یکی از فرماندهان ارتش مصر امروز مخابطبین آمریکایی اش را مطمئن کرد که دولت نظامی مصر قصد ندارد روابطش را با ایران که دشمن قدیمی و رقیبش در منطقه است، گسترش بدهد.
اما ژنرال محمد العصار، در سخنرانی در یکی از اتاق های فکر آمریکایی اعلام کرد که به محض اینکه دولت جدید در ماه های آینده انتخاب شود، همه چیز بستگی به افکار عمومی خواهد داشت و ممکن است اتفاقات دیگری بیافتد.
ایران از بعد از سقوط حسنی مبارک در ماه فوریه، در تلاش برای شکستن انزوا و گسترش نفوذش در خاورمیانه، خود را به مصر نزدیک کرده است. چشم انداز این واقعه هشداری است برای متحدان مصر، بخصوص عربستان سعودی و کشور های عرب حاشیه خلیج فارس و همچنین اسرائیل که همگی از قدرت فزاینده ایران در خاورمیانه بیم دارند.
به نظر نمی رسد مصر که خود به ایران مشکوک است و بیم از دست دادن متحدانش را دارد، خود را در آغوش ایران بیاندازد، اما اینکه رابطه اش را تا چه حد با ایران گسترش بدهد میزانی است برای تشخیص این نکته که دولت آینده مصر می خواهد بعد از چند دهه حکومت مبارک که هرگز پایش را از خط قرمز های آمریکا در منطقه فراتر نمی گذاشت، تا چه اندازه در سیاست خارجی اش مستقل عمل می کند.
فواز جرجس، مدیر مرکز خاومیانه دانشگاه اقتصاد لندن، می گوید: “آنچه در ماه های آینده شاهدش هستیم تلاش مصر برای تعیین و دوباره تعیین کردن سیاست خارجی این کشور است.”
در مصر سیاست خارجی جدیدی که بطور محض از آمریکا طرفداری نکند، طرفدار پیدا کرده است؛ سیاستی که طرفداران آن معتقدند مصر را بار دیگر رهبر منطقه می کند. برای بسیاری از مصری ها، بالاترین ارجحیت کنار کشیدن از سیاست همکاری نزدیک دولت مصر و اسرائیل در زمینه های اقتصادی و امنیتی است.
اما این سیاست می تواند مواضع محکم ضد ایران بودن دولت مبارک را بر هم بزند. یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری مصر، عمر موسی، رئیس سابق اتحادیه عرب است که معتقد است مصر با ایجاد روابط دوستانه یا دستکم رابطه ای کم تنش با ایران، سود خواهد برد.
هر نوع بهبود روابط ،نقشه سیاسی منطقه را بر هم می زند؛ نقشه سیاسی ای که بین ایران و نفوذی هایش، مثل سوریه، حزب الله در لبنان،حماس در غزه، و اردوگاه آمریکا به رهبری عربستان سعودی و کشور های عرب منطقه خلیج فارس و مصر تحت حکومت مبارک، تقسیم شده بود.
عمر سلیمان، رئیس سازمان اطلاعاتی مصر در دوران مبارک، در سال 2009 به آمریکا گفته بود ایران با برنامه های اتمی مشکوکی که دارد و سرمایه ای که در اختیار نیروهای نظامی ضد غربی می گذارد، تهدیدی برای کل منطقه است.
درست دو هفته بعد از سقوط مبارک، ایران مصر جدید را امتحان کرد و از این کشور خواست دو کشتی جنگی از کانال سوئز رد شوند. مصر با این تقاضا موافقت کرد در حالیکه چنین اتفاقی از سال 1979 نیافتاده بود و مصر توضیح داد قانون تردد آزادانه از کانال سوئز، وجود دارد.
یک ماه بعد، وزیر امورخارجه جدید مصر، نبیل العربی اعلام کرد که ایران دشمن ما نیست و مصر باید تلاش کند فصل جدیدی با همه کشور های جهان از جمله ایران، باز کند.
این پیام مسالمت جویانه از طرف العربی زمانی داده شد که جنگ سرد بین عربستان سنی و ایران شیعه عمیق تر شده بود: در ماه مارس ارتش عربستان برای سرکوب شورشیان شیعه وارد بحرین شد و همه رهبران کشورهای منطقه خلیج فارس این اقدام را هشداری به ایران تفسیر کردند.
عربستان با دریافت علامت های مصر، وعده 4 میلیارد دلار کمک به اقتصاد این کشور را داد. در ماه ژوئیه، مصر راهش را عوض کرد و گفت که رابطه با ایران به قیمت به خطر افتادن کشور های منطقه خلیج فارس، نمی ارزد.
همین فشار بر روی دولتی که قرار است در آینده در مصر بر سر کار بیاید، وجود دارد. مصر نسبت به سیاست های ایران بخصوص حمایتش از نظامیان اسلامی در منطقه، مشکوک است.
جرجس پیش بینی می کند مصر راه میانه ای را برمی گزیند.
او می گوید: “این تفکر جدید در مصر وجود دارد که ایران تهدیدی برای منطقه نیست. ایران یکی از اجزای منطقه است و بجای اینکه با آن مقابله کرد، باید وارد گفتگوی سیاسی با آن شد.”
محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران، به 45 نماینده مصر که از ایران دیدار کرده بودند، گفت: “به محض اینکه مقامات مصر از من دعوت کنند با افتخار به مصر خواهم رفت.”
روابط ایران ومصر بعد از انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979 و امضای قرارداد صلح بین مصر و اسرائیل تیره و محدود به بخش هایی شد که دو کشور در آن نفع داشتند که این پایین ترین سطح رابطه بین دو کشور است.
در ماه مه، مصر یک دیپلمات ایرانی را به اتهام جاسوسی در مورد روابط مصر و کشور های منطقه، اخراج کرد.
برای درک اینکه این روابط تا چه اندازه دستخوش تغییر است بهتر است بدانیم که هواپیمایی که دیپلمات اخراجی را به ایران باز می گرداند، مسافران دیگری نیز داشت که شامل هیئت مصری، دیپلمات های سابق و فعالان شورش در مصر بودند که برای گشایش رابطه به ایران سفر می کردند.
احمد قمراوی، دیپلمات سابق مصری که سرپرست هیات اعزامی بود گفت که رابطه نزدیک با ایران به ثبات منطقه کمک می کند. او گفت: “چرا غرب با وجود اینکه همه کشور های حاشیه خلیج فارس در ایران سفارتخانه دارند، نگران رابطه ایران و مصر است؟”
یکی از نکات جالب این سفر این بود که مصطفی النگار، یکی از فعالان خیزش مصر که در هیات اعزامی بود به تلویزیون مصر گفت که میزبانان ایرانی ادعا کردند که شورش های کشور های عرب بخشی از “بیداری اسلامی” است ، اما وی به آنها گفته است که “شورش علیه مبارک یک انقلاب مذهبی نیست بلکه تحولی انسانی است.”
اسرائیل با هراس، نظاره گر آینده روابط ایران و مصر است.
ژنرال آویو کوچاوی، رئیس اطلاعات ارتش مصر، ماه گذشته به نمایندگان مجلس این کشور گفت که ایران در آستانه انتخابات مجلس مصر در پاییز، به اخوان المسلمین کمک مالی کرده است. اخوان المسلمین این ادعا را رد کرد.
الی شاکد، سفیر سابق اسرائیل در مصر، گفت: “ما برای عربستان و مصر دعا می کنیم و امیدواریم ایران نتواند به بلندپروازی هایش برسد و به مناطق دیگری از خاورمیانه نفوذ کند.”
سانفرانسیسکو گیت، 26 ژوئیه
