودش احترامش حفظ می شود. مهاجرت؟ حرفش را هم نزنید! از کسی که علیه تمام کلیشه های رایج دنیای حرفه ای اش عصیان کرده بود، جز این هم انتظار نمی رفت. او ماند و انتظار کشید، تا روزی که وقت اش فرا برسد. روزی که شاید خودش هم انتظارش را نداشت، اما او سیمین غانم بود؛ نمی شد قدرت صدایش، نوستالژی ترانه هایش و اشتیاق هوادارانش را نادیده گرفت.
حالا هم گرچه بچه هایش در خارج از کشور زندگی می کنند، ولی هنوز به دل کندن از ایران راضی نمی شود. البته می رود، ولی زیاد نمی ماند؛ فقط همین اندازه که برای مهاجران ایرانی کنسرتی بگذارد و بچه ها و نوه هایش را ببیند. نوه هایی که وقتی ازشان می پرسد: برایتان چه سوغاتی بیاورم؟ جواب می دهند: “نوار آواز مامان سیمین بیاور!”
کوروش یغمایی: خانواده از دم هنرمند یغمایی، در سه دهه گذشته، ماجراهای عجیب و غریبی را تجربه کردند. مثلاً می گویند “کاوه” (پسر بزرگ کوروش) وقتی که مدرسه می رفت، به دلیل نسبت خانوادگی اش بارها از مدرسه اخراج شده است!
یغمایی از جمله خوانندگانی بود که خیلی زود برای اجرای کنسرت در خارج از کشور چمدان هایش را بست و باز خیلی پیش تر از بقیه توانست آلبوم مجاز بدهد؛ در سال های آغاز تلطیف فضای سیاسی- اجتماعی مملکت، «سیب نقره ای» او به شدت فروخت و هنوز یکی از بهترین کارهای او به شمار می آید.
یغمایی این روزها در انتظار انتشار آلبوم تازه اش است که می گوید توی ارشاد گیر کرده و نمی داند کی مجوز خواهد گرفت.
ضمناً در تمام این سال ها شایعه همکاری پنهان یغمایی با ممیزی موسیقی و جلوگیری از فعالیت بعضی خوانندگان قدیمی، به خواست او، شنیده می شده؛ که البته در حد همان شنیده ها و شایعه باقی مانده است.
ناصر چشم آذر: او در 20 سالگی برای گذراندن دوره فشرده موسیقی jazz دو سالی به آمریکا رفته بود. به همین خاطر وقتی در سال 1357 برای ادامه تحصیلات موسیقی مجدداً راهی آمریکا شد، نمی شد این سفر را به نام مهاجرت ثبت کرد. این دوره پنج سال طول کشید و ناصرخان عاقبت در نهم اردیبهشت 1363 به ایران برگشت.
فعالیت های او در این سال ها معطوف به ساخت موزیک متن فیلم های سینمایی بوده، هرچند از ارتباط و همکاری اش با گربه سیاه های ایرانی هالیوود، کمتر کسی است که بی خبر باشد.
دو سال پیش رفتار عجیب اش با چند خبرنگار، جنجال بزرگی رقم زد و پرونده رفتارهای غریب پدیده ای به نام ناصر چشم آذر را تکمیل کرد!
تورج شعبانخانی: فکر کنید اگر تورج خان نمی ماند، کی می خواست برای شبهه ترانه های “مریم حیدرزاده” ملودی بنویسد؟ کی می خواست برای “خشایار اعتمادی” آلبوم ببندد؟ شعبانخانی در راه اندازی دوباره پاپ ایرانی، نقش مهمی داشت و هرچند حالا با فاصله زیاد رقابت را به کیلویی کارها باخته است، اما از پرکارهای یک دهه گذشته به حساب می آید.
او و فریدون فروغی در یک زمان و در حقیقت با کار مشترک شان معرفی و محبوب شدند. تورج خودش خواننده هم هست، ولی “آدمک” و “پروانه من” را که ساخته بود، به فریدون داد تا برای فیلمی سینمایی بخواند. بعد از آن، شعبانخانی با خوانندگان بسیاری کار کرد. تا این که انقلاب شد و پس از مدتی بیکاری، برای همکاری به صداوسیما فراخوانده شد.
همانطور که گفتیم، او در جریان اوج گیری دوباره موزیک پاپ، نقش پررنگی داشت و برای خواننده های جوان (که آنوقت ها تعدادشان اینقدر زیاد نبود) آهنگ ساخت. او حالا در خیابان ولیعصر، کمی پایین تر از میدان ونک؛ کار و زندگی می کند، یعنی استودیو شخصی اش را زیر خانه خود بنا کرده.
سعید دبیری: سال هاست که دیگر نمی خواند. در تمام این مدت کارش فقط ترانه سرایی بوده و ساخت ملودی. همسر سابق او خواننده معروفی بود و شاید خیلی ها انتظار داشتند دبیری را در جمع مهاجرین ببینند؛ ولی او نرفت و حالا در خیابان شهرآرا، زندگی آرام و بی دغدغه ای دارد.
همخانه سابق فرهاد، این روزها به تربیت خواننده های جوان مشغول است و دخترش “سپیده” هم طبع ترانه سرایی را از پدر به ارث برده.
اکبر گلپایگانی: از سال 58 که فعالیت او ممنوع شد، تا 13 سال بعد که در آمریکا به روی سن رفت؛ عملاً هیچ کار قابل ذکری در زمینه هنری نکرد. اما تا سال 82 تلافی اش را درآورد و تا توانست در اروپا و آمریکا و ژاپن و… کنسرت اجرا کرد. در این سال بالاخره مجوز ارائه آلبوم را هم گرفت و دو کاست “مست عشق” و “عقیق” را به بازار داد.
این آلبوم ها با استقبال مناسبی رو به رو شدند، اما نه آنقدر که هوادارانش شلوغ کردند و مثلاً گفتند رکورد فروش موزیک در ایران را شکسته است. البته از این حرف و حدیث ها زیاد شنیده می شود؛ مثلاً این که “ابراهیم تاتلیس” از گلپا دعوت کرده با هم کنسرت بگذارند و…!
اکبرآقا گویا هتلی به نام “شاهین” در شهر اشتوتگارت آلمان دارد و الان خانه اش در فرمانیه تهران است. عاشق پارک جمشیدیه است و مثل قدیم ها ورزشکار. کف مرتب!
جواد یساری: به به! کشتی گیر سابق، بچه میدان شاپور. در خیابون مهدی خانی مغازه دارد و به قول خودش چهل سال است که کار اصلی جوادآقا فروش لوازم منزل است و خوانندگی برایش یک عشق بوده فقط!
او هم از دسته خوانندگان کوچه و بازاری به حساب می آید، اما هیچوقت مثل آغاسی بخت این را پیدا نکرد تا صدایش از رادیو و تلویزیون ایران پخش شود؛ نه پیش و نه پس از انقلاب.
یساری درباره وضعیت فعلی اش اعتقاد دارد بی دلیل ممنوع الصداست، چون: “من کارام همه خانوادگی بوده. من عین این جوونا بلد نبودن از اون جور کارا بخونم!”
چند سال پیش که آلبومی از تازه ترین کنسرت او در خارج منتشر شد، هرجا می رفتی صدایش را می شنیدی. مخاطب جواد و غیرجواد هم نداشت، همه گیر شده بود. بعد هم که CD تصویری اجرایش در یکی از مراسم مذهبی بین ملت دست به دست شد و همه لذت اش را بردند…
سال گذشته جواد یساری مدتی را هم در کاباره “کوچینی” هتل “سندراس” دوبی به اجرای برنامه پرداخت. این مکان، به همت جناب “محمد خردادیان” (همان وقت که بالاخره آزاد شده و از ایران رفت) راه اندازی شده است. خلاصه جمع یاران جمع است؛ یک لاله زار تازه، آنهم در قلب ممالک اخیراً رونق یافته با پول توریست های ایرانی!
نعمت الله آغاسی: با این که او موفق شد اولین خواننده لاله زاری لقب بگیرد که از سد شورای موسیقی پیش از انقلاب گذشته و صدایش از رادیو و تلویزیون ملی ایران پخش شود، ولی پس از انقلاب “نعمت نفتی” تنها در کنسرت های خارج از کشورش بود که اجازه داشت دستمال به دست گرفته و نوای “آمنه، آمنه” اش را سر بدهد.
کنسرت هایی در شهرهای مختلف اروپا و آمریکا برگزار کرد؛ از جمله مجموعه برنامه ای با عنوان “شبهای لاله زار”، همراه با دو خواننده هم تریپ اش یعنی “حسین موفق” و “ایرج مهدیان”.
تا این که سه سال پیش به مناسبت یکی از اعیاد مذهبی، برای اولین و آخرین بار پس از انقلاب اجازه دادند در تئاتر “پارس” (واقع در لاله زار، جایی که فعالیت اش را از همانجا آغاز کرده بود) روی سن برود. اما این برنامه با چنان حاشیه هایی همراه بود که دیگر نشود حتی حرف کنسرت آغاسی را زد!
او در آن سال های آخر عمر، حال و روز جسمی خوبی نداشت. موقع بازگشت از یکی از سفرهای خود به خارج از ایران، دچار عارضه سکته قلبی و مغزی شد و مدت ها به کمک صندلی چرخدار حرکت می کرد. تا این که بر اثر سکته قلبی، در 66 سالگی، در کرج درگذشت؛ جایی که چلوکبابی معروف او پاتوق هواداران متعددش بود و حالا توسط بچه هایش اداره می شود.
گفتنی این که یکی از پسران او به نام “علیرضا” راه پدر را ادامه داده و مثل او می خواند، مثل آقانعمت.
حسین خواجه امیری: معروف به “ایرج”. از شاخص ترین خوانندگان پیش از انقلاب که صدایش را در فیلم های بسیاری - مثلاً با لبخوانی های فردین- شنیده بودیم. او ماند و انتظار کشید تا اواخر دهه هفتاد که بالاخره موفق شد علاوه بر کنسرت هایی که چند وقت یک بار در خارج از کشور می گذاشت، در یکی از شهرستان های خودمان هم برنامه داشته باشد.
سه سال پیش همراه با پسرش “احسان” آلبومی به نام “من و بابام” را ارائه کردند که این آغاز موفقیت های پسر و شروع دوباره پدر بود. تا امروز هفت آلبوم مجاز از ایرج منتشر شده که بهترین شان “برنامه گل های تازه، شماره 8” و “برگ سبز، شماره 220” هستند.
اردیبهشت ماه امسال، وقتی بعد از 28 سال موزیکی با صدای او از شبکه فرهنگ رادیو پخش شد، این اتفاق با استقبال شدید هوادارانش مواجه شد. خدا خوش صداهای مملکت را برای دوستدارانشان نگه دارد، آمین.
فریدون شهبازیان: مرد پرکار سال های اخیر (که به آقای “نظارت” مشهور است!)، دیگر وقت چندانی برای شاگردان مشتاق ندارد و تدریس را کنار گذاشته است. به گفته خودش، او هیچ مانعی برای ادامه فعالیت های خود پس از انقلاب ندیده. ساخت موزیک فیلم، همکاری با رادیو و تلویزیون، همکاری با اداره ارشاد، انتشار آلبوم های مختلف و…
خلاصه، چرا مهاجرت؟ دلیلی برای رفتن نبوده.
فرار مغزهای موزیکال!
حمید اسفندیاری (مدیر مؤسسه آوای باربد)- مسأله دقیقا فرار مغزهاست و بس! این که خارجی‌ها قدر استعدادهای ما را بیشتر از خودمان می‌دانند و با جذب آن‌ها بهترین شرایط را برایشان مهیا می‌کنند تا به موقع جواب سرمایه‌گذاری‌شان را بگیرند.
اما در عوض، ما با دست خودمان کاری می‌کنیم تا جوانان‌مان عطای ماندن در سرزمین پدری را به لقایش ببخشند. نمونه‌اش همین “شادمهر” (عقیلی)؛ تا زمانی که اینجا بود، ترانه‌هایی درباره حضرت زهرا(س)، ایرانیان مقیم خارج و… داشت و حالا با این شکل و شمایل کلیپ می‌سازد تا هم موسیقی‌اش را از دست بدهد و هم هویت‌اش را. آیا شادمهری که ما می‌شناختیم همین بود؟ کسی که می‌توانست پدیده‌ای برای موسیقی پاپ ما باشد. اما او چرا مجبور به رفتن می‌شود؟ ما چقدر در این زمینه مقصریم؟
امثال شادمهر عقیلی نه اولین کسی هستند که از این مملکت رفته‌اند و نه آخرینشان. امروز “محسن نامجو” می‌رود، فردا “محسن چاوشی” و دیگران. حالا این‌ها می‌روند، مشکل ما حل شده یا ما با این کار تنها کنترل‌مان را از دست داده‌ایم؛ کنترل بر روی جوانانی که می‌توانستند استعدادهای نابی برای موسیقی ایران باشند؟ امثال شادمهر تا وقتی در ایران بودند، آنچه که “ما” می‌خواستیم می‌خواندند و حالا هر چه “دیگران” بخواهند. و این “دیگران” قطعاً دلشان برای فرهنگ و هنر ایران نسوخته و به چیزهای دیگری فکر می‌کنند.
مسوولان خوب است به این نکته توجه کنند که قبل از خودشان، ما ناشرها - خواسته یا ناخواسته- یک مرحلهء ممیزی حساب می‌شویم. چون به اصول معتقدیم و پذیرفته‌ایم که با این شرایط و در چارچوب خاصی کار کنیم. پس وقتی محسن چاوشی قبل از این که آهنگی را بسازد شعرش را برای من می‌آورد، اگر خوب نباشد من آن را رد می‌کنم. چرا که معتقدم باید به این استعدادها جهت داد تا در مسیر درست حرکت کنند. نمی‌گویم بزنیم به تیپ مذهبی‌خوانی! نه، ولی اگر پاپ می‌سازیم هدفمند باشد، اگر راک می‌سازیم هدفمند باشد. مثلاً ما آمده‌ایم یک آلبوم منتشر کرده‌ایم از موسیقی راک با اشعار مولانا. متأسفانه یکی از دلایل عمده تعلیق شرکت ما هم همین بوده. اما من بارها به دوستان در ارشاد گفته‌ام شما که الآن به Camel و… هم مجوز داده‌اید، پس چرا مولانا نه؟ مگر امسال سال جهانی مولانا نیست؟ چرا ما موسیقی روز دنیا را با اشعار بی‌نظیر مولانا نداشته باشیم؟
من دو سال و نیم پیش “هتل کالیفرنیا”ی ایگلز را برده‌ام برای مجوز. همه چیزش هم مجوز دارد. شعرش هم که به صورت کتاب مجوز گرفته. اما نگذاشتند ما هتل کالیفرنیا را - آن هم به صورت آلبوم صوتی- منتشر کنیم، حالا می‌بینیم که CD تصویری همان کنسرت مجوز گرفته! یا آثار تصویری پینک‌فلوید و جو ساتریانی و کمل و…
خوب است دوستان بیایند همه 30 اثر موجود در پروژه کاری “آوای باربد” را ببینند و قضاوت کنند کدامش بد است یا با شئون و چارچوب‌ها منطبق نیست. اما برخی سختگیری‌های بی‌مورد، هنرمندان و ناشران را دلزده می‌کند. متأسفانه خود ما 60 اثر پرونده باز در ارشاد داریم که تکلیفش مشخص نیست. 5⁄3 سال پیش یک آلبوم دونوازی سنتور و تمبک را برای مجوز برده‌ایم و چون صداقت داشته‌ایم، روی آن نوشته‌ایم “ضبط در سوئد”. اما وقتی برای پیگیری مجوز مراجعه کردیم گفتند: حراست این کار را نگه داشته، مبادا این ها وابسته به گروهک مجاهدین باشند! ما هم گفتیم: اشکال ندارد، شما تحقیق کنید. اما مگر بررسی این مسأله چقدر زمان می‌برد؟ 5⁄3 سال؟! حتی صاحبان اثر از سوئد کپی پاسپورت و مدارک دیگرشان که نشان می‌داد آن ها سالی 3-2 بار به ایران آمده‌اند را فرستادند که ثابت کنند از این نظر مشکلی ندارند! اما با این وجود هنوز جوابی نگرفته‌ایم. آیا اگر این کار سنتور و تمبک تا به حال منتشر شده بود، اتفاقی می‌افتاد؟
همین مته به خشخاش گذاشتن‌ها بوده که ما را ناگزیر از پخش بدون مجوز آلبوم‌هایمان کرده و نتیجه‌اش شده همین تعلیق 6 ماهه آوای باربد! وگرنه چرا ما باید آلبوم خواننده‌ای مثل “حامی” را بدون مجوز پخش کنیم؟ چون این کار 2 سال است در ارشاد خوابیده! چرا؟ چون یکی از عزیزان شورای شعر گیر داده که “وقتی که خورشید می‌ره و دریا رو آتیش می‌زنه” غلط است؛ چون خورشید وقتی می‌آید، دریا آتش می‌گیرد! انگار دوست بزرگوارمان موقع غروب تا به حال دریا را ندیده! یا این که گفته‌اند حامی فالش خوانده. ما گفته‌ایم: اولاً آن ماکتی که دست شما بوده ممکن است فالشی داشته، وگرنه آلبومی که بیرون آمده مگر فالشی دارد؟ ثانیاً خواننده‌ای مثل “حمید حامی” که سمفونی ایثار را خوانده، یا در روز آزادسازی خرمشهر در این شهر کنسرت گذاشته، من اگر صد میلیون هم به او بدهم اجازه نمی‌دهد آلبومی منتشر کند که فالشی داشته باشد!
این ها تنها سوءتفاهماتی است که موجب می‌شود هنرمندان و ناشران خسته شده و وقت و انرژی و هنر آن ها از مسیر اصلی خود منحرف شود. متأسفانه اساتید بزرگوار ارشاد با این قبیل سختگیری‌ها به این مسأله دامن می‌زنند و کاری می‌کنند که هنرمندان دو راه بیشتر پیش پای خود نبینند: یکی اینکه بگذارند از این مملکت بروند و دیگر اینکه سر از زیرزمین دربیاورند! در هر دو صورت ما امکان ممیزی روی این ها را از خود گرفته‌ایم و آن وقت طرف ممکن است هرچه دلش خواست بخواند. نمونه بارزش همین موسیقی‌های پاپ و رپ و… زیرزمینی که هر روز بیشتر هم می‌شوند. شما فکر می‌کنید اگر “آرش سبحانی” (کیوسک) می‌آمد با ما کار می‌کرد، آلبومی مثل “عشق سرعت” تولید می‌شد؟ یا شادمهر اگر در همین جا می‌خواند، چه اتفاق ناگواری رخ می‌داد؟ که من فکر می‌کنم کارهایی که در آنجا می‌کند هم از غم نان است. در حالی که اینجا با نوازندگی و آهنگسازی حساب دودوتا چهارتایش درست در می‌آمد و نیازی به دست زدن به هر کاری نداشت.
پس من فکر می‌کنم اگر اندکی از این سختگیری‌هایی که بر موزیسین‌ها روا داشته می‌شود، کم شود، موسیقی خود به خود راه خودش را پیدا کرده و هدفمند می‌شود، نه اینکه به وضعیت امروزی درآید. هر چند صباحی هم جوانی مثل “بنیامین” پیدا می‌شود که در نبود دیگران می‌فروشد؛ اما باز سودی به حال موسیقی ما ندارد.
در پایان باید نکته‌ای را خدمت دوستان عزیز در ارشاد یادآور شوم که قبلاً هم بارها گفته‌ام؛ و آن این که من اگر این حرف‌ها را می‌زنم از سر دلسوزی است. ما خود را دوست شما می‌دانیم که این حرف‌ها را می‌گوییم، وگرنه شرایط رفتن و کارکردن در خارج از ایران برای من هم مهیاست! اما ما پای عشق و کارمان ایستاده‌ایم.
منبع: ماهنامه “نسیم هراز”