جمعی از نیروهای منتقد و مخالف جمهوری‌اسلامی، که پیش از این سه کنفرانس مختلف با عنوان “اتحاد برای دموکراسی” رابرگزار کرده بودند، چهارمین کنفرانس خود را در پارلمان سوئد برگزار و بر این نکته تاکید کردند که تنها انتخابات آزاد و منصفانه، راه گذر از این نظام استبدادی است.
این جمع پیش از این در شهرهای استکهلم، بروکسل و و پراگ سه کنفرانس دیگر را برگزار کرده و آن‌گونه که برخی شرکت‌کنندگان در این نشست‌ها گفته‌اند، کنفرانس چهارم نقطه پایانی بود بر دوره‌ای خاص و کار این کنفرانس اکنون به طور جدی آغاز شده است.
در این کنفرانس دو روزه، پنل‌هایی پیرامون انتخابات جاری در ایران، بررسی معیارهای انتخابات آزاد، چند کانونی بودن صحنه سیاسی ایران و امر همگرایی، مسایل مربوط به حقوق اقلیت‌های قومی و همچنین حقوق زنان به عنوان یکی از بنیادهای دموکراسی برگزار شد.
کنفرانس استکهلم – 2 با سخنان شهریار آهی، مهرانگیز کار و فردریک مالم، از اعضای پارلمان سوئد و عضو حزب لیبرال دموکرات این کشور، آغاز شد.
مالم در سخنان خود با اشاره به وضعیت امروز ایران، گفت که “در حال حاضر نمی‌توان تغییری در ایران از طریق صندوق‌های رای متصور شد. انتخابات در ایران آزاد و عادلانه نیست، حکومت نیازی به رعایت استاندارهای بین‌المللی نمی‌بیند و انتخابات در واقع روندی است برای مشروعیت‌بخشی به وضعیت کنونی است”. وی همچنین با برشمردن اوضاع سیاسی و اقتصادی کشور، اضافه کرد که سیستم فعلی با ادامه این وضعیت، امکان دوام ندارد.
مهرانگیز کار، حقوق‌دان، هم با اشاره به مشکلاتی که در داخل کشور وجود دارد و طرح این پرسش که “برای ایرانیان داخل کشور، چه می‌توان کرد و چه برنامه عملی‌ای برای آنها وجود دارد”، گفت: “رشد و گسترش گفتمان انتخابات آزاد شاید در حال حاضر تنها کاریست که می‌توان انجام داد ولی حتی انتشار و گسترش گفتمان انتخابات آزاد هم در شرایط کنونی بسیار دشوار است”. وی ادامه داد:“کسانی که بحث تحریم انتخابات را مطرح می‌کنند باید بگویند این تحریم چه نفعی دارد و آیا اصلا ممکن است یا در عمل بخش بزرگی از ایرانیان تحریم را می‌شکنند. باید در نظر داشته باشیم که دیگر اعتراض خیابانی مطرح نیست چرا که با سرکوب مواجه می‌شود. ما نمی‌توانیم توصیه خطر را به عنوان دستورالعمل سیاسی در جایی مطرح کنیم که مطمئن نیستیم تا چه حد از آن تبعیت می‌شود”.
نخستین پنل این کنفرانس با موضوع انتخابات آتی ریاست‌جمهوری برگزار شد و در آن مجید محمدی، علی‌رضا نوری‌زاده و کیانوش سنجری به سخنرانی پرداختند.
علی‌رضا نوری‌زاده، روزنامه‌نگار، در سخنان خود، با اشاره به ردصلاحیت هاشمی‌رفسنجانی، آن را نتیجه محاسبات آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی دانست و با اشاره به اینکه هاشمی‌رفسنجانی نیز فکر نمی‌کرد طرف مقابل امکان ردصلاحیت او را داشته باشد، گفت: “آخرین امیدها برای اصلاح از درون نظام، از طریق پروسه انتخابات به بن بست رسید و مردم می‌بینند که راه رسیدن به دموکراسی عبور از نظام و لایت فقیه است… اگر هاشمی می‌آمد، مردم پای صندوق‌های رای می‌رفتند و نظام با توجه به این مساله، به عنوان نظامی مشروع شناخته می‌شد و به این ترتیب قادر به چانه‌زنی با جامعه جهانی بود”.
مجید محمدی، جامعه‌شناس، دیگر سخنران این پنل، به بررسی جایگاه حکومت و اپوزیسیون در شرایط فعلی پرداخت و مواردی چون عدم کارآیی، تحلیل نادرست از موقعیت اسلام و روحانیت در ایران، افتراق و ناتوانی اپوزیسیون از سوار شدن بر موج نارضایتی را از دلایلی دانست که باعث ضعف اپوزیسیون در مقابل حکومت شده است. وی همچنین ـ- و برخلاف دیگر سخنران این پنل ـ– امکان حمله نظامی به ایران را در کوتاه مدت منتفی دانست و ارزیابی‌ها از وجود برنامه‌ای برای تجزیه ایران را نیز رد کرد.
کیانوش سنجری، فعال سابق دانشجویی نیز در سخنان خود از بحران در سوریه، بحران هسته‌ای و احتمال جنگ به عنوان مواردی نام برد که جمهوری‌اسلامی و دولت آینده را با مشکل مواجه خواهد کرد.
دومین پنل کنفرانس با موضوع انتخابات آزاد و منصفانه و با حضور حسن شریعتمداری، عبدالله مهتدی، رامین احمدی، محمد مصطفایی و آرام حسامی برگزار شد.
حسن شریعتمداری، تحلیل‌گر سیاسی، در سخنان خود، تاریخ انتخابات مخدوش را با عمر جمهوری اسلامی یکی توصیف کرد و با ذکر خاطراتی از رفراندوم جمهوری اسلامی، گفت که از همان زمان موارد خلافی به مخالفان نسبت داده می‌شد.
عبدالله مهتدی، دبیرکل حزب کومله کردستان نیز تغییر در ایران و رسیدن به هدفی چون انتخابات آزاد را از طریق “جنبش‌های مدنی” ممکن دانست و گفت: “جنبش‌های گوناگون اجتماعی وجود دارند و می‌دانیم که جنبش‌های دیگری هم می‌توانند به وجود بیایند. انتخابات آزاد می‌تواند کنار این جنبش‌ها و مکمل آنها باشد”.
آرام حسامی، استاد دانشگاه، نیز با اشاره‌ای به سوابق برخی تغییرات در سال‌های گذشته، استفاده از راهکارهای قدیمی برای تغییر را منتفی دانست و پرسید که “آیا ما این ذهنیت قدیمی را عوض کرده‌ایم تا به یک راهکار پست مدرن مثل انتخابات برای گذر از رژیم دیکتاتوری برسیم؟ انتخابات آزاد، شرایط خاص خود را دارد: آزادی بیان، آزادی احزاب، آزادی گردهمایی، آزادی زندانیان عقیدتی و … اگر قرار باشد همه این شرایط برقرار شود، رژیمی که این انتخابات را برگزار میکند، دیگر رژیم سابق نیست. حال باید دید که آیا ما می‌توانیم گروه‌های اپوزیسیون داخل و خارج کشور را بر سر پروژه انتخابات آزاد متحد کنیم؟ اگر ما ذهنیت خودمان را عوض کنیم و به عنوان یک پروسه بلندمدت به این مسئله نگاه کنیم، نه تنها امکان آن وجود دارد، بلکه محقق هم خواهد شد”.
رامین احمدی، فعال حقوق‌بشر، با اشاره به سوابق مبارزات بی‌خشونت در دیگر کشورها، از این مساله به عنوان راه حل بحران ایران نام برد و محمد مصطفایی، حقوق‌دان، نیز به بررسی حقوقی مواردی چون ردصلاحیت‌ها و قانون انتخابات پرداخت.
پنل سوم با موضوع “چند کانونی بودن صحنه سیاسی ایران و امر همگرایی” با حضور شهریار آهی، احمد رافت، محسن سازگارا، و علی‌اصغر رمضان‌پور برگزار شد.
شهریار آهی، فعال سیاسی، با اشاره به تقسیم‌بندی در میان نیروهای سیاسی ایران گفت: “مهم‌ترین کار این است که بستر انتخابات را عوض کنیم و تعامل و بده بستان و مهارت انجام این کار را بین کانون‌های کار ایجاد کنیم. امروز در شرایطی هستیم که ممکن است ورق برگردد و همه به این نتیجه برسند که بدون فشار به جایی نمی‌رسیم. ایجاد یک فشار دموکراتیک باید مسئله ما باشد. اصلاح‌طلب‌ها هم باید به این نتیجه برسند. آنچه ما می‌توانیم بر آن توافق کنیم، انتخابات آزاد است”.
احمد رافت، روزنامه‌نگار، بر رسیدن گروه‌های سیاسی مخالف به نقاط مشترک تاکید کرد و از این مساله به عنوان قدم اول برای حل مشکلات نام برد.
محسن سازگارا، فعال سیاسی، با اشاره به وجود دوگانه انقلاب ـ– اصلاح در ذهن مخالفان و منتقدان حکومت، این دوگانه را نادرست خواند و گفت: “سه عامل به همگرایی گروه‌های مختلف اپوزیسیون کمک میکند: اول به رسمیت شناختن اختلافات در میان نیروهای اپوزیسیون. دوم، پذیرش حاکمیت صندوق رای و اراده مردم است. اصل سوم، بر اساس دو اصل قبلی پذیرش مخالفان ایرانی در جنبش ایران با توجه به همه تجربه‌ها”.
علی‌اصغر رمضان‌پور، روزنامه‌نگار نیز از گفت‌وگو میان گروه‌های مختلف به عنوان قدم نخست برای رسیدن به توافق میان نیروها نام برد و آن را مقدم بر صندوق رای دانست.
محور و موضوع پنل بعدی کنفرانس، بحث حقوق اقلیت‌ها در ایران بود. حسن شریعتمداری با اشاره به برخی گسل‌ها در جامعه ایران، از گسل مرکز ـ– حاشیه به عنوان یکی از گسل‌های مهم نام برد که باید برای رسیدن به ایرانی دموکرات و آزاد، بررسی شود.
ناصر بلده‌ای، از فعالان بلوچ، از فدرالیسم به عنوان راه حل مشکلات سیاسی ایران نام برد و افزود: “باید به این اندیشید که ایران باید یک کشور متحد باقی بماند در نتیجه باید برنامه‌ای ارائه شود که حقوق همه ما محترم شناخته شود”.
کاوه آهنگری، از اعضای حزب دموکرات کردستان، با اشاره به اینکه “در کشوری متکثر، دموکراسی اقلیت واکثریت محلی از اعراب ندارد”، از “دموکراسی اشتراکی و توافقی” به عنوان راه حل مشکل اقلیت‌های قومی در ایران یاد کرد.
حسین باقرزاده، فعال حقوق‌بشر، بر ارجح بودن انسان بر خاک تاکید کرد و گفت: “ایران به خاطر ایرانی‌ها ارزش دارد و اگر محور و مبنای ارزشی را انسان قرار دهیم، خاک بر اساس انسان ارزیابی می‌شود”.
ماشالله سلیمی، از فعالان آذربایجانی، نیز فدرالیسم منطقه‌ای را بهترین روش برای اجرا در ایران دانست و آن را ارجح بر فدرالیسم قومی معرفی کرد.
آخرین پنل این کنفرانس، با موضوع “برابری جنسیتی به عنوان یکی از بنیادهای دموکراسی” برگزار شد.
ناهید حسینی در این پنل به بررسی مفهوم “رجل” در اصل 115 قانون اساسی و همچنین سخنان محمد یزدی، از اعضای شورای نگهبان، پیرامون عدم امکان کاندیداتوری زنان برای ریاست‌جمهوری پرداخت.
مهشید پگاهی، فعال حقوق زنان، به انتقاد از نیروهای اپوزیسیون به دلیل رعایت نکردن حقوق زنان پرداخت و ذهنیت مردسالارانه ایرانی را دلیل این مساله دانست. امین ریاحی، عضو سازمان دانشجویان لیبرال، به بررسی کمپین “نه به حجاب اجباری” پرداخت که توسط این سازمان اجرا و در رای‌گیری دویچه‌وله، به عنوان بهترین کمپین اجتماعی انتخاب شده بود.
گلاله شرفکندی، فعال حقوق زنان، نیز با اشاره به تبعیض‌هایی که در جامعه پیرامون مسایل مختلف وجود دارد، گفت: “ما بر اساس یک سری تعصباتی که در پس زمینه فکری ماست، قضاوت می کنیم. قالبی درست کرده ایم و هر کس را در آن قالب می گذاریم و هرکس در آن نگنجید بیرون می افتد. حذف یعنی ما تبعیض روا داشته ایم. یکی میگوید معیارم اخلاقی است و دیگری از ارزش ها صحبت میکند اما به هر حال یک نوع قضاوتی است که خط های قرمزی را به همراه خود دارد”.
کنفرانس استکهلم در نهایت با صدور بیانیه پایانی به کار خود خاتمه داد. در این بیانیه، انتخابات آتی ریاست جمهوری، “توهین به حق انتخاب مردم ایران” توصیف شده و با اشاره به سیاست خارجی جمهوری اسلامی آمده است: “سیاست خارجی ماجراجویانه ای که دیدگاه بنیادگرایانه و منافع گروهی اندک را جانشین اصل دفاع از منافع ملی ایران در منطقه و جهان کرده، کشور را در انزوای بی سابقه ای فروبرده و تحریم های کمرشکنی را بر مردم تحمیل کرده و امنیت ملی را به خطر انداخته است. «اتحاد برای دموکراسی در ایران» براین باور است که راه اساسی برون رفت از این وضعیت، اتکا به راهبرد انتخابات آزاد و منصفانه برای نفی ولایت فقیه و گذر ازاین نظام استبدادی است. تمرکز بر راهبرد انتخابات آزاد و منصفانه واتحاد برای پیشبرد آن فرایندی است که ما برای گذار به دموکراسی پیشنهاد می کنیم”.
