منتقدان مذاکرات هسته‌ای باراک اوباما با ایران می‌گویند، عدم توافق بهتر از توافق بد است. اما اگر مخالفان جمهوریخواه و دموکرات موفق شوند مذاکرات را بر هم بزنند چه؟
گری سیمور از مقامات ارشد عدم تکثیر سلاح های هسته ای در دور اول ریاست‌جمهوری آمریکا می‌گوید: “(در این صورت) باید با ادامه فعالیت‌های هسته‌ای ایران طرف شویم، که نمی‌خواهیم این‌گونه شود. ایران هم باید با ادامه تحریم‌ها بسازد که آن‌ها هم این را نمی‌خواهند.”
در حال حاضر، تبعات شدید شکست مذاکرات، آمریکا و ایران را تشویق می‌کند بر سر میز گفتگوها باقی بمانند. روند دیپلماتیک اکنون به مرحله حساس و نهایی خود رسیده است.
جان کری وزیر امورخارجه آمریکا و محمدجواد ظریف همتای ایرانی او، در لوزان سوئیس مشغول حل و فصل مسایل باقیمانده هستند تا بتوانند تا پایان ماه مارس در مورد چارچوب توافق هسته‌ای به نتیجه برسند. کاخ سفید شانس دستیابی به توافق را پنجاه درصد عنوان کرده است. مناقشات هنوز بر سر حجم زیرساخت‌های هسته‌ای ایران و سرعت کاهش تحریم‌ها علیه این کشور باقیست.
رابرت اینهورن، از مقامات ارشد پیشین کنترل سلاح در وزارت خارجه آمریکا می‌گوید: “موضوع فقط این نیست که تمام طرفین شدیدا خواهان ادامه مذاکرات هستند، بلکه به نظر من در ماه گذشته اراده قوی بوجود آمده و فرصت‌های عینی را در چشم‌انداز قرار داده است.”
جالب است که حالا، پس از تلاش‌های منتقدان در آمریکا و اسرائیل، اوباما نسبت به قبل بخت بیشتری در مذاکرات دارد. چند هفته پیش چند سناتور دموکرات به جمهوریخواهان پیوستند تا اوباما را مجبور کنند، توافق هسته‌ای را برای تایید به کنگره بفرستد یا این‌که تحریم‌های جدید را بپذیرد. دولت آمریکا می‌گوید، هر دوی این اقدامات می‌تواند موجب شکست توافق شود. اما نامه اخیر جمهوریخواهان و سخنرانی جنجالی نتانیاهو در کنگره آمریکا، فعلا باعث اتحاد دموکرات‌ها شده است.
اگر دیپلماسی شکست بخورد، رویدادهای پس از آن بستگی به چگونگی شکست مذاکرات دارد؛ این‌که مقصر شکست مذاکرات کدام طرف خواهد بود، و این موضوع فشار شدیدی بر اوباما و روحانی وارد کرده است.
اینهورن می‌افزاید: “اگر تا پایان ماه ژوئن توافقی حاصل نشود و مذاکرات شکست بخورد، به نظر من شکی نیست که کنگره تحریم‌های بیشتری وضع خواهد کرد و مطمئنا ایران هم مقابله به مثل می‌کند.”
ایران می‌تواند سانتریفیوژهایش را دوباره بکار اندازد و ماشین‌آلات پیشرفته‌تری را به خدمت بگیرد و غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم را ادامه دهد و به ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک شود. اگر ورود بازرسان را هم ممنوع کند، جهان هیچ ایده‌ای از فاصله این کشور تا بمب هسته‌ای نخواهد داشت.
دولت آمریکا بر این اعتقاد است که اگر مقصر شکست مذاکرات باشد، شرکای بین‌المللی این کشور به هیچ عنوان تحریم‌های موجود را حفظ نخواهند کرد، چه رسد به این‌که تحریم‌های جدید را بپذیرند.
جیم والش، متخصص مذاکرات از موسسه تکنولوژی ماساچوست می‌گوید: “ایرانی‌ها این را تحمل نخواهند کرد. از این‌که وارد مذاکرات شده‌اند احساس بدی می‌کنند. هر دو جناح بیل‌هایشان را برمی‌دارند و گودال‌ها را عمیق‌تر می‌کنند. بعد با رئیس‌جمهوری طرف خواهیم بود که مذاکرات به خاطر او شکست خورده و روحانی هم ضعیف می‌شود. در این صورت انتخابات آینده آمریکا دورنمای خوبی برای بازگشت به مذاکرات و توافق دیپلماتیک ایجاد نمی‌کند.”
این اعتقاد وجود دارد که شکست مذاکرات، ایران را به سمت ساخت سلاح هسته‌ای پیش می‌برد، یا این‌که یک کشور دشمن برای توقف این برنامه به اقدام نظامی دست خواهد زد.
اما منتقدان توافق می‌گویند، الزاما این محتمل‌ترین سناریو نیست.
راست‌گرایان جمهوریخواه و اسرائیل اعتقاد دارند، تهران، خصوصا حالا که با کاهش شدید قیمت نفت مواجه شده شدیدا به دنبال لغو تحریم‌هاست و برای این منظور می‌بایست توافق بهتری را پیشنهاد کند و غنی‌سازی اورانیوم را بطور کامل متوقف سازد.
تلاش‌های دیپلماتیک در میان تندروهای تهران نیز منتقدان فراوانی دارد و به رغم امضاء شدن توافق، می‌توانند موجب توسعه برنامه هسته‌ای ایران و نزدیک شدن به ساخت بمب شوند. فقط جمهوریخواهان نیستند که از خلف وعده تهران هراس دارند. برخی از حامیان مذاکرات نیز به این نگرانی اقرار کرده‌اند.
لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران از اختیارات کنگره است که با توجه به موضع جمهوریخواهان بعید به نظر می‌رسد روند ساده‌ای باشد.
رئیس‌جمهور بعدی آمریکا با خطرات سیاسی زیادی روبروست. عدم همکاری سناتورهای واشنگتن در مورد لغو تحریم‌ها می‌تواند شرکای آمریکا را خشمگین کند و رئیس‌جمهور را با بحرانی شدید مواجه سازد.
جان کری این هفته به کنگره یادآوری کرد، بریتانیا، فرانسه، آلمان، چین و روسیه نیز توافق را امضاء خواهند کرد. او پرسید: “اگر این کشورها بگویند این تواق خوب است و عمل خواهد کرد، (رئیس‌جمهور جدید) می‌تواند آن‌را از طرف آمریکا نادیده بگیرد؟ این اتفاق نخواهد افتاد.”
منبع: سی‌ان‌ان، ۱۶ مارس ۲۰۱۵
