ستاره‌ای فروزان که افول نکرد

نویسنده

نام اصلی‌اش “پروین خیربخش” بود اما مردم و دوستداران‌اش به نام “فروزان” او را می‌شناسند. بازی‌گری که کارش را با دوبله آغاز کرد و کمی بعد وقتی جلو دوربین سینما ایستاد، تبدیل به ستاره‌ی محبوب مردم شد.

فروزان در کنار فردین ستاره‌های فیلم “گنج قارون” شدند. یکی از پرمخاطب‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما. فروزان نماد زن ایرانی بود. زیبا و خوش‌چهره که می‌توانست آواز بخواند، البته به یاری صدای “الهه” و دیگران، برقصد و دل‌بری کند. تصویری متفاوت با آن‌چه سنت و مذهب از زن در جامعه ساخته بودند. او اما به همین تصویر و چارچوب مورد پسند تماشاگر عام کفایت نکرد. از مرز ستاره بودن گذشت تا هنر بازی‌گری‌اش را نشان بدهد. ستاره‌ی “گنج قارون” و فیلم‌های خوش‌باش افول کرد اما فروزان در سینما ماند و با موج نو همراه شد. در دشنه‌ به کارگردانی فریدون گله مقابل بهروز وثوقی نقش یک فاحشه‌ی سودازده را بازی کرد. برای بازی در بابا شمل به کارگردانی علی حاتمی جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اول زن را از جشنواره سپاس در سال 1351 گرفت و در اثر بعدی علی حاتمی یعنی “قلندر” هم جلو دوربین رفت. سینمای متفاوت ایران بیش‌ از همه او را با نقشی که در فیلم داریوش مهرجویی بازی کرده، دایره مینا، به جا می‌آورد؛ نقشی جدا از آن تصویر کلاسیک شده‌ی محبوب دلبر. یک پرستار بیمارستان که در سکانسی تاثیرگذار کنار یک جنازه هم اشک می‌ریزد و هم با پسر جوان فیلم، سعید کنگرانی، معاشقه می‌کند.

همین فیلم آخرین تصویر به نمایش در آمده از فروزان بر پرده‌ی سینماهای ایران می‌شود. دایره مینا پس از توقیفی چند ساله در سال 1357 به نمایش در می‌آید و پس از آن انقلاب از راه می‌رسد و فروزان مثل دیگر ستاره‌های سینما به انزوا فرستاده می‌شود. انزوایی که به جرم زن بودن سخت‌تر می‌شود تا او در کنار دیگر ستاره‌گان زن سینمای ایران مانند پوری بنایی، ایرن، نوری کسرایی و … هرگز اجازه‌ی بازگشت به صحنه و پرده را به دست نیاورد.

تقی ظهوری در کتاب خاطرات‌اش فروزان را متعهدترین، خوش قول‌ترین و رئوف‌ترین بازیگر سینمای ایران معرفی می‌کند. نشریات زمان گذشته از او با القاب و عناوین چون «بت افسانه‌ای سینمای ایران»، «آفتاب بی‌غروب سینمای ایران»، «افسونگر پرده نقره‌ای»، «شعله همیشه فروزان سینما»، «آن جادوگر دل‌ها» و «مرز تعصب و زیبایی» یاد می‌کردند.

 فروزان که متولد سال 1316 بود بار اول در 41 ساله‌گی مرگ حرفه‌ای را تجربه می‌کند و در سینما ممنوع می‌شود. در تمام این سال‌ها پیشنهادهای متعدد برای مصاحبه و حضور جلو دوربین رسانه‌های خارج از کشور را رد می‌کند تا آخرین تصویر از او همان ستاره‌ی در اوج بر پرده‌ی سینما باشد. و عاقبت در سن 78 ساله‌گی مرگ دوم از راه می‌رسد و فروزان روز یکشنبه ۲۴ ژانویه 2016 از این دنیا می‌رود. او که بر چالش اولین مرگ اجباری، ممنوعیت، غلبه کرده بود؛ حالا جاودانه‌تر از آن است که با مرگ جسم‌اش، خاطرات و حضور پر رنگ‌اش در تاریخ سینمای ایران فراموش بشود و به فنا برود.