گرانی مواد خوراکی و پر مصرف برای ایرانی‌ها خبر جدیدی نیست، اما هر سال با فرا رسیدن ماه رمضان این گرانی‌ها بیشتر خودنمایی می‌کند. امسال هم با افزایش بی‌سابقه تورم، قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافته و گرانی‌ها رکورد شکسته است. از اقلام اساسی مثل برنج و روغن و لبنیات گرفته تا خوراکی‌هایی مثل آش و حلیم و زولبیا و بامیه و… همه گران شده و سفره افطار روزه‌داران را کوچک‌تر از همیشه کرده است.
شدت گرفتن گرانی‌ها در آغاز ماه رمضان را احمد کریمی اصفهانی، دبیر کل جامعه انجمن‌های اسلامی اصناف و بازار در گفت‌وگو با “روز” تایید می‌کند. کریمی انگشت اتهام را به سوی دولت می‌گیرد: “آنچه که مسلم است دولت طی این چند سال نتوانسته بازار را مدیریت کند و می‌بینیم که با افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها رو به رو هستیم. این چیزی است که برای مردم هم کاملا ملموس است و نمی‌شود در این موارد دروغ گفت.”
او ادامه می‌دهد: “این‌ها(دولت)در ماه رمضان بازارچه‌هایی در سطح شهرهای مختلف دایر می‌کنند که مثلا اقلام را کمی ارزان‌تر از بازار عرضه کنند. من اصلا با اصل موضوع این بازارچه‌ها مشکل دارم و از ابتدای امر هم مخالف بودم. دلیلش هم این است که کالاهای موجود باید به صورت عام و با یک قیمت مناسب و سراسری به دست مردم برسد. همین بازارچه‌ها وضعیت را غیر عادی می‌کند. دولت باید قبول کند که نتوانسته بازار را مدیریت کند و مقصر اصلی این گرانی‌ها دولت است. بازار باید به گونه‌ای باشد که عرضه جواب تقاضا را بدهد اگر کالا جوابگوی تقاضا بود قیمت‌ها عادی می‌شدند، ولی وقتی تقاضا بالا و کالا کم است طبیعی است که قیمت‌ها بالا می‌رود.”
دولت در امور اصناف دخالت می‌کند
اما نقش اصناف و تشکل‌های صنفی در گرانی‌ها چیست؟ آیا هیچ تلاشی برای کنترل قیمت‌ها از سوی این اصناف شده است؟ این سئوالی است که دبیر کل جامعه انجمن‌های اسلامی اصناف و بازار در پاسخش می‌گوید: “نه، نمی‌توانند. ببینید، اصلا دولت به ظاهر مدیریت را به اصناف داده ولی در باطن کنترل مسائل را در دست دارد و دخالت دولت در مسائل اصناف و بازار در چند سال اخیر باعث این گرانی‌ها شده است. به نظر من اصناف و تشکل‌ها حالا دیگر به صورت فرمایشی درآمده‌اند دخالت‌های دولت استقلال اصناف اتحادیه‌ها و تشکل‌های صنفی بازار را از بین برده است.”
کریمی توضیح می‌دهد: “دولت دخالت بیش از اندازه کرد و در بعضی موارد حتی کالاها را به جای اینکه بخش خصوصی بخرد خودش خرید و با دایر کردن بازارچه‌های فصلی وضعیتی غیر عادی در بازار به وجود آورد. یکی دیگر از عوامل گرانی همین دایر کردن بازارچه‌هاست.”
در ادامه از او سئوال می‌کنم یعنی اصناف هیچ نقشی در گرانی ندارند و شما تنها دولت را مقصر می‌دانید؟ تخلف‌های صنفی عامل گرانی نیست؟ این مقام بلندپایه صنفی جوابش از این قرار است: “نمی‌توان منکر وجود تخلفات شد اما باید مقایسه کرد. من پیش‌تر هم گفته‌ام که گرانی و گران‌فروشی با هم فرق دارد. در بخش خصوصی چیزی که می‌تواند مساله قیمت‌ها را حل کند رقابت است. مشروط بر اینکه سیاست‌گذاری دقیقی صورت بگیرد بالاخره دولت‌ها یک وظیفه‌ای بر دوششان هست و آن تنظیم بازار است. تنظیم بازار یعنی اگر تقاضای کالا بیش از عرضه بود طبیعی است که دولت باید سیاستش این باشد که اجازه واردات بدهد که عرضه و تقاضا را هماهنگ کند. زمانی که کالا بیش از حد مصرف بود، یعنی عرضه بیش از تقاضا بود آنجا باید شرایط را فراهم کرد که به تولید کننده لطمه نخورد. اینجاست که باید برای تنظیم بازار صادرات را تدارک ببیند.”
کریمی می‌افزاید: “صادرات و واردات به موقع، دو ابزاری است که دولت به سادگی برای تنظیم بازار می‌تواند از آنها استفاده کند که البته به مدیریت صحیح احتیاج دارد که ما این چند سال از دولت ندیده‌ایم. مدیریت از این جهت که بر اساس آمار بداند مصرف و تولید به چه میزان است و بر همان اساس برنامه‌ریزی کند و توزیع مناسبی هم انجام دهد. آن‌وقت کالاها در دست مردم به راحتی رقابت کرده و قیمت‌ها عادی‌سازی می‌شوند.”
خیلی‌ها نقش تحریم‌ها را هم در گرانی‌های اخیر بی‌تاثیر نمی‌دانند کریمی اما می‌گوید اول سوء‌مدیریت دولت بعد تحریم: “آنقدری که سوء مدیریت به بازار آسیب واردکرده تحریم‌ها نکرده است. اینکه همه مشکلات را از تحریم‌ها بدانیم درست نیست.”
فقط ادعا دارند
این دیگر به عادت هر سال مسئولان بدل شده است. چند روز مانده به ماه رمضان در نشست‌های خبری از افزایش نیافتن قیمت‌ها حرف می‌زنند و می‌گویند بازار را تحت کنترل داریم و گرانی در کار نخواهد بود. نظر احمد کریمی اصفهانی، دبیر کل جامعه انجمن‌های اسلامی اصناف و بازار را در همین خصوص می‌پرسم؛ او پاسخ می‌دهد: “ادعا، فقط ادعا. هم در ماه رمضان، هم در نوروز و هم در مهرماه که فصل بازگشایی مدرسه‌ها هست از این ادعاها زیاد مطرح می‌شود، اما در عمل چیزی نمی بینیم بهترین شاهد هم مردم هستند که ببینند با وجود این ادعاها آیا مشکل گرانی حل شده است یا خیر”
احمد کریمی اصفهانی ابراز امیدواری می‌کند که دولت جدید با انتخاب وزرا و مدیران هماهنگ وکارآمد، تعاملی بهتر از هشت سال پیش با بازاریان داشته باشد تا گرانی‌ها مهار و وضعیت بازار عادی شود. او اما به روزهای پایان دولت دهم امیدی ندارد: “دولت نهم و دهم به دلیل سوء مدیریت باعث گرانی شد بعید می‌دانم در این روزهای آخر هم کاری از پیش ببرد.”
کمبود کالا هم داریم
اما مشکل تنها به گرانی‌ها ختم نمی‌شود. یکی دیگر ازمعضلاتی که بازار در ماه‌های اخیر با آن رو به رو بوده کمبود برخی اقلام اساسی مانند برنج و روغن است؛ کمبودی که مسئولان هیچ‌وقت زیر بار آن نرفته‌اند. از کریمی می‌پرسم گفته می‌شود برخی کالاها در بازار کم است، شما این را تایید می‌کنید؟ می گوید: “وقتی قیمت یک جنسی بالا می‌رود یعنی عرضه با تقاضا نمی‌خواند پس می توان گفت؛ بله، کمبود وجود دارد.”
در جدول زیر می‌توانید قیمت برخی از خوراکی‌های پرمصرف رمضان را در مقایسه با سال پیش ببینید(لینک منبع اعلام قیمت هم آمده است):
قیمت سال ۹۱
